Doç. Dr. Muazzez Garibağaoğlu Hazır yiyecek ve içeceklerin çocuk sağlığındaki yeri.

... konulu sunumlar: "Doç. Dr. Muazzez Garibağaoğlu Hazır yiyecek ve içeceklerin çocuk sağlığındaki yeri."— Sunum transkripti:

1 Doç. Dr. Muazzez Garibağaoğlu Hazır yiyecek ve içeceklerin çocuk sağlığındaki yeri

2 Sebzeler mi? İğrenç Kolasız yaşanır mı? Hamburgere bayılırım Susamadım, koladım Ya çikolata!!! Cips, çitos, doritos, ruffels Dondurma yemeyecek miyim?

3 0-1 yaşın ideal / vazgeçilmez besini ANNE SÜTÜdür Anne sütüne ilave EK BESİNLERdir.

4 Ek besinler Muhallebi Sebze/meyve püre Yoğurt Kahvaltı

5 Uygulamada yapılan hatalar Anne sütü yerine hazır mama Sebze püresi yerine hazır çorba (tavuk suyuna şehriye çorbası) Yoğurt yerine taze peynir Muhallebi yerine puding Meyve püresi yerine hazır meyve suları

6 Yoğurt: fermente bir süt ürünüdür. Fermente süt: Sütün spesifik mikroorganizmalar tarafından fermentasyonu ile Ph değerinin düşmesi ile elde edilen üründür. Isıl işlem görmediği sürece spesifik mikroorganizmaları aktif halde bulundurur.

7 Yoğurt Lactobacillus delbrueckii subsp. Bulgaricus ve Streptococcus thermophilus bakterilerinin laktik asit fermentasyonu ile meydana gelen koagüle üründür

8

9 Türk Gıda Kodeksi Fermente Sütler Tebliği Resmi Gazete;tarih 03. 09. 2001, sayı:24512 ile Yoğurtta bulunması gereken mikroorganizma sayısı en az 10 7 olarak belirtilmiş.

10 Peynir Sütün RENİN enzimi ile katılaştırılması sonucu elde edilir Katılaşan pıhtı Kalsiyum Kazeinattır Pıhtı pişirme işlemine tabi tutulursa kaşar peyniri, doğrudan tuzlu salamuraya konursa beyaz peynir elde edilir.

11 1kg beyaz peynir 4-5kg sütten 1kg kaşar peyniri 8-9kg sütten yapılır. Isı işlemi uygulanmamış sütten yapılan peynir yenmeden önce en az 3 ay tuzlu salamurada soğuk depoda tutulmalıdır.

12 Bebek beslenmesinde tüketilmek üzere ülkemizde piyasalanan ürünler Taze peynir Puding Fermente içecek / Aromalı yoğurt

13 Taze peynir çeşitleri Şeftalili-armutlu Şeftalili-kayısılı Muzlu Çilekli Elmalı-armutlu Orman meyveli 45-50gramlık kutular

14 İçindekiler Yağsız taze peynir, krema, muz püresi (muz, şeker, su, trikalsiyum sitrat, trikalsiyum fosfat, mısır nişastası, doğala özdeş muz aroması, doğala özdeş renklendirici, kolekalsiferol (D 3 vit), siyanokobalamin (B 12 vit), şeker.

15 Yoğurt ve Taze peynir (100g) Besin ögeleriYoğurtTaze peynir Enerji (kcal)65122 Protein (g)3.36.5 Karbonhidrat (g)4 16 !!! Yağ (g)3.5 Kalsiyum (mg)115250 Fosfor (mg)100150

16 Yoğurdun sağlık üzerine yararları İshalden korur, tedavi süresini kısaltır Laktoz intoleransı seyrektir Kolon kanseri riskini düşürür İmmün sistemi güçlendirir Hipertansiyon riskini düşürür Hipokolesterolemik etkisi vardır

17 Taze peynirin sağlık üzerine olumsuz etkileri Brusella riski? Yüksek şeker içeriği.Tat bağımlılığı. Obesite riski Yüksek protein içeriği Yüksek kalsiyum içeriği. Böbrek solüt yükü ?

18 Pudingler Çikolatalı Muzlu Vanilyalı İçindekiler:Yağsız inek sütü, şeker, krema, kakao, kıvam arttırıcı (mısır nişastası, ksantan gum, dipotasyum fosfat, çikolata (%1) 110 gramlık kutularda

19 Muhallebi ve Puding (100g) Besin ögeleriMuhallebiPuding Enerji (kcal)103133 Yağ (g)3.55.1 Protein (g)3.33.1 Karbonhidrat (g)1418.6 !!!

20 İçimlik meyveli yoğurt Aromalandırılmış fermente süt İçindekiler:Süt, şeker, meyve preparasyonu (doğala özdeş aroma, vitamin (B 2, B 12, D), süt proteini, kalsiyum, kültür. 90 gramlık kutularda

21 Yoğurt-aromalı yoğurt (100g) Besin ögeleriYoğurtAromalı yoğurt Enerji (kcal)6583 Protein (g)3.32.8 Karbonhidrat (g)414.4!! Yağ (g)3.51.6 Kalsiyum (mg)115180

22 Hazır besinler Sağlık üzerine yararları düşüktür. Hatta sağlığı olumsuz etkilerler. Genellikle şeker içerirler, küçük çocukları şeker bağımlısı yaparlar. Allerji, astım, şişmanlık, hiperaktivite, deri hassasiyeti-kızarıklık, bulantı vb.

23 Beslenme davranışını olumsuz etkilerler. İleri yaşamlarında ev tipi beslenme yerine hazır-restoran türü beslenmeyi tercih ederler

24 Bizim çalışma sonucu Çalışmanın yeriAnne sütü Bebe bisküvis i Taze peynir İTF Çocuk Kliniği Sosyal Pediatri Bilim Dalı %66%76%6 Trakya Üniversitesi Sosyal Pediatri Bilim Dalı %52%72%6

25 Daha büyük çocuklarda İçecekler Hazır meyve suları Kolalı/Karbonatlı içecekler Enerji içecekleri Yiyecekler Fast-food Çikolata türü Cips, çitos, ruffels, doritos vb

26 Meyve suları Meyve suları nasıl sıkılıyor? Aslında sıkılmıyor. Meyve geliyor, suları özel makinelerle sıkılıyor, suları atılıyor. İçindeki özü tutuluyor. Bu öz -24 derecede şoklanıyor,daha sonra normal suyun içine katılıp, renk veren gıda boyalarıyla ve suni aromalarla tatlandırılıp servis ediliyor.

27 İçecek tüketimi artıyor Amerika’da son 20 yılda karbonatlı içecek tüketimi %300 arttı. Karbonatlı içecek tüketimi 1950’lerde 180ml 1960’larda 360ml 1990’larda ise 600ml’ye ulaştı

28 Karbonatlı içecekler Fast foodun ayrılmaz parçası karbonatlı içeceklerin çocukların sağlığı üzerine olumsuz etkileri, tüm zamanların en önemli konularından biridir.

29 1 litre kola 400 kalori 180 mg kafein Fosforik asit Renk vericiler içeriyor

30 Okul çocuklarının %56 ile %85’inin her gün 1 kutu karbonatlı içecek tükettikleri belirtiliyor. Adolesanların karbonatlı içecek tüketimi ile günde ortalama 300 kalori aldıkları, bu kalorinin ise günlük enerjinin %12-15’ini oluşturduğu bildirilmektedir.

31 Karbonatlı içecekler Fazla enerji nedeniyle şişmanlığa Sütlü besinlerin tüketimini azaltmaları nedeniyle kalsiyum, protein ve pek çok besin öğesinin eksikliğine İçerdikleri fosforik asit nedeniyle osteoporoza, kemik kırıklarına İçerdikleri şeker nedeniyle diş çürüklerine neden olur.

32 Amerikan Pediatri Akademisi (AAP) Karbonatlı içecek tüketimini okullardan çıkarmaya yönelik bir seri önlem aldı Önlemler arasında okullarda, karbonatlı içecekler yerine.Su.Gerçek meyve ve sebze suları.Düşük yağlı sade ve aromalı sütlerin satılmasını öneriyor Pediatrics Nisan 2005

33 İçeceklerin öğlen yemeğinin bir parçası olmaması İçecek otomatlarının yemekhanede bulunmaması İçecek otomatları yemek saatlerinde çalışmamalı İlkokullarda içecek otomatları bulunmaması

34 Enerji içecekleri Dayanıklılığı arttırmak ve fiziksel performansı iyileştirmek amacıyla icat edilen içeceklerdir. Başlangıçta atletler ve diğer sporcular için üretilmiş, ancak daha sonra genel toplumun tüketimine sunulmuştur.

35 Üreticilerin iddiaları Fiziksel dayanıklılığı arttırır Reaksiyon zamanını iyileştirir Mental uyanıklılığı ve konsantrasyonu destekler Metabolizmayı uyarır Vücuttan atıkların eliminasyonuna yardımcı olur Genel olarak kişinin kendisini iyi hissetmesini sağlar

36 Heyecan yaratan bu iddiaların doğru olduğuna inanan pek çok çocuk, genç ve erişkin, bu ürünleri market raflarında kolayca bulmakta ve satın almaktadır.

37 Uyarı Alkol ile karıştırılarak veya beraber tüketilmemeli Çocuklar, 18 yaşın altındaki kişiler, gebe ve emzikli kadınlar ile yaşlı kişiler için tavsiye edilmez Diyabetikler, yüksek tansiyonu olanlar, metabolik hastalığı olanlar, böbrek yetmezliği olanlar ile kafeine hassas kişilere tavsiye edilmez

38 Sporcu içeceği değildir, yoğun fiziksel aktivite sırasında ya da sonrasında tüketilmemelidir. Günlük 500mg’dan fazla tüketilmesi tavsiye edilmez. Tarım ve Köy …………izniyle… İthalatçı Firma ……. Fax:…… İmalatçı Firma: ……Avusturya

39 Ülkemizde pazarlanan enerji içecekleri Burn Red Bull Pawerade Battery Shark Buzzer Gatorade (sporcu içeceği)

40 İçerik olarak Taurin Kafein Glukuronolakton İnositol

41 Red Bull (100ml) Taurin 400mg Glukoronolakton 240mg Kafein 32mg İnositol 20mg Enerji 45 kalori Karbonhidrat 11.3g B6 vitamini 2mg (%100) B12 vitamini 2µg (%200) …………………………………….…..

42 Kafein Sinir sistemini uyaran bir kimyasaldır Bilimsel adı Trimethylxanthine’dir. Molekülü Adenozine çok benzer Kana mideden karışır, etkisini 15 dakika içinde gösterir. Alınan kafeinin vücuttan atılması saatler sürer, yarısı 6 saatte atılır.

43 Kaynakları Kahve ve kakao çekirdekleri Çay yaprakları Kola tohumları

44 Günlük yaşamdaki kaynakları Kahve, çay, kolalı içecekler Çikolatalar Analjezikler Soğuk algınlığı, grip ilaçları Zayıflama ilaçları Bazı reçeteli ilaçlar

45 Kafeinin ana kaynağı Erişkinlerde kahve, Çocuklarda karbonatlı içeceklerdir.

46 Amerika Tarım Bakanlığı’nın 1994-98 yılları arasında 2 yaşın üstünde, 18 bin kişide yaptığı çalışmada, Ortalama kafein tüketimi 193mg/gün bulunmuştur. Bu miktarın yaşla arttığı gösterilmiştir.

47 Amerika Diyetisyenler Derneği Erişkinler için emniyetli kafein alım miktarını 200-300mg olarak bildiriyor Gebeler 150-300mg !!!!!!!! Çocuklarda tolerans farklı (çocuklar daha az vücut ağırlığına sahipler)

48 Kafein çocuklarda Uykusuzluğa, uyku bozukluklarına Düşük kalsiyum alımına neden olur Kafeinin kullanıcılarında uykusuzluğa, yorgunluğa, başağrısına, gerginliğe,tahammülsüzlüğe, gastro-intestinal sorunlara neden olduğu, bağımlılık yaptığı bilinmektedir.

49 Düzenli olarak alınan kafeinin kesilmesi ile ortaya çıkan belirtiler Baş ağrısı, yorgunluk, halsizlik, uykusuzluk (uykulu olma hali, esneme, sersemlik), konsantrasyon eksikliği,iş performansının azalması (sorun çözmede güçlükler, dikkat eksikliği), huzursuzluk, (mutsuzluk, can sıkıntısı vb), sinirlilik, depresyon (üzüntü, endişe, isteksizlik, küskünlük), nezle benzeri belirtiler, düşünsel aktivitede ve hafızada yavaşlık

50 Anne-babalar ne bilmeli? Kafein bir ilaçtır. Gençlerde uyku düzensizliğine neden olur ki; bu da Hafıza ve öğrenme yeteneğini olumsuz etkiler Yaratıcılığı, üreticiliği azaltır. Negatif muda neden olur

51 Davranış kontrolünü azaltır Düşünmeden hareket etmeyi arttırır Depresyona neden olur. Fazla alınması halinde kalp atışlarını hızlandırır,kan basıncı yükseltir

52 Yüksek fruktozlu mısır şurubu Besin endüstrisinde en yaygın kullanılan bir tatlandırıcıdır Bir glikoz izomerazı kullanılarak, mısırdaki nişastanın etkin bir şekilde önce glikoza, daha sonra da fruktoza çevrilmesi ile elde edilir.

53 1960’ların sonunda üretilmeye başlanmıştır Sukrozdan daha tatlıdır, tatlılık oranı 173’tür. Glikozun tatlılık oranı 74’tür. Ucuzdur. Bu nedenle, besin sanayiinde sukroz yerine yaygın bir şekilde (%40) kullanılmaktadır.

54 Besin endüstrisinde Karbonatlı içeceklerde Meyve sularında Fırınlanmış besinlerde (kek, kurabiye vb) Konserve meyvelerde Reçellerde, marmelatlarda Çikolatalarda Jellilerde, şekerlemelerde Süt ürünlerinde

55 Mısır şurubu Çocuklar ve gençlerde epidemi şeklinde artan Obesite ve İnsülin direncinden önemli derecede sorumlu tutulmakta ve önlemler alınmaya çalışılmaktadır. Am J Clin Nutr, 79:537-543, 2004

56 Bizim çocuklar ne içiyor? (ml) Su…………….1142 Süt………..190………………….... Ayran……...48 Portakal suyu…. 124 Hazır meyve suyu…..79 Kolalı içecekler……..202….... Gazoz.…..71 Enerji içeceği…….40 Çay……..91…………………….. buzlu çay….. 133 Neskafe……….46

57 Neler alıyorlar? Enerji………………………………..…………535 kcal Kalsiyum………………..........................513mg Fosfor……………………………….………….319mg Potasyum………………………………………800mg Sodyum…………………………..…………….293mg C vitamini………………………………….….…51mg A vitamini……………………………..….. ….110μg Lif………………………………………………… 0.7g Kafein……………………………………………..140mg

58

59 Fast food Dünyanın ikinci büyük franchising, ancak ilk fast food restoranı Burger King. 1954 yılında Miami’de McDonald’s ‘dan birkaç ay önce açılmış Whopper’ın fiatı 35 cent imiş Şu anda Amerika’da 11.000 restoranı mevcut McDonald’s ın 247 115 restoranı var.

60 İstanbul’da İlk kez 1985 yılında tanıştığımız McDonald’s restoranlarının sayısı 130 olarak bildiriliyor. Ancak son yıllarda bu sayı 73’e düşmüş

61 Hedef kitle:çocuklar Çünkü 5 -10 yaşındaki bir çocuğun önünde ortalama 50 yıllık bir ömür var

62 Uzak doğunun yoksul çocuklarının emekleriyle yapılan oyuncak dağıtımı hariç Çocukları bir tüketim aygıtı olarak gören, fast food endüstrisi, Amerika’da reklamlara yılda 30 milyar dolar ayırıyor Reklamların en önemli izleyicileri çocuklar

63 Bir çok aile için McDonald’s çocukların ödüllendirilmesi ya da bir hafta sonu aktivitesi gibi düşünülüyor.

64 Dünyanın her yerinde fast food restoranlarında çalışanların 2/3’ünü 20 yaşın altındaki gençler oluşturuyor. Fast food restoranlarını sabah çocuklar açıp, akşam çocuklar kapatıyor.

65 Özetle Fast food endüstrisi, ergenlerin emeğiyle üretilmiş ürünlerin çocuklara satılmasına dayanıyor. Çocuklar tat bağımlısı hale getiriliyor

66 Fast food, obesite ve insülin direnci Amerika’da 18-35 yaş grubunda 3031 kişinin 15 yıl izlendiği çalışmada: < 1 kez fast food restoran/hafta (seyrek fast food alışkanlığı) > 2 kez fast food restoran/hafta (sık fast food alışkanlığı)

67 Sonuç Sık fast food alışkanlığı olanlar, seyrek fast food alışkanlığı olanlara göre 4.5kg fazla ağırlık kazanmışlar, Aynı kişilerde İnsülin direnci diğerlerine göre 2 kat fazla bulunmuş Lancet Ocak 2005

68 İddia edilen avantajları Yürüyerek gidin, ısmarlayın, yiyin, beklemek yok. Oturularak yenen restoranlarla karşılaştırıldığında porsiyonlar daha uygun. Porsiyon seçenekleri: small, junior, medium, child’s, large, size, double, supreme, big.

69 Neden seviliyor? Kolay erişilir Ucuz !!!!! Lezzetli Ürünlerin tadı New Jersey Turnpike’deki bir kimya fabrikasında geliştiriliyor.

70 Menüler Meyve, sebze, tam taneli tahıllar, kuru baklagiller ve diğer yemekler yok.

71 Fast foodun gerçek maliyeti Hızla yayılan obesite salgını Düşük ücretli işgücünün sosyal bedeli ve Büyük restoran zincirlerine kaynak sağlayan tarım sektöründe endüstrileşmenin getirdiği sağlık sorunları

72

73 Proteinle zenginleştirilmiş çikolata Kişisel yararları Kasları güçlendirir Zayıflatır Dayanıklılığı arttırır Zindelik sağlar (fitness )

74 Besin değeri (85g) Kalori (kcal) 336 Yağdan gelen kalori (kcal) 80 Protein (g) 32 Total karbonhidrat (g) 32.Lif (g) 2.Şeker (g) 10 Total yağ (g) 9 Doymuş yağ 5

75

76 Cips, çitos, doritos, vb Patates cipsi100g Enerji (kcal)536 Protein (g)5.5 Yağ (g)40 (8 tatlı kaşığı) Karbonhidrat (g)45 Lif (g)3 Sodyum (mg)450 Potasyum (mg)1000

77 Sonuç Gerek içeceklerin gerekse fast food yiyeceklerin sağlık üzerine yararları herhangi bir şekilde gösterilmemiştir. Zararları gösterilmiştir. İçerdikleri şeker, yağ, tuz, çeşitli aromalar, pek çok katkı maddesi nedeniyle.

78 Bu ürünlerin sağladığı iddia edilen vitaminler, mineraller çocuklara önerilen belirli miktarlardaki doğal besinlerle kolaylıkla sağlanabilir. Çocuk beslenmesinde yaşa uygun yeterli ve dengeli beslenme esastır.

79 Çocuklar için önerilen sağlıklı beslenme piramitleri