Eğitim Ortamında Teknolojisinin Yeri ve Önemi

... konulu sunumlar: "Eğitim Ortamında Teknolojisinin Yeri ve Önemi"— Sunum transkripti:

1 Eğitim Ortamında Teknolojisinin Yeri ve Önemi

2 Öğretim Araç-gereç ve Materyallerinin Eğitim-Öğretime Sağladığı Yararlar
Öğrenmeyi kalıcı hale getirir. Öğrencilerin ilgisini çeker. Öğrenmeyi güçlendirir. Anlamın gelişmesi ve anlatım kolaylığı sağlar. Öğretimde zaman kazandırır. Öğrenmede uyarıcı etki yapar. Düşüncenin devamlılığını sağlar. Öğretim süreçlerini güçlendirir ve etkin kılar. Sözcük gelişimine katkı sağlarlar (Şimşek,1997). Niteliği düşürmeden eğitimim maliyetini düşür. Güvenli gözlem yapma olanağı sağlar. Farklı ders saatlerinde paralel ders yapma olanağı sağlar. Bireysel ihtiyaçların karşılanmasına yardımcı olur. İçeriği basitleştirir.

3 Araçların öğretmene sağlayacağı başlıca yararlar şunlardır.
Öğretmenin ders anlatmak için harcadığı zaman önemli ölçüde azalır, Tahta kullanımı ihtiyacı azalır, Daha kaliteli çizim, şekil ve grafiklere kolayca ulaşılabilir, Öğrencilerin bireysel niteliklerine uygun çok sayıda örnek, araçlar sayesinde sağlanır.

4 Araçların Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Özellikler
Araç gereçlerin seçimini öğretim hedefleri, öğretim yöntemi, öğrenci özellikleri (görsel‐işitsel tercihleri, öğrenme düzeyleri, vs.), öğretim ortamı (büyüklüğü, araç‐gereç kullanımına elverişliliği), araçların özellikleri, gereçlerin tasarım özellikleri; öğretmenlerin tutumları, alışkanlıkları, becerileri etkiler. Bunun yanı sıra araç gerecin maliyeti, kullanışlılığı, harcanan zaman gibi faktörler de araç gereçlerin seçiminde etkili olur.

5 Bir öğretim aracı veya materyali seçerken şu sorulara cevap aranmalıdır:
1. Kazandırılacak hedef davranışı oluşturabilir nitelikte mi? 2. Kendi içerisinde bir sıra izliyor mu? 3. Daha iyi kullanılmasına yardımcı yazılı bir rehber var mı? 4. İncelenen konuya anlamlı bir katkıda bulunabilir mi? 5. Öğrencileri daha iyi düşünmeye, eleştirici olmaya yöneltir mi? 6. İnsanlık ilişkilerini geliştirmede etkili olabilir mi? 7. Fiziksel durumu yeterli mi? Taşınabilir mi? 8. Yardımcı personel olmadan kullanılabilir mi? 9. Harcanacak zaman, çaba ve paraya değer mi?

6 Araç gereç kullanacak öğretmende olması gereken nitelikler.
1. Öğretmen, konuşma yeteneğini geliştirmeli 2. Dersi iyi bir şekilde planlanmalı, 3. Öğrenci ihtiyaçları, yetenek ve ilgileri değerlendirilmeli, 4. Öğrencilerin ilgisini dağıtan durumlar ortadan kaldırılmalı, 5. Birden fazla duyu organına hitap eden araç gereç kullanılmalı, düz anlatımdan kaçınılmalıdır. 6. Zor ve çok teknik olan öğretim araçları kullanılmamalıdır.

7 Kullanılacak Eğitim Araçlarının Nitelikleri şunlar olmalıdır: Eğitim araçları
1. Dikte ettirmez, izlettirir. 2. Öğretmenin yerini tutmaz, gücünü arttırır, yükünü azaltır. 3. Araçların birbirine üstünlüğü yoktur. 4. Eğitimi destekleyen bir unsurdur. 5. Değişik kullanılma yolları vardır.

8 Eğitim Araçlarının Kullanma Yöntem ve Tekniği ile ilgili şunlar söylenebilir.
Kullanmadan önce 1. Konuya, seviyeye, ortama ve bireye uygun mu? 2. Etkileyeceği duyu organları ne kadar fazla? 3. Kullanım süresi ne kadar, zaman alıyor? 4. Kullanılacak araçta ses özellikleri mi, şekil özellikleri mi öne çıkıyor? 5. Araçla hangi alanda (Bilişsel, duyuşsal, devinişsel) ve hangi düzeyde davranış kazandırılabilir? Kullanma sırasında 1. Aracı kim nasıl kullanacak? 2. Kullanacak öğretmenin araçla ilgili yeterli bilgisi var m? 3. Öğretmen aracı kullanırken nelere dikkat edeceğin biliyor mu? 4. Öğrenciler aracı nasıl kullanacaklarını biliyorlar mı? 5. Öğrencilerin kullanımı sırasında öğretmen süreci takip ediyor, gerekli uyarıları yapıyor mu? Kullandıktan sonra 1. Araç içeriği sunmada ne ölçüde yardımcı oldu. 2. Eğitim ortamında kullanışlı mıydı? 3. Kullanım sırasında araç ile ilgili ne gibi sorunlar yaşandı? 4. Araç amaca uygun olarak nasıl geliştirilebilir.

9 Araç Gereçlerin sınıflandırılması
Gelişim Sırasına Göre Genel Araç Gereçler Kara Tahta –Tebeşir, Kitap‐Defter ‐ Kalem,Matbaa,Model ‐ Maket, Resim – Slayt ‐ Film, Radyo , Tv ‐ Video, Kamera Öğretme Makineleri, Bilgisayarlar, Bireysel ve Kitlesel Otomasyon (İnteraktif Video, Disk, Cd, Telekonferans, Bültenboard, E‐Mail), Ağ Sistemleri ( İnternet, İntranet, Network,Novell), Telekomünikasyon ( İletişim Sistemleri ‐ Uydular) Duyu Organlarına Hitap Etme Biçimlerine Göre Araçlar a. Görsel Araç ve Gereçler 1. Üç boyutlu materyaller ; a- Numuneler , b-Modeller 2. Basılı materyaller , 3. Yazı ve gösterim tahtası ,4. Hareketsiz resimler,5. Tepegöz ,6. Slayt, 7. Soyut görsel semboller; a. Grafikler, b. Tablolar, c. Şekiller, d. Haritalar, b. İşitsel Araçlar 1.Radyo ,2.Teyp, plak ve kompakt disk, c. Görsel-İşitsel Araçlar 1. Hareketli resimler ,2. Televizyon ve Video , Kamera, 3. Bilgisayar. ( video CD)

10 Öğretim Ortamında Kullanılan Yaygın Materyal Türleri
Öğretmenlerin farklı materyallerin güçlü ve zayıf yönlerini tanımaları, onların en etkin materyali seçmede ve kullanmada en büyük yardımcısı olacaktır. Şunu unutmamak gerekir ki, her ne kadar farklı öğretim materyalleri farklı öğretimsel niteliklere ve farklı teknik özelliklere sahip olsa da, bir materyalin, öğrenme ortamı ve hedefleri ile öğrencinin bilişsel ve pedagojik özelliklerine uygun olarak hazırlanması ve kullanılmasıdır. Diğer bir deyişle, bir öğretim materyalinin etkinliği, öğretmenin sınıf içindeki etkinliği ile alakalıdır. Bu bölümde, öğretim ortamında kullanılan en yaygın öğretim materyalinin ve bunların seçiminde ve kullanımında belirleyici unsurlar olan avantajlar ve dezavantajlar açıklanacaktır.

11 Yazılı Materyaller Yazılı materyaller eğitim ortamında kullanılan en yaygın materyal türüdür. Bunun nedeni, yazılı materyallerin kolayca ulaşılabilen ve öğretim ortamına rahatlıkla taşınabilen materyaller olmasıdır. Yazılı materyaller, ayrıca kolaylıkla çoğaltılabilen ve öğrencinin kullanımına ucuzlukla sunulabilen materyallerdir. Bu avantajların yanında, yazılı materyallerin bazı kısıtlamaları bulunmaktadır. Öncelikle, yazılı materyaller ile etkileşime giren öğrenci, öğrenme ortamında pasif kalmakta ve materyalle olan etkileşimi düşük olmaktadır. Buna ek olarak, yazılı materyaller, güncelleştirilmesi zor ya da imkansız olan materyallerdir. Bu yüzden yazılı materyallerin seçiminde ve kullanımında öncelikle yazılı materyalin öğretim ortamına uygunluğu ve güncelliği kontrol edilmelidir. Ayrıca, yazılı materyallerde kullanılan dilin ve anlatım şeklinin, öğrencinin pedagojik seviyesine uygunluğu kontrol edilmeli, uygun görüldüğü durumda eğitim ortamında kullanılmalıdır. Yazılı materyaller ile yapılan öğretimde, öğrenciye performansı hakkında bilgi vermek, diğer bir deyişle dönüt sağlamak, öğretmen tarafından yapılması gereken etkinliklerin başında gelmektedir. Son olarak görsel özelliklere sahip bir yazılı materyal, sadece metinden oluşan yazılı materyalden daha somut ve etkili olacaktır. Bu yüzden öğretmenlerin, yazılı materyal seçiminde bu özelliklere sahip materyalleri tercih etmeleri ve kullanmaları, öğretim ortamını daha etkili kılacaktır.

12 Resim ve Grafikler Resim ve grafikler, sözel mesajların öğrenciler tarafından anlamlaştırılmasında ve somutlaştırılmasında en yaygın olarak kullanılan öğretim materyalidir. Sözel olarak anlatılması çok zor olan bir ya da rakamsal olarak anlam ifade etmeyen sayılar veya oranlar, bir resim ya da grafik aracılığı ile kolaylıkla öğrenciye anlatılabilir. Resim ve grafikler öğrencinin kavramı anlamasına, yorumlamasına ve kavramlar arasındaki ilişkileri görmesine yardımcı olur. Ayrıca, resim ve grafiklerin öğretimde kullanılması, öğrenci dikkatinin çekilmesinde ve korunmasında etkin bir yöntemdir. Resim ve grafiklerin diğer bir avantajı ise, bunların kolaylıkla sınıf ortamına taşınması ve öğretmen ve öğrenci tarafından kolaylıkla üretilmesidir. Resim ve grafiklerin yapılması çoğu zaman, gelişmiş teknolojilerin kullanılmasını gerektirmeyebilir. Yazılı ve asetat materyallerin kullanılmasında olduğu gibi, resim ve grafiklerin kullanılmasında da, öğretmenin etkinliği çok önemlidir. Resim ve grafiklerin ne anlama geldiği, yine öğretmen tarafından sınıfa aktarılmalıdır. Resim ve grafikler, bütün bir içeriği sunmak yerine, içeriğin açıklamasında kullanılabilecek ve öğretmene yardım edebilecek destekleyici materyallerdir. Resim ve grafiklerin gerçeğe uygunluğu, renkli oluşu ve gerektiğinde yazılı açıklamaları içermesi, bu materyalin etkinliğini artıran diğer faktörlerdir.

13 Gerçek Nesneler ve Modeller
Gerçek hayattan alınmış nesnelerin ya da modellerin öğretim amaçlı kullanılması, öğrencilerin gerçek dünyayı anlamalarına yardım eden en etkin yöntemler arasında yer alır. Öğrencilerin sınıf içerisinde gerçek nesne ve modeller üzerinde çalışması, onların motivasyonlarını artırdığı gibi, öğrenmeyi eğlenceli hale getirmektedir. Örneğin, Fen bilgisi dersinde farklı bitki türlerini sınıfa getirmek ve öğrencilere göstermek öğrencilerin bu bitkilerin resimlerini görmelerinden daha etkili bir yöntem olup, hem öğretimin etkinliği hem de bilginin kalıcılığı açısından büyük önem taşımaktadır. Sosyal bilgiler dersinde kaymakamın görevlerini kitaptan okumak yerine, o kişiyi sınıfa getirerek öğrencilerin konu olan kişi ile birebir iletişim kurmaları çocuklar açısından unutulmaz bir deneyim olmakla kalmaz, kazanılması hedeflenen bilgilerin en etkin şekilde öğrenciye aktarılmasını sağlar. Bunun yanında, gerçek nesnelerin ve modellerin her istendiği anda sınıfa getirilmesi zor olabilir. Bu tür materyallerin eğitim ortamına taşıdığı diğer bir kısıtlama ise, bu gibi öğrenme ortamlarının tekrarının bazen mümkün olmamasıdır. Bu durumlarda, öğretmen materyallerini kullanarak, bu yetersizliği ortadan kaldırmalıdır.

14 Tepegöz Asetatları Öğretim ortamlarında yaygın olarak kullanılan bir materyal ise, asetatlardır. Asetatların öğretim ortamına sağladığı en önemli katkı, asetat kullanımında, öğretmenin etkin ve aktif olmasıdır. Örneğin, tepegöz üzerinde kullanılan asetatlar aracılığı ile öğretmen konuyla alakalı önemli kavramı vurgulayabilir, kavramlar arasındaki ilişkiyi etkin ve somut bir şekilde öğrenciye sunabilir. Asetatlarda kullanılacak renkli ve görsel açıdan zengin unsurlar, öğrenilecek içeriğin öğrenci açısından anlamlı hale gelmesini ve kolay öğrenilmesini sağlar. Buna ek olarak, asetatların öğretmen tarafından kolaylıkla hazırlanması ve tekrar tekrar kullanılabilmesi, asetatların öğrenme ortamına taşıdığı diğer bir avantajdır. Bu avantajlara rağmen, unutmamak gerekir ki, asetat kullanımında öğretmenin rolü çok önemlidir. Öğretmen, asetat kullanılan eğitim ortamında, dersten önce iyi hazırlanmış ve asetatta sunduğu içeriği etkin şekilde tasarlamış olması gerekir. Asetatla öğrencilere sunulan içeriğin, dersin içeriğin anlaşılabilmesi için hazırlanmış önemli kavram ve kavramlar arası ilişkileri anlatımı olmasına dikkat edilmelidir. Bu yüzden, içeriğin iyice anlaşılabilmesi için kullanılacak örnekler ve alıştırmalar yine öğretmen tarafından sınıfa sunulmalıdır. Asetatlar, geniş öğrenci gruplarında kullanılmak üzere hazırlanır. Yazılı materyallerin aksine, asetatların kullanılabilmesi için, tepegöz ve görüntünün yansıtılabileceği bir perdeye ihtiyaç vardır. Asetatların, bu anlamda azda olsa teknolojiye bağımlı olması yazılı materyaller ile karşılaştırıldığında, bir kısıtlama olarak görülebilir. Öğretmenin tepegöz teknolojisini etkin bir şekilde kullanılabilmesi için gerekli becerilere sahip olması, asetatların eğitim ortamında etkin kullanımı için diğer bir koşuldur.

15 Ses Kasetleri Öğretim ortamında kullanılan ses kasetleri, öğrenci ve öğretmen için hazırlanması en kolay öğretim materyalleri arasında yer almaktadır. Ses kasetlerinin kullanılabilmesi için gerekli olan kasetçalar ise, hem öğretmenin hem de öğrencinin günlük hayatında kullanmaya alışkın oldukları araçlardır. Bu materyallerin ve teknolojinin kolaylıkla sınıf ortamına getirebilmesi de, bu materyalin diğer bir avantajıdır. Özellikle de dil eğitiminde, kelimelerin ve kelime yapılarının orijinal söyleniş şekliyle öğrenciye sunulmasında ses kasetleri en etkin materyaller arasında yer almaktadır. Ayrıca okul öncesi dönemde olan ve okuma yazma bilmeyen çocuklar ve fiziksel yetersizlikleri nedeni ile okuyamayan ve özel eğitime ihtiyaç duyan çocukların eğitiminde ses kasetleri önemli bir yer tutmaktadır. Bunun yanında, ses kasetlerinin, öğretim ortamında bazı yetersizlikleri de vardır. Örneğin, her ne kadar ses kasetleri ilk bakışta öğrencilerin dikkatini çekici özelliğe sahip olsa da, öğrencilerin dikkatini uzun süre korumakta başarılı olmayabilir. Bu yüzden öğrencinin dikkatini yeniden çekmek ve korumak için, öğretmenin diğer öğretim materyallerinden de faydalanması gerekir. Ses kasetlerinde karşılaşılabilen diğer bir kısıtlama ise, bilginin belli bir sıra içerinde verilişi ve bu sıranın kolaylıkla değiştirilmemesidir. Özellikle öğrencinin tekrar yapmasını gerektiren durumlarda, ses kaseti üzerinde doğru yerden başlamak ve bitirmek kolay olmayabilir. Buna ek olarak, ses kasetleri kolaylıkla silinebilir ya da fiziksel hasara uğrayabilir.

16 Televizyon Programları ve Video Kasetler
Gerçek dünyadaki olayların ve nesnelerin sınıf ortamına en gerçekçi şekilde taşınabildiği materyal türlerinden biri de televizyon programları ve video kasetlerdir. Bu materyaller sayesinde, öğrenciler fiziksel uzaklık nedeni ile ulaşamadıkları yerleri tanıma, farklı kültürleri, farklı mekanları ve yaşam biçimlerini inceleme, sosyal ve doğal olayların neden ve sonuçlarını araştırma şansına kavuşurlar. Bu tip materyaller, ayrıca öğrencinin birden fazla duyu organına hitap ettiği için, öğrenme süreci sonundaki öğretimsel kazanılar daha kalıcı olmaktadır. Gerçek hayattaki kavramları ve olguları görsel ve işitsel olarak sunabildiği için bu materyaller öğrencilerin bilişsel açıdan olduğu kadar, duyuşsal alandaki becerilerin de gelişmesinde etkin bir materyal türüdür. Hatta, etkin şekilde tasarlanmış video kasetler, psikomotor davranışların kazandırılmasında da büyük rol oynamakta ve yaygın olarak kullanılmaktadır. Video kasetlerin diğer bir avantajı ise, uzun süreli saklanabilir ve kullanılabilir olmasıdır. Bunun yanında, bu tür materyallerin geliştirilebilmesi için, uzman kişilerin ve gerekli teknolojinin sağlanması gerekmektedir. Bu nedenle, bu materyallerin tasarlanması ve geliştirilmesi pahalı bir süreçtir. Özellikle kablolu televizyon ve uydu teknolojilerinin kullanılması, bu materyallerin fiyatını artıran diğer bir unsurdur. Asetat teknolojisinde olduğu gibi, bu tür materyallerin kullanımı da belli bir teknolojinin öğretim ortamında olmasını gerektirmektedir. Televizyon programlarının aksine video kasetlerin diğer bir avantajı öğretmenin istediği yerde kaseti durdurabilmesi, soru sorabilmesi, öğrencinin katılımını sağlayabilmesi ve video kasetler, öğretici ile öğrenenlerin bir araya gelmediği uzaktan eğitim ortamlarının en yaygın ve etkin materyalleridir.

17

18 Bilgisayar Yazılımı Öğretim materyalleri olarak bilgisayar yazılımları, diğer materyaller ile karşılaştırıldığında, öğretim ortamında öğrenci etkileşiminin en yüksek olduğu materyal türüdür. Bilgisayar yazılımları, etkin hazırlandığı takdirde, bir öğretmenin öğretim ortamında gösterdiği bütün etkinlikleri gösterebilir. Bilgisayar yazılımlarının materyal olarak diğer bir avantajı da öğrencilerin konuyu bireysel öğrenme hızlarına uygun şekilde öğrenebilmeleri ve gerektiğinde diğer öğrencilerle birlikte grup çalışmaları yapabilmeleridir. Yazılımlar ayrıca öğrencilerin en aktif olduğu öğrenme ortamlarının oluşturulmasında etkin olarak kullanılan materyaller arasında yer almaktadır. Bilgisayar yazılımlarının öğretim materyali olarak kullanılmalarının bir diğer avantajı ise, bu programların çoğu zaman öğrenciye istendik oranda içeriği tekrar etme ve alıştırma şansını tanımasıdır. Buna ek olarak, bilgisayar yazılımları, öğrenci performansı ile alakalı bilgileri hatasız olarak kaydedip istendiğinde öğretmenin kullanımına sunar. Görsel-işitsel özelliklerin bir arada öğrenciye sunulması, bu tür materyallerin öğretimdeki etkisini artıran bir diğer faktördür. Bu avantajların yanı sıra eğitimsel yazılımların eğitim ortamında kullanılması pahalı ve bazı zamanlar kullanılması zor olan bilgisayar teknolojisinin varlığını gerektirmektedir. Bu tür materyallerin kullanımı ayrıca öğretmenlerin ve öğrencilerin etkin bir bilgisayar okur-yazarlık eğitimden geçmelerini ve değişen teknoloji ile paralel olarak bu eğitimlerinin güncelleştirilmesini ve sürekliliğinin sağlanmasını gerektirmektedir. Piyasadaki eğitim yazılımlarının sürekli gelişmesi ve daha gelişmiş donanımları gerektirmesi, bu materyallerin kullanılması için donanıma sürekli yatırım yapılmasını da zorunlu kılmaktadır. Teknolojik özellikleri göz önüne alındığında bilgisayar yazılımları geliştirilmesi, uzman kişilerin ve gerekli teknolojinin bir araya getirilmesi ile mümkün olur. Bu nedenle öğretmenlerin bu tür materyalleri kendi başlarına geliştirmeleri yazılı, asetat, ses kasetleri gibi materyalleri geliştirmeye kıyasla çok daha zordur. Bu da, bu tür materyallerin öğretim ortamına taşınmasında, öğretmeni piyasada var olan yazılımların alımına ve kullanımına zorlamaktadır. Piyasada var olan yazılımların teknik olarak etkin olmasına rağmen öğretimsel açıdan zayıf olmaları, eğitim programları ve öğrencinin pedagojik gelişimi ile tutarlılık göstermeleri ve diğer materyaller ile kıyasla oldukça pahalı olmaları, bu materyallerin öğretim ortamına taşınmasındaki diğer kısıtlamalar arasında yer almaktadır.

19 DERS MATERYALİ HAZIRLAMA DİKKAT EDİLECEK
1. Ders materyali basit, sade ve anlaşılır olmalıdır; 2.      Ders materyali, dersin hedef ve amaçlarına uygun seçilmeli ve hazırlanmalıdır; 3.      Ders materyali, dersin konusunu oluşturan bütün bilgilerle değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalıdır; 4.      Ders materyalinde kullanılacak görsel özellikler (resim, grafik vb.), metaryelin önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalı, aşırı kullanımdan kaçınılmalıdır;  5.      Ders materyalinde kullanılan yazılı metinler ve görsel-işitsel özellikler, öğrencinin pedagojik özelliklerine uygun olmalı ve öğrencinin gerçek hayatıyla tutarlılık göstermelidir; 6.      Ders metaryeli, öğrenciye alıştırma ve uygulama imkanı sağlamalıdır; 7.      Ders materyali her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalıdır; 8.      Ders materyalleri sadece öğretmenin kullanabileceği türden değil, öğrencinin de kullanabileceği kadar basit olmalıdır; 9.      Zaman içinde tekrar kullanılacak materyaller dayanıklı hazırlanmalı, bir defalık kullanımlarda zarar görmemelidir; 10.  Hazırlanan ders materyalleri gerektiği takdirde geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır;

20 Öğretim materyali Hazırlarken Göz Önünde Tutulması Gereken Noktalar:
Öğretim materyali mutlaka amaçlı ve planlı bir seçim olarak hazırlanmalı ve kullanılmalıdır. ‐ Öğretim Materyali dersin hedef ve davranışlarına uygun olmalıdır. ‐ Öğretim Materyali öğrenci grubunun özelliklerine, hazır bulunuşluk düzeyine (bilgi, yetenek, güdülenmişlik) uygun olmalıdır. Materyalde kullanılacak nesneler (yazı, resim, şekil vb..) öğrencilerin özelliklerine uygun, kolayca kavranabilecek özellikte olmalıdır. Öğretim materyali içerik açısından basit, sade ve anlaşılır olmalıdır. Öğretmenin materyali kullanmadaki amacı öğretim ortamını öğrenci için daha anlamlı ve etkin kılmaktır. Fazla ayrıntılı, karmaşık, anlaşılması zor bir materyal öğrencinin belleğinde anlamlı kodlamaların oluşmasına hizmet etmeyecektir. O nedenle böyle bir materyal öğretmenin amacına hizmet edemez. ‐ Dersin konusunu oluşturan bütün bilgilerle değil, önemli ve özet bilgilerle donatılmalıdır. Öğretim materyali bütün bir içeriği öğrenciye aktarmak amacıyla hazırlanmaz. Amaç içeriğin ana temalarını öğrenciye sunmak; konunun anlaşılması zor olan yanlarını öğrencinin kafasında somutlamaya çalışmak olmalıdır.

21 Öğretim materyali Hazırlarken Göz Önünde Tutulması Gereken Noktalar:
Görsel özellikler materyalin önemli noktalarını vurgulamak amacıyla kullanılmalıdır. Ancak amaca hizmet etmeyen, gereğinden fazla kullanılan görsel‐ işitsel öğe öğrencinin dikkatini dağıtabilir; öğrenme güdüsünü ortadan kaldırabilir. Örneğin bir sunumda kullanılan bir efektin ya da bir sesin sunumun her aşamasında tekrar edilmesi öğrencinin dikkati çekmekten çok dikkatini dağıtma rolü oynar. Materyal içindeki unsurlar birbirleri ile uyumlu ve bütünlük içinde olmalıdır. Yazılı metinler ve görsel işitsel öğeler, öğrencinin gelişim ve öğrenim özelliklerine uygun olmalıdır. Öğrencinin hayatı ile tutarlılık göstermelidir. ‐Öğretim Materyali öğrencinin gerçek hayatı ile öğretim ortamı arasında bir köprü kurabilmektir. Bu yüzden öğretim materyalinin içerdiği her türlü görsel‐işitsel öğe öğrencinin yakın çevresinde gördüğü ve anlamlaştırdığı gerçek nesneleri yansıtmalıdır. Gerçek hayatın sınıf ortamına taşınamayacağı durumlarda gerçek hayata en yakın modeller seçilmelidir. Öğrenciye alıştırma ve uygulama imkânı sağlanmalıdır. Öğretim materyali öğrenciyi öğrenme etkinliğine katacak, öğrencinin derse katılımını destekleyecek özelliklerde olmalıdır. Öğretim materyali her öğrencinin erişimine ve kullanımına açık olmalıdır. Her materyal bütün öğrencilerin kullanabileceği ve yararlanabileceği türden olmalıdır. ‐Materyaller, öğretmenler kadar öğrencilerin de kullanabileceği kadar basit, kullanışlı olmalıdır. Hazırlanacak materyali, öğrenci öğretmenin rehberliği olmadan da kullanabilmelidir. Tekrar kullanılmaya yatkın, dayanıklı olmalıdır. Öğrettim materyalleri öğrencilerin ihtiyaç duydukları farklı zamanlarda ve sürelerde kullanılabilmeye uygun özelliklerde olmalıdır. Gerektiğinde kolaylıkla geliştirilebilir ve güncelleştirilebilir olmalıdır. Öğretim Materyalleri, içerikte meydana gelebilecek yenilikleri ve gelişimleri yansıtabilmeleri için güncelleştirilebilir yapıda olmalıdırlar.

22 Öte yandan bütün bu ilkelere uygun materyal geliştirebilmesi için, öğretmenin öğrenci gereksinimine uygun materyal geliştirmede yeterince bilgi ve beceri sahibi olması ve gerekli kaynaklara (alet,makine, para vb..) sahip olması gerekir. Öte yandan materyal hazırlarken öğretmen şu soruları da kendine sorabilmelidir: Materyal genel olarak eğitim programı ile uyumlu, programı destekleyici özellikte midir? Materyalin içerdiği bilgiler doğru ve güncel midir? Materyalde kullanılan anlatım türü açık ve anlaşılabilir mi? Materyal öğrenciyi güdüleyici ve ilgisini çekici nitelikte midir? Materyal öğrencinin derse katılımını sağlayabiliyor mu? Materyal teknik özellikler açısından yeterli mi? Materyalin etkinliği hakkında önceden elde edilmiş bilgi var mı? Materyal içerik açısından tarafsız ve öğretimsel nitelikte mi? Materyalin nasıl kullanılacağını öğretmen ve öğrenci biliyor mu?

23 MATERYAL HAZIRLAMADA UYULMASI GEREKEN İLKELER
ANLAMLILIK İLKESİ: Bir materyal ne kadar anlamlı ise öğrenilmesi o kadar kolaydır. BİLİNENDEN BAŞLAMA İLKESİ: En iyi öğrenme somuttan soyuta, basitten karmaşığa, bilinenden bilinmeyene doğru gidendir. ÇOK ÖRNEK İLKESİ: Bir kavramın genişliğini göstermek için sayıda örnek sunmak gerekir. GÖRELİLİK İLKESİ: Materyallerde tahminler yerine veriler ve sonuçlar yer almalıdır. SEÇİCİLİK İLKESİ:İnsan duyusal alanına gelen uyarıcılardan yalnızca bir kaçını algılar. TAMAMLAMA İLKESİ: Bir birinden kopuk bir şekilde bir doğru üzerinde uzanan nesneler sürekli bir doğru, açık ve ya kırılmış figürler tamamlanmış bir figür şeklinde algılanır. FONUN ANLAMLILIĞI İLKESİ: Görsel işitsel materyallerde iletilmek istenen mesaja uygun, anlam katacak fon kullanılır. KAPALILIK İLKESİ: Kapalı bir alandaki figürler kapalı olmayan alandaki figürlere göre daha iyi algılanır. BİRLEŞTİRİCİLİK İLKESİ: Algılama birleştirici ve bütünleştiricidir. Birbirine benzerliği olan olgu ve olaylar ilişkili olarak algılanır ve hatırlanır.

24 MATERYAL HAZIRLAMADA UYULMASI GEREKEN İLKELER 2
DEĞİŞMEZLİK İLKESİ: Daha önceden tanıdığımız nesneler algılama sürecinde çoğu özelliklerini sürdürürler .Buna algısal değişmezlik denir. Bu nedenle nesneler bilinen gerçek renk ve biçimleri ile verilmelidirler. DERİNLİK İLKESİ: Doğadaki varlıklar yakınlaştıkça gerçek renkleri ve ölçüleri ile uzaklaştıkça küçülerek ve solgun renklerle görünürler. YENİLİK İLKESİ: Birey yakın geçmişteki yaşantıları ile çelişen, yeni olan özellikler dikkat eder. O nedenle hazır olan materyallere yeni elemanlar ekleyerek yenilik verilmelidir. BASİTLİK İLKESİ: Bir noktaya dikkat çekilirken, eski ile yeni, basit ile karmaşık, belirginlik ile belirginsizlik arasında bir denge aranır. Bu nedenle gereksiz unsurlar kullanmaktan kaçınmak, önemsiz elemanları dikkat çekmeyecek şekilde kullanmak, basit arka planlara yer vermek gerekir. HEDEF DAVRANIŞ İLKESİ: Hazırlanacak materyalin dersin özel hedeflerine ulaştırabilecek nitelikte olması gerekir. ÖĞRENCİYE UYGUNLUK İLKESİ : Sunulan içerik öğrencilerin yaşantılarını algılarını ve değerlerini yansıttığı ölçüde daha kolay öğrenilir.

25 Öğretim sürecinde görselliğin önemi ve Görsel Tasarım İlkeleri
GENEL İLKELER İyi tasarlanmış görsel materyaller sadece öğrenimi kolaylaştırmakla kalmaz aynı zamanda öğrencilerin yaratıcılıkları için estetik modeller oluştururlar. Bir görüntü yaratırken başlarken görünümün bir taramasını oluşturmak tasarım kuramlarına en uygun yöntemdir. Bu aşamada doğru kelimeleri ve görüntüleri seçip en uygun biçimde birleştirmek ve uygun renkleri kullanmak önemlidir. Sanat çizgi, şekil, desen, ve renk bileşenlerinden oluşmaktadır. Çizgiler düz, eğik, noktalı veya kesik kesik olabilir ve ilgi çekme ve yönlendirme amaçlı kullanılırlar Şekil iki boyutlu bir biçimdir ve özel veya genel olabilir. Desen kaba, ince, düz, v.b. olabilir. Renk , görünümünüzün dikkat çekme ve iletişim özelliklerini önemli ölçüde güçlendirir.

26 Görsel Tasarım Öğeleri
ORGANİZASYON ÖGELERİ: Durum, Yöneliş ( konum ), Alan kuvvetleri, Mekan KAVRAMSAL ÖGELER: Nokta, Çizgi, Düzlem, Hacim GÖRSEL ÖGELER: Biçim, Ölçü, Renk, Doku GÖRSEL TASARIM ÖGELERİ ( RESİMDE GÖRSEL ÖGELER ) Nokta, Çizgi, Renk, Doku, Boyut, Biçim, Yüzey GÖRSEL TASARIM İLKELERİ ( KOMPOZİSYON İLKELERİ ) Zıtlık, Egemenlik / odak noktası, Görsel denge, Görsel ritm, Şekil - zemin anlatımları

27 1. çİZGİ Çizgi dikkati bir yol boyunca sürüklemeye veya bir noktaya çeken tek boyutlu bir yapıdır. Çizgiler işlem, yön ve hareket gösterir. Çizgiler ayrıca şekilleri ayırma ve birleştirme işlerini yapar ve üzerine kurgu yapılabilecek temel yapı taşlarıdır. Yatay çizgiler durgunluk hissi verir. Dikey çizgiler güç gösterir, yukarı bakma hissi verir. Köşegen çizgiler kuvvetli biçimde hareket ve dinamizm hissi verir. Çapraz köşegenler karışıklık hissi verir. Eğik çizgilerde hareket hissi verir

28 2. rENK Uygun renk seçimleri sadece görsel tasarımlarınızı geliştirmez ayrıca ayrı bir hava ve önem kazandırır.Renk dikkat uyarır ve görsel etki yapar. Renk kullanımının başka etkileri ise: gerçek renkler seçerek görüntünün gerçekliğini arttırmak, eşitlik ve farklılıkları vurgulamak, önemli veya ayrıntı bilgileri vurgulamak istenilen duygusal etkiyi yaratmak Santaçılar uzun uzun çalışmalar ve tecrübeler sonucunda mavi, yeşil, eflatun renkleri “soğuk renkler”, kırmızı, turuncu renkleri de “sıcak renkler” olarak değerlendirirler. Bu algılamanın altında renklerin insan gözünde odaklanmasına dayalı psikolojik sebepler yatmaktadır Sıcak renkler izleyiciye yakınlaşır görünürken soğuk renkler uzaklaşıyor görünür. Bu durumdan önemli ipuçlarını kırmızı veya turuncu yaparak izleyiciye yaklaşıyor etkisi verip faydalanabilirsiniz. Renkler okunurluğu da doğrudan etkiler. Renk seçimi çok kişisel bir olgudur. Kendi renk kombinasyonlarınızı kendiniz yaratmalısınız. Önemli noktaları vurgulamak, bir his uyandırmak veya görsel ilgi yaratmak için zıtlıklar kullanabilirsiniz. İpucu: Sarı üstüne siyah; beyaz üstüne yeşil, kırmızı veya mavi; mavi üstüne beyaz; beyaz üstüne siyah; Siyah üstüne sarı.

29 3. Alan Görsel materyallerde alan kullanımı materyalin anlaşılabilir olması açısından büyük önem taşır. • Kapalı (dolu) ya da açık (boş) alanlar olarak ikiye ayırabileceğimiz alan kullanımına en güzel örneklerden biri dergi ya da kitap tasarımlarıdır. • Bu tasarımlarda sayfanın tamamı metin ya da şekiller ile doldurulmaz. Okuyucunun içeriği daha rahat takip edebilmesi için boş alanlara yer verilir.

30 4. Şekil Şekil bir yüzey üzerine yaratılan iki boyutlu biçimlerdir. • Farklı şekiller bir araya gelerek anlamlı bir bütün oluşturabilirler. • Şekiller kimi zaman herhangi bir cismin sadece kenar çizgileri ile görüntülenmesinde kullanılırlar. Bunu siluet olarak ifade etmek de mümkündür.

31 5. Boyut Genel olarak var olanın biçimlendirilmesidir. Doğadaki nesneler titiz bir boyut ilişkisi içindedir. • Her tasarım ögesinin boyutu: a- İşlevsel açıdan b- Malzeme açısından c- Çevreyle olan ilişkisi açısından belirlenir. Tasarım boyutlamasında insan boyutu şarttır. Yaşamda her şey insan boyutuna göre ayarlanmıştır. Görsel tasarım içerisinde kullanılan bir cismin boyutu çoğu zaman yanıltıcı olabilir. • Cisim diğer cisimler ile birlikte kullanıldığında boyut açısından bir anlam ifade eder. Örnek: Boyut Ağacın parmaklar arasında durması; ağacın minyatür olduğu ya da ağacı tutanın dev olduğu hissini vermektedir.

32 6. Doku Bir cismin yüzeyi dokunulduğunda sert yada yumuşak pürüzler içerir. Bu pürüzler o cismin dokusunu oluşturur. Tekstür ( Dış yapı ) : Yüzeyde, objelerin iç yapılarında bir dereceye kadar, kendini belli eder. Böyle bir yüz plastik bakımından daha ilginç bir görünüme sahiptir. Strüktür ( İç yapı ) : Birbiriyle sık bağlantılı, benzer formların iki yada üç boyut üzerine yinelenmesinden strüktür doğar. Gözle görülen doku; görsel dokudur. Dokunma ile hissedilen doku; dokunsal dokudur. - Derin doku - Yüzeysel doku - Düzenli doku - Düzensiz doku • Cisimlere hissedilen dokular; doğal dokular • Salt görsel olarak algılanan yapay dokular vardır. Görsellerin çoğu iki boyutludur. • Bu görsellerde doku ve desen kullanarak üçüncü bir boyut eklemek mümkün olabilir. • Doku, görselin hem daha gerçekçi gözükmesine, hem de zeminle cisim arasında oluşan farklılık sayesinde daha rahat algılanmasına yardımcı olur

33 Tasarım Öğeleriyle İlişkili Olarak Tasarım İlkeleri

34 1.Bütünlük Bütünlük bir görünümü oluşturun bileşenlerin birbiriyle ilişkisidir. Sadece yazılı içeriği değil görsel sunumu da ilgilendirir. Bütünlük konuları, renkleri, şekilleri ve çizgi tipi ve yönünü ilişkili ve tekrar ederek sağlanabilir. Sıkça yapılan hatalardan biri, bir alana çok fazla şey sığdırmaktır. Anlatmak istediğinizi anlatmaya yaramayan her türlü bilgiyi elimine edin.

35 Bütünlük 2 Bütünlüğün sağlanması açısından yapılan hataların başında materyalin içinde çok sayıda ve birbiri ile ilişkisi düzgün bir şekilde ifade edilememiş öğelerin kullanımı yer alır. • Bu tür hataları en aza indirebilmek için verilmek istenen mesaj tasarımcı tarafından açık ve net olarak ifade edilebilmelidir. Tasarımcının aklına gelen tüm fikirler materyale yansıtılmamalıdır.

36 2. Denge Bir sunum ekranındaki bileşenler dikey ve yatay eksen dikkate alınarak eşit ağırlıkta dağıtılırsa, izleyicide denge ve eşitlik hissi uyandırır. Tasarım her iki alanda da tekrarlandığında, denge simetrik veya formal olacaktır. Ancak; birçok durumda gözün bilgiyi anında yakalayabilmesi için asimetrik veya informal tasarımlar amaçlayabilirsiniz.

37 3. Vurgu Materyal’de kullanılan görsellerin belirli bir bölümüne dikkat çekilmek istenebilir. Öğeyi ilgi merkezi haline getirebilmek için kullanılan farklı teknikler bulunmaktadır. Bu teknikler bazıları aşağıda listelenmiştir: • Ok ve benzeri yön gösteren çizgilerin ve şekillerin kullanılması. • Odaklanılacak öğenin farklı şekilde boyutlandırılması. • Farklı renk ve doku kullanımları.

38 4. Sıralama Akışın görsel ve yazılı elemanları, izleyicinin dikkatini önemli ayrıntı ve kuramlara yönlendirecek şekilde sıralanmalıdır. Çizgi, alan ve biçim ayarlama, yapmanız gereken en önemli bileşenlerdir. Tanıdık geometrik şekiller (dikdörtgen, oval, üçgen) izleyicilerin çoğunun aşina olduğu cisimler olduğu için, üzerine çalışılabilecek en iyi şablonları temsil eder. Alfabedeki C, O, S, Z, L, T, ve U harflerini oluşturan dizilimler aynı etkiyi gösterir. Bu harfler, sunumun altında yatan fikri sembolize etmek için kullanılır.

39 5. Yakınlık Eğitim materyallerinde belirli bir kavramı ifade edebilmek, mesajı iletebilmek için birden fazla öğe kullanılabilir. • Bu öğelerin arasındaki ilişkiyi öğelerin birbirleri arasındaki uzaklıkları ve yakınlıkları belirler. • Birbirleri ile yakın öğeler ilişkili uzak olan öğeler ise ilişkisiz olarak anlamlandırılırlar.

40 * Biçim Biçim, bir nesnenin dış sınırlarıdır. Biçim, canlı varlık, form cansız doğadır. ( Klee ) Hodgden’de “ formu yaratıcı eylemin zihinde canlandırdığı şey, biçimde kuvvetli konturları olan şekildir” diye tanımlar. Bir alan, değer, renk ve dokusal farklılıkları nedeniyle sınırları belirlenmiş olarak algılanır ki buna biçim denir. Doğada var olan her cismin, bir geometrik forma dayalı biçimi vardır. Bazıları da serbest görünümdedirler. Biçimi sınırlayan çizgi karakterleri, biçimin yuvarlak, sivri, keskin, yumuşak niteliklere sahip olmasına katkıda bulunurlar

41 * Yüzey Üzerinde iki boyutlu çalışmaya olanak veren her tür alandır. Düzlemsel nitelikte olabileceği gibi, eğrisel de olabilir.

42 * ETKİLEŞİM Bazı görsel materyaller kullanıcıya etkileşim imkanı sunar. Örneğin doğru cevabı içeren cevap kartları, öğrenci tarafından ilgili alana sürüklenebilir.

43 Bazı Görsel Materyal Örnekleri

44

45

46