 Elektronik bilgi kaynağı. Düzenli bir şekilde listelenmiş bilgilerin bilgisayardaki karşılığıdır. Genel olarak bu bilgiler ortak bir konu ya da amaca yöneliktir.  Bilgisayar ortamında kayıtlı ve erişim olanağı olan veriler bütünüdür.  Büyük miktarda bilgiyi bir arada tutan ve istenildiğinde erişimini sağlayan sistem.

 Veri tabanlarında kayıtlar çeşitli amaçlarla, farklı noktalardan erişim sağlanabilmesi için farklı erişim noktaları dikkate alınarak depolanmaktadır.  Nedir bu erişim/arama alanları (search fields)?

 Farklı şekillerde sınıflandırılabilirler:  Genel içerikli (ScienceDirect)/ Konu bazlı (ERIC),  Gönderici (Bibliyografik, OPAC)/ Kaynak (Tam metin)  Bibliyografik (LISA, Ulrich) / Tam metin (SpringerLink) / İstatistiksel (SourceOECD) / Açık erişim (DOAJ) gibi…

 Herhangi bir bilgi kaynağı indekslenirken; yazar adı, eser adı, konu, anahtar sözcükler ve yayın tarihi gibi kaynakla ilgili bilgilerin her biri söz konusu veri tabanındaki ilgili alanlara kaydedilir.  Böylece veri tabanında o kaynağa/belgeye ait bir kayıt yaratılmış olur ve bu kayda tüm bu alanlardan erişim sağlanır.  Arama yaparken genellikle arama yapacağınız alanı ya da alanları da (yazar adı, anahtar sözcük gibi) seçmeniz gerekir.  Bazen tüm alanlarda aynı anda arama yapmak da mümkündür.

 Arama yaparken, arama terimlerinizi seçtikten sonra bunlarla ilişkili olabilecek diğer terimleri de listelemek gerekir. Sözcüklerin tekil ve çoğul hallerinin yanı sıra eş anlamlı, daha dar ve daha geniş kapsamlı sözcükler, yaygın kullanılan kısaltmalar da düşünülmelidir.  Farklı yazarlar aynı konuyu farklı sözcüklerle ele alabilmektedir. Bu durum, aynı konunun farklı kaynaklarda farklı sözcüklerle ifade edilmesine neden olur.

Norris, Michael, Oppenheim, Charles and Rowland, Fytton (2008). The citation advantage of open- access articles. Journal of the American Society for Information Science and Technology, 59(12):  Source:………………………………………………………………  Author:………………………………………………………………  Title:…………………………………………………………………  Volume:…… Pages:…………… Number:…… Journal of the American Society for Information Science and Technology Michael Norris, Charles Oppenheim, Fytton Rowland The citation advantage of open-access articles

 Araştırma konusunu genellikle tek bir sözcükle/erişim noktasıyla ifade etmek oldukça zordur.  Örneğin: «E-öğrenme» ya da «uzaktan öğrenme» konularının «teknoloji hazır bulunuşluğu» ile ilişkilendirildiği, son on yılda yazılmış İngilizce ve Türkçe makaleler ve tezler.  Genellikle birden fazla sözcük/erişim noktası kullanma ihtiyacı duyulur.  Anahtar sözcükler: - e-öğrenme - Uzaktan öğrenme - Teknoloji hazır bulunuşluğu -...  Erişim noktası: - Kaynak türü=> makale, tez - Tarih=> Dil=> İngilizce, Türkçe  Boole bağlaçları/işleçleri (Boolean operators) anahtar sözcükleri/erişim noktalarını birbirleriyle ilişkilendirmek amacıyla kullanılır:  VE ve VEYA bu amaçla en çok kullanılan bağlaçlardır.

 Farklı kavramları bir arada içeren kaynakları bulmak istediğiniz zaman ilgili anahtar sözcükleri VE (AND) ile ilişkilendirmeniz gerekir. Burada VE (AND) veri tabanına her iki kavramı da içeren kayıtları araması gerektiğini bildirir.  Örneğin:  marketing AND parents  «teknoloji hazır bulunuşluğu» VE e-öğrenme  pazarlama VE ebeveynler  Bu arama, örneğin, hem ebeveynler hem de pazarlama kavramlarını içeren kaynakların bulunmasını sağlar. Kaynak bu sözcüklerden sadece birini içeriyorsa (sadece pazarlama veya sadece ebeveynler) arama sonuçlarının dışında kalır.

 Arama stratejisinde ve/and kullanımı aramayı daraltır. ◦ Bir başka deyişle, tek bir anahtar sözcük ile yapılan bir arama sonucunda ulaşılan kayıt sayısı, aramaya ve/and ile yeni anahtar sözcükler eklendiğinde azalır.  İstediğiniz sayıda sözcüğü ve/and ile ilişkilendirebilirsiniz.

 Bazı veri tabanları ve Google gibi bazı arama motorları, aralarında boşluk bırakarak yan yana yazdığınız sözcük/kavramların aralarında ve/and işleci varmış gibi arama yaparlar.  Örneğin;  heart attack ya da heart-attack  Bazı veri tabanlarında her iki tür arama da sistem tarafından heart AND attack şeklinde algılanacaktır.  Veri tabanları bu tip işleçlerin kullanımını kullanıcıya bırakmak yerine (özellikle basit arama ekranlarında) genelde açılan seçenekli kutucuklarla kullanıcıya aradığı sözcüğü ne ile bağlamak istediğini tanımlatır.

 Bazı veri tabanlarında ve bazı kataloglarda anahtar sözcükleri and, or, not ile ilişkilendirmeyi sağlayan hazır bir yapı bulunur.

 Birbirlerinin yerine kullanılabilecek sözcükler (genellikle eş anlamlı, dar ve geniş kapsamlı sözcükler) VEYA/OR ile ilişkilendirilirler.  Veri tabanı söz konusu sözcüklerden herhangi birini içeren tüm kayıtlara ulaşır. İstediğiniz sayıda sözcüğü VEYA ile ilişkilendirebilirsiniz. Örneğin:  ebeveyn VEYA anne VEYA baba  iktisat VEYA ekonomi  İnternet VEYA “world wide web” VEYA www  Kavramları VEYA kullanarak ilişkilendirmek aramayı genişletir.  Yani?

Çok yaygın kullanılan tek bir sözcükle ya da birkaç sözcüğü OR ile bağlayarak arama yaptığımızda çok fazla sonuca ulaşırız ve bu durumla baş etmek imkansızdır. Ayrıca bu durumun bilgi erişimin mantığına da tamamen aykırı olduğu söylenebilir. En doğru arama stratejisini oluşturabilmek için en doğru anahtar sözcükleri ve en uygun arama alanlarını seçmek ve seçilen sözcükleri doğru işleçlerle bağlayabilmek gerekir.

 Belirli bir terimi kapsam dışı bırakmak istiyorsak, belgede geçmemesini istiyorsak DEĞİL/AND NOT/NOT işlecini kullanıyoruz.  Bir arama sürecinin en başında AND NOT işlecinin kullanılması pek önerilmez.  “kanser DEĞİL beslenme” şeklinde yapılan bir aramada “kanser” ve “beslenme” sözcüklerinin beraber geçmiş olduğu tüm belgeler dışlanıp, sadece “kanser” sözcüğünün geçtiği belgelere erişim sağlanır.  Neden böyle bir arama yapmak isteyelim? Bu tür bir arama nasıl bir bilgi ihtiyacı olan kişi tarafından yapılabilir?

AND NOT can give unexpected results when you have multiple operators. Put it at the end of your searches. For example, the following search returns a large number of results: ◦ KEY(cold) AND NOT KEY(influenza) AND KEY(virus) To exclude influenza from your search and make it more targeted, use the following instead: ◦ KEY(cold) AND KEY(virus) AND NOT KEY(influenza) “ “”“”

 Rumsey, S. (2008). How to Find Information: A guide for researchers (Chpt.6, p.49-79). (kaynağı benden alabilirsiniz)  Tonta, Y. (1995). Bilgi erişim sistemleri. ( Sistemleri_tonta1995.pdf) Sistemleri_tonta1995.pdf  Tonta, Y., Bitirim, Y. ve Sever, H. (2002). Türkçe Arama Motorlarında Performans Değerlendirme, s (Tam metin)Tam metin  Manning, C.D., Raghavan, P. and Schütze, H. (2009). Introduction to Information Retrieval, s (Tam metin)Tam metin  Baeza-Yates, R. and Ribeiro-Neto, B. (1999). Modern Information Retrieval, s.3-10 & (Tam metin)Tam metin