BTÖ 720 Uzaktan eğitimde ders tasarımı Durum 2: Saati Yenmek DERS SORUMLUSU: DOÇ.DR. HAKAN TÜZÜN HAZıRLAYAN: ÖMER DEMİR GÜZ

Alan Uzmanının Özellikleri

GİRİŞ  İkinci örnek olayın birinci örnek olaydan üç farkı bulunmaktadır. 1. Konu uzmanı bir kadındır. 2. Dersin başlama tarihine bir buçuk ay vardır adet çalışma oturumu gerçekleştirilmiştir.

Ön bilgilendirme ve ilk kararlar  Uzman zaten bir ders izlencesine sahipti.  Dersi bir kez yüz yüze vermişti.  Bir buçuk ay gibi çok kısa bir süre söz konusu olduğundan sadede gelmeye karar verilmiştir.  Öğretim tasarımcısı yönlendirici olmamayı ve ilgisini uzmanın sorularını yanıtlamaya vermeye kararlaştırmıştır.

Öğretim Tasarımcısının Yorumu  İlk iki örnek olay düşünüldüğünde kendimi hızlı bir tasarım süreci içerisinde buldum.  İş arkadaşlarıma danışdığımda iki dönemlik bir tasarım sürecinin lüks olmadığını belirttiler.  Tasarım prototipim uyum sağlamak için muhtemelen hızlı bir şekilde evrilmeye devam etmek zorunda kalacak.

Oturum 1  Kendi planladığım tasarım yaklaşımımı sundum. Uzman ilgili göründü.  Uzmanın derse yönelik izlenceyi inceleyerek çalışmaya başladık. İzlenceyi parçası olduğu üst programda konumlandırdık.  Uzman diğer derslerin izlencelerinin birer kopyasını incelemeyi dersin amaçlarının çakışmaması için kabul etti.  Uzmanın izlencesi öğrencilerin ders boyunca haftadan haftaya nasıl ilerlemesi gerektiğine dair bir fikir vermemektedir.

Oturum 1 Devam  İlk başta her hafta işlenecek konuları ve kullanılacak kaynakları belirledik.  Her hafta için ayrı ayrı okuma materyalleri ayarladık.  Dersin genel amaçlarını gözden geçirdik ve haftalara yaydık.  Uzmanın birincil kaygısı dersin başlangıcındaki öğrenme etkinliklerini geliştirmek iken ben takım etkinliklerinin geliştirmek istedim.

Oturum 1 Devam  Özel amaçları geliştirmeye ve takım etkinliklerini ile ilişkilendirmeye başladık.  Uzman çok az tecrübe sahibi olduğu video konferans yöntemini tartışmak istedi. Ayrıca bu uzmanın ilk uzaktan eğitim dersi olduğu için video konferans yöntemiyle yüz yüze öğretim arasındaki farkı açıklamamı istedi.

Öğretim tasarımcısı Yorum  Sonradan anladım ki uzmanın bir uzaktan eğitim dersine başlama korkusunu dindirmek adına yukarıda bahsedilen farkı önemsiz gibi gösterdim.

Oturum 1 Devam  Daha sonra dersteki zorunlu okumaları analiz etmeye başladık.  Öğrencilerin okumalarını bitirdikten sonra tamamlayacakları okuduğunu anlama etkinlikleri geliştirdik.  Derste öğrencilere anlattığı herşeyi öğrenme etkinliklerine eklemek için not etmesini önerdim.  Ardından sonraki okuduğunu anlama etkinliklerine rehberlik etmesi için ilk etkinliği geliştirdik.

Oturum 1 Devam  Sözlü sunumlar gibi diğer bireysel ve takım etkinliklerini tartışdık.  Dersi kaç kişinin alacağı ve bu nedenle bir grupta kaç öğrencinin olacağına ek olarak takım tiplerini de öngörmek zordu.  Okumalar dönem boyunca her haftaya yayıldı.  Uzman okumalarla kavramlar arasındaki bağlantıyı kurdu.  İzlenceye alternatif kaynaklar eklendi.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  Bir problemden diğerine atladığımızı görmek öğretim tasarımcılarının ne kadar esnek olmaları gerektiğini hatırlattı.  Uzmanın asıl sorularına somut çözümler önererek, planladığım gibi olmasa da, uzmana ihtiyacı olan yardımı sunduğumu düşünüyorum.

Oturum 2  Uzman bu oturumda zaten geliştirmiş olduğu değerlendirme araçlarını gözden geçirmek istediğini dile getirdi.  Değerlendirme araçlarında özellikle öğrenciler için açıklamalara önem verdik.  Oturumun sonuna doğru değerlendirme kriterlerini inceledik.  Elektronik ve kağıt-kalem değerlendirmenin yararları ve zararlarının yanı sıra uzaktan eğitimde öğrencileri desteklemenin neden olduğu ek yük ile nasıl başa çıkılacağını da tartıştık.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  İlk başta uzman ile tasarım aşamaları (özellikle analiz ve modül inşa etme) hakkında konuştuğumda anlamış gibi göründü ancak diğer aşamalara (özellikle öğretme stratejileri ve öğrenen desteği) gelindiğinde bu aşamalar ona belirsiz gibi göründü.  Bu noktada herşeyi bir araya getirmek ve görselleştirmek için bir mazgal (grid) geliştirmemiz gerektiğini anladım.  Bir bakışta bütün dersi görselleştirmeme yardımcı olan bir izlence hayal etmeye başladım (yukarıdan aşağı değil enlemsel bir düzlemde).

Oturum 3  Uzman diğer derslerin izlencelerini almıştı. Bunları incelediğimizde derslerin amaçları açısından kayda değer bir örtüşme olmadığını gördük.  Sonra tekrardan genel amaçların dağıtımına döndük.  Uzman genel amaçları dört bölüme ayırmıştı. Bu amaçları hafta hafta dağıttık.  Uzman fakültesinde özel amaçların belirtilmesi zorunlu olmadığından özel amaçları belirlememişti.

Oturum 3 Devam  Bu nedenle her bir genel amaç için özel amaçlar belirlemeye başladık.  İlk başta özel amaçları yazmak konusunda zorlandı ama ilk 4 haftayı yine de bitirdik.  Gerisini kendi yapacağını söyledi ama buna dair şüphelerim vardı.  Sonuç olarak sadece genel amaçların yazımına müdahale etmeye karar verdim.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  Sıklıkla dikkat ettiğim bir şey uzmanların amaçları öğrenen değil öğretici bakış açısından yazdıklarıdır.  Ayrıca özel amaçlar ya çok genel ya da çok spesifik olmaktadır.  Uzman özel amaçları yazmanın çok fazla şeyi açığa vuracağını ve bunun da sınavları çok kolay yapacağından kaygılandığı belirtti.  Uzmanlar neyi öğretmen istedikleri konusunda bilgililer ancak bunu öğretmenin anlamının ne olduğunu (amaçlar) sorduğumda kaçamak cevaplar veriyorlar.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  Belki de sorun amaç yazmanın daha çok gözlemlenebilir etkinliklerin kazandırıldığı ordu ve endüstride gibi kurumlarda ortaya çıkmasından kaynaklanmaktadır. Bu tip kurumlarda geniş kütlelerin aynı eşiği geçmeleri önemlidir. Üniversiteler kendilerini öğrencilerde entellektüel merak uyandırma ve zihinlerini geliştirme konusunda sorumlu hissetmektedirler. Bu nedenle kendilerini eğitmen (trainer) gibi görmemektedirler.

Oturum 3 Devam  Daha sonra ders içeriklerinin haftadan haftaya ilişkisini kurmaya geri döndük.  Bahsedildiği gibi ders içerikleri çoğunlukla okunacak metinlerden oluşmaktaydı.  Bu içerikleri daha önceden yazılmış olan genel amaçlar doğrultusunda dönem boyunca dağıtma işine kaldığımız yerden devam ettik.  Ben dersin öğeleri arasındaki ilişkileri eleştirdim. Kendisi bunu zor bulsa da dersin iç tutarlılığını arttırdığını belirtti.  Zamanımız daralıyordu ve 5.haftaya gelmeyi başarabilmiştik.

Oturum 4  Bu oturumda kalan haftalar için okuma parçaları belirleme işini tamamlamaya karar verdik.  Daha sonra uzmanın en çok önemli gördüğü okuma kaynaklarının dağıtımını tartıştık.  Uzmanın isteği üzerine telif hakları nedeniyle öğrencilerin belgelere ulaşımına yoğun sınırlılıklar getirdik.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  Ancak yeterli motivasyonla ekranda görülen her türli metin kopyalanabilir.  Ayrıca bu sınırlama kararı, destek ekibi yoğun olarak çalışmazsa, öğrencilerin metin üzerinden etkileşime girmelerine engel oldu.

Oturum 5  Bu oturumda uzmanın öğretim stratejisini tamamlayacak olan öğrenci destek stratejilerinin analizine geçtik.  İçerik-öğrenen etkileşimini arttırmak için bireysel ve takım etkinlikleri olmak üzere iki tip etkinlik grubu tasarladık.  Bireysel etkinlikler temelde öğrencilerin okumalarını yaptıktan sonra okumadaki konu hakkında bir taraf almasını gerektirecek sorulardan oluşmaktadır.

Oturum 5 Devam  Takım etkinlikleri ise bireysel etkinliklerdeki sorulara verilen cevapların takım arkadaşlarınkilerle karşılaştırılması ve sonucunda bağdaştırılmasını içermektedir.  Ders beş farklı sitede videokonferans yöntemi ile haftada üç saat olarak dağıtılacağından öğrenenlere okumaları hakkında dönüt verme yönteminin temelde senktron olarak yapılmasına karar verildi.  Temel asenkron dönüt kaynağının e-posta ve çevrimiçi tartışma forumları olmasına karar verdik.

Öğretim Tasarımcısı Yorum  Basitleştirmek adına dersler modüllere veya ünitelere bölünmek yerine doğrudan ders saatlerine göre ayarlanmalıdır.  Geleneksel yüz yüze derslerdeki haftalık 3 saatlik ders süresi korundu.  Geleneksel derslerdeki haftalık 6 saatlik ders dışı çalışma saatleri de korundu ancak elektronik medyanın kullanımı arttı.

Oturum 5 Devam Elektronik medyanın kullanımı: 1. Genellikle elektronik olan zorunlu okumalar 2. Çevrimiçi postalanan ders notları ve yönergeler 3. Sunum ve video gibi öğretim kaynakları 4. Okumalara dayalı bireysel ve takım etkinlikleri 5. Öğretim üyelerinin tartışma forumları ve e-postalar aracılığıyla sadece öğrencilerinin fikir alış verişinde bulunmasına izin vermekte değil kendilerinin de bu fikir alış verişlerine katılmada gösterdikleri yükselen ilgi.

Oturum 5 Devam  Sentez mazgalı (synthesis grid) öğretim üyelerine ders tasarımını hızlandıracak olan yeni bir araç sunma umudunu canlı tuttu.  Kısa ama üretken bir ders tasarımı projesi oldu ve bana devam etmek için yeni bir öngörü kazandırdı.

Ders sonrası görüşme  Yüksek öğrenci özerkliğine izin verdiğinden dolayı tasarım sürecini zor buluyorum.  Planlamalarımızda titiz olmak zorundayız. Olayların rastgele ve spontane olmasına izin veremeyiz.  Her zaman «bu yeterli mi?» diye merak ediyorum.  Ben öğrencileri derste takım olarak çalıştırırdım ancak uzaktan eğitimde onları dersten önce çalıştırmaya başladım bu nedenle derste daha az etkileşim olduğunu hissediyorum.

Ders sonrası görüşme devam  Öğrenciler çok fazla ödevlerinin olduğunu söylediler. Bireysel ve takım etkinlerinden her hafta sadece bir tanesini vermek zorunda kaldım.  Üstelik ilkbahar dönemi dersi olduğundan hızlandırılmış bir dersti bu nedenle yeterli zaman yoktu. Bunu bir daha asla yapmayacağım.  Çok fazla iş yüküm olduğundan öğrencilerin haftalık okumaları arasından rastgele kontroller yaptım (her 12 ödevden 4’ü gibi).  Katılım ve ödev teslimi için puan verdim. Mümkün olmadığından doğru cevaplar için puan vermedim.

Ders sonrası görüşme devam  Videokonferans sırasında öğrencilerden ödevlerinin önceden göndermelerini istedim. Böylelikle bir göz atabilirdim aksi takdirde bunu aceleyle yapmak zorundaydım.  Yüz yüze yöntemde sokratik sorgulamayı kullanırdım ama uzaktan eğitimde bir soru sorduğumda sinir bozucu bir sessizlik oluyordu.  Öğrencilerden okumaları anladıklarını gösteren görseller oluşturmalarını istedim.

Ders sonrası görüşme devam  Öğrenme yönetim sisteminin e-posta işlevini kafa karıştırıcı bulduğum için kullanmadım ancak öğrenciler bütün görevlerinin bana kişisel e-postam aracılığyla gönderdiklerinden ileride kullanmak zorunda kalacağım.  Öğrencilerden açık uçlu sorulara yanıtlar aramaları ve kendi yanıtlarını uzmanlarınkilerle karşılaştırmalarını istedim.  Öğrenciler çeşitli alanlardan gelmişlerdi ancak ben buna alışığım.  İnternet siteleri, power point ve çevrimiçi video gibi teknolojileri kullanıyorum.

Ders sonrası görüşme devam  Takım çalışmalarının değerlendirilmesi bazı öğrencilerinin çalışmaması nedeniyle sorunluydu.  Kendini değerlendirme ve takım değerlendirme aracı da kullandım. Öğrenciler birbirlerini «ispiyonlamadılar». Kabul etmem gerekir ki öğrencileri değerlendirmek zordu.  Derslerimi kısmen gerçek zamanlı ve kısmen farklı modlarda vermeye başlayabileceğimi düşünüyorum. Ancak asla videokonferans yöntemini kullanmayacağım.

Ders sonrası görüşme devam  Çevrimiçi forumlara daha aktif katılmayı istiyorum.  Öğrencileri desteklemek için telefon kullanımına ise sözel olmayan iletişime izin vermediği için sıcak bakmıyorum.  İletişimin belki de %80’i sözel olmayan şekilde gerçekleşir. Karşındakini görmek çok önemlidir.

KAYNAKÇA Power, M. (2009). A designer's log: Case studies in instructional design. Athabasca University Press.