Türkiye’de Ulusal İzleme Mekanizması Kurulması: Süreç ve Ana Unsurlar Kerem ALTIPARMAK AÜ SBF İnsan Hakları Merkezi

UÖM Sürecini Yönetmek Açıklık ve Şeffaflık Uzmanlık Yerel Deneyimler Seçmeli Protokol dahil Uluslararası Standartlara Uygunluk Karşılaştırmalı ve Uluslararası Deneyimler

Açıklık ve Şeffaflık Üçüncü Ulusal Program (10 Kasım 2008) İnsan Hakları Ulusal Kurumu Kurulması Hakkında Kanun Tasarısı (18 Mayıs 2009 tarihli Bakanlar Kurulu)

Açıklık ve Şeffaflık Seçmeli Protokol’ün onaylanmak üzere TBMM’ye gönderilmesi (Ekim 2009) İnsan Hakları Başkanlığı’ndan Akademi ve Örgütlere Görüş Sorulması (Eylül 2009) Ulusal Kurum, Ulusal Önleme Mekanizması mı?

Gerçek İstişare “UÖM, işkencenin önlenmesi konusunda çalışan sivil toplum ve diğer aktörlerin dâhil edildiği halka açık, kapsayıcı ve saydam bir süreçle geliştirilmelidir; mevcut bir kurumun UÖM olarak görevlendirilmesi düşünüldüğünde ise, konu sivil toplumun da katılacağı biçimde tartışmaya açılmalıdır” (BM Alt-Komite Yıllık Raporu, UN Doc. CAT/C/40/2, 25 Nisan paragraf 28 (i))

Gerçek İstişare “Sivil toplumla istişarenin UÖM kurma sürecine meşruluk ve itibar katacağı düşünüldüğünden, ne yazık ki bazı hükümetlerin sivil toplumu diyalogun ilk aşamalarına dâhil ettiği ancak daha sonra tavsiye ve gözlemlerini üzücü bir biçimde göz ardı ettiği ya da bir kenara attığı örnekler bulunmaktadır.” (APT)

Doğru Muhatap “Gerekli yeterlilik ve mesleki bilgiye sahip uzmanların bulunması (Seçmeli Protokol 18 (2)). İnsan hakları hukukçuları (özellikle işkence vakası takip etmiş olanlar), adli tıp uzmanlarını da içeren hekimler, ziyaret deneyimi olanlar vs. Muhalif insan hakları savunucularının varlığı İşkence, kötü muamele konusunda ilgi ve uzmanlık

Nasıl bir Ulusal Önleme Mekanizması? Her devletin kendi ihtiyaçlarına en uygun yapıyı seçme hakkı (Viyana Bildirgesi ve Eylem Planı, para. 36; Seçmeli Protokol md. 17) Seçmeli Protokol ve Paris İlkeleri Ölçütlerine Uygunluk Yerel deneyimlerin dikkate alınması

Türkiye için Model Önerileri Ulusal İnsan Hakları Kurumu İl-ilçe kurulları bağlantılı Ulusal Kurum Üst kuruma bağlı alt birimler (UÖM, Eşitlik Kurulu, Engelli Hakları Kurulu) Diğer mekanizmalardan bağımsız bir ulusal önleme mekanizması Alternatif model?

Temel Unsurlar - Bağımsızlık Anayasal - Yasal Dayanak Üyelerin Seçimi - Ölçütler Personel seçme yöntemi Güvenceler

Temel Unsurlar - Ziyaret Ziyaret edilecek yerlerin çokluğu Haberli (düzenli) -habersiz ziyaret Derin-kısa ziyaret Takip ziyaretleri Ziyaretin içeriği (Her yere ulaşma, herkesle görüşme) – Görüşmelerin mahremiyeti

Temel Unsurlar - Uzmanlık Farklı Disipliner Bilgi Özel Bilgi Birikimi Deneyim

Temel Unsurlar- Ziyaret Sonrası Süreç Raporlar Açıklık İçerik Tavsiyeler