Hazırlayan; Uzm. Hemş. Gönül Düzgün

Egzersizin faydaları yanında bazı riskleri de bulunmaktadır. Yaştan bağımsız olarak tüm yaş gruplarında kişinin aşırı ve ani yüklenmelerle başlayan hızlı, kontrolsüz egzersiz programları sonrasında oluşabilecek yumuşak doku ve eklem yaralanmaları yanında düşük enerjili veya yüksek enerjili kırıklar olabilir.

Egzersiz bazı risklerin yanında potansiyel kontrendike olduğu durumlar vardır. Bu kontrendikasyonlar özellikle güçlendirme egzersizleri ve dayanıklılık (endurans, aerobik) egzersizler için geçerlidir.

Yaşlı bireylerde tüm potansiyel kontrendike durumlar ve risklerin denetimi için en önemli parametre, uygulanan egzersiz süresi ve düzeyinin, egzersiz öncesi dönemden ılımlı fark göstermesidir. Bu fark ne egzersizin yararını ortadan kaldıracak kadar az olmalı ne de egzersizin risklerini ortaya çıkaracak kadar fazla olmamalıdır.

Yaşlı bireylerde egzersiz sırasında güvenlik birincil öncelik olmalıdır. Egzersiz yapan yaşlılar kalp krizi, felç, kas ve eklem yaralanmaları ve kırık riski altındadır. Kas-iskelet sistemi yaralanma riskini ve kalp-damar problemleri riskini azaltmak için uygun bir ısınma gereklidir. Yaşlı bireyler şiddetli egzersiz sırasında oluşabilecek belirtiler konusunda uyarılmalı ve belirtiler ortaya çıkarsa egzersiz hemen durdurulmalıdır.

Yaşlı bireyler için daha uzun ısınma ve soğuma periyodu gerekebilir. Egzersiz aniden durdurulduğunda bacaklarda kan göllenmesi yaşlı bireylerde oldukça yaygın olarak görülen bir durumdur ve bu da kan basıncının düşmesine neden olur ve birey sıklıkla baş dönmesi hisseder. Eğer soğuma evresinde egzersizin şiddeti giderek azaltılırsa ve dakika yapılırsa bu tür bulgulardan kaçınılabilir

Yaşlı bireyler aynı yaşta olsalar bile aynı egzersiz uyarısına cevapları ve fizyolojik durumları, ya da bazı hastalıklara yönelik risk faktörleri birbirlerinden çok farklı olabilir. Bu nedenle egzersiz programları bireyin fiziksel uygunluk düzeyi ve ihtiyacına göre bireysel olarak yapılandırılmalıdır, ayrıca planlanan egzersizin miktarı da yaşlı birey için başarılabilir olmalıdır.

1. Şiddetli koroner arter hastalığı, stabil olmayan anjina pektoris, akut miyokard enfarktusu,2. Konjestif kalp yetmezliği, Akut myokardit3. Kontrol edilemeyen atrial veya ventrikuler aritmi,4. Şiddetli kalp kapak hastalığı,5. Kontrol edilemeyen sistemik hipertansiyon,6. Pulmoner hipertansiyon7 Yeni pulmoner emboli ve derin ven trombozu,8. Aortik anevrizma,9. Geçirilmiş serebral anevrizma veya intrakranial kanama,10. Akut veya stabil olmayan kas-iskelet sistemi yaralanması,11. Akut retinal hemoraj veya geçirilmiş oftalmik cerrahi,12. İleri derecede demans ve davranış bozuklukları.

Ani ölüm,Öldürücü olmayan myokard enfarktusu,Aşırı Yorgunluk,Hipertermi,Önemli kas-iskelet problemleridir.

Yeni ortaya çıkan, daha önce hissedilmemiş bir rahatsızlık olursa,Göğüs ağrısı hissedilirse,Kalp çarpıntısı ya da kalp atışlarında düzensizlik meydana gelirse,Nefes darlığı yaşanırsa,Baş dönmesi, göz kararması olursa,Belirgin ve kontrol dışı kilo kaybedilirse, egzersiz yapmayı bırakıp doktora başvurulmalıdır. Bazı durumlar ve hastalıkların varlığında egzersizi yeniden düzenlemek, bazen de egzersize ara vermek gerekebilir.

Kalp yetmezliği Kalp hızında artış ve vücudun susuz kalması ile sonuçlanabilen ateşin eşlik ettiği enfeksiyon durumu (zatürre gibi) Damarda pıhtılaşma sorunu (tromboz)Ağrı ve rahatsızlığa neden olan fıtıkİyileşmeyen ayak yaraları

Düşme sonrası geçmeyen ağrı ya da yürüme güçlüğüGöz sorunu ya da geçirilmiş göz ameliyatıAtardamarda balonlaşma (aort anevrizması)Ana atardamar darlığı (aort stenozu)Eklem şişliği Henüz yapılmış kalça protezi ameliyatı var ise bir süre egzersize ara verilmelidir.

1- Vita AJ, Terry RB, Hubert HB, Fries JF. Aging, health risks, and cumulative disability N Eng J Med 1998;338: Foster C, Porcari JP, Battista RA, Udermann B, Wrigt G, Lucia A The risk in exercise training Am J Lifestyle Med 2008;2: Karaduman A. “Yaşlı için Fiziksel Aktivite” Geriatri ve Gerontoloji, Uluslararası Yaşlanma Enstitüsü, International Institute on Ageing, United Nations (INIA), Hacettepe Üniversitesi Geriatrik Bilimler Araştırma Merkezi, Geriatri Derneği Yayını,, Ankara, 2006: Karaduman A: “Egzersiz ve Yaşlı”(Panel) I. Ulusal Geriatri Kongresi, 30 Ekim- 3 Kasım 2002 Belek-Antalya, Ulusal Geriatri Kongresi Kongre Kitabı 2002: Kırdı N, Erbahçeci F, Uyanık M, Ayhan Ç. Yaşlılık ve egzersiz. Arıoğul S (editör). Geriatri ve Gerontoloji. MN Medikal & Nobel Basım Yayın Ticaret ve Sanayi Ltd. Şti. 2006: İşler A., Sedanter Bireylerde Egzersiz Programlama I. Uluslararas Fiziksel Aktivite, Beslenme ve Saglik Kongresi, Wow Kremlin Palace, Antalya, 23  26 Kasim, Gür H., Yaşlılar ve Fiziksel Aktivite. Beyazova M, Gökçe- Kutsal Y (Eds.): Fiziksel Tıp ve Rehabilitasyon, Güneş Kitabevi, Ankara. 2000; (2): l.