ÖĞRETİM TEKNOLOJİLERİ VE MATERYAL TASARLAMADA ÖĞRETMEN NİTELİKLERİ

Geçmişten günümüze öğretmenin görev ve sorumlulukları değişim göstermiştir. Günümüzde öğretmenin en temel görevi, öğrenenlerin öğrenmelerine rehberlik etmektir. Bu rehberliği sağlayabilmek, gerek iyi bir plan gerekse başarılı bir uygulama ile mümkün olabilir.

Öğretmenin pek çok görev ve sorumluluğu vardır Öğretmenin pek çok görev ve sorumluluğu vardır. Huberman öğretmenin sınıf içi görevleri ve sorumluluklarını şu şekilde ifade etmiştir;

Disiplin sorunlarını çözme, Motivasyonu sağlama, Ders programını hazırlama, Öğrencilerle iyi ilişki kurma,

Velilerle işbirliği sağlama, Öğrencilerin çalışmaktan zevk alacakları materyalleri hazırlama, Yöneticilerle iyi ilişki kurma, Eleştirileri kabul etme, Öğretmenliğe yetenekli olduğunu hissetme

Uluslar arası değişimler ve gelişmeler yukarıdaki özellikler yanında öğretmenin üst düzey yaşam ve düşünme becerilerine sahip olmalarını gerektirir.

Öğretmen nitelikleri; Öğrencinin bilgiye ulaşmasına, onu yorumlamasına yardım eden rehberlik eden kişi, Öğrencinin kendi potansiyelini anlamasına ve bunu kullanmasına yardım eden kişi, Sınıf içinde otoritesini kuran ve kullanan değil, sınıf yönetimi becerilerini öğretim aktiviteleri haline getirebilen bir öğretici olmasıdır.

Materyal Geliştirmede Öğretmen Nitelikleri Öğretmen araçları tanımalı nasıl kullanılacağı bilmelidir. Materyal en basitinden en karmaşığına kadar araçlardan yararlanılarak hazırlanmaktadır. Örneğin bir boyama etkinliği için kağıt ve boya gerekli araçlardır.

Öğretmen öğretimi tasarlama bilgisine sahip olmalıdır Öğretmen öğretimi tasarlama bilgisine sahip olmalıdır. Öğretimi tasarlamada hedefler ve kazanımlar, içerik, öğrenme- öğretme süreçleri etkinlikleri ve ölçme değerlendirme öğeleri birbirleri ile ilişkili olarak oluşturulmalıdır.

Öğretmen materyal tasarlama ilkelerini bilmeli ve kullanabilmelidir Öğretmen materyal tasarlama ilkelerini bilmeli ve kullanabilmelidir. Renk, büyüklük şekil,vurgu vb. özellikler öğrencilerin gelişim özelliklerine uygun olmalıdır. Örneğin; ilköğretime giden bir çocuk için canlı renkler, doğada var olan gerçek renklerin nesneler üzerinde kullanılması gibi özellikler önem taşır.

Öğretmen öğrencilerinin materyal oluşturmalarına rehberlik edebilmelidir. Hangi düzeyde olursa olsun öğrenenler aktif olmayı isterler. Fırsat verilirse öğrenenler kendileri materyal oluşturabilirler. Öğretmen, araştırarak öğrenenlere hangi materyalleri oluşturabilecekleri konusunda rehberlik edebilmelidir.

Öğretmen materyal çeşitlerini bilmelidir Öğretmen materyal çeşitlerini bilmelidir. Çok sayıda materyal eğitim amaçlı kullanılabilir. Elle, bilgisayar temelli ve teknoloji temelli olan binlerce materyal üretilebilir.

Öğretmen öğrenme ilkelerini bilmelidir Öğretmen öğrenme ilkelerini bilmelidir. Bu ilkeler motivasyonu sağlama, tekrar, pekiştirme vb.dir. Pekiştirme uygun biçimde ve zamanında yapılmalıdır. Örneğin okul öncesinde öğrenci pek çok performansı ilk kazandığı için ödülü sık alması önemlidir.

Öğretmen gelişim psikolojisini iyi bilerek öğreneni tanımalıdır. Hedef ve kazanımlar için uygun olan materyaller kullanılmalıdır. Öğretmen hedefleri ve kazanımların ne anlama geldiğini anlamalıdır. Örneğin çocuğun dil gelişimini sağlamayı amaçlıyorsa konuşmasını sağlayacak materyaller geliştirebilmelidir.

Öğretmen öğretim materyali hazırlama ilkelerini bilmeli ve ders materyali geliştirmede uygulamalıdır. Öğretmen öğrencilerinin aile özelliklerini ve çevre koşullarını çok iyi incelemelidir.

Öğretmen hoşgörülü ve sabırlı olmalıdır Öğretmen hoşgörülü ve sabırlı olmalıdır. Öğrencilerini sevmeli ve özverili olmalıdır. Şefkatli bir disiplin anlayışı olmalıdır.

“Matematikte zekadan önce sabır gelir.” Cahit ARF

TEKNOLOJİ TEMELLİ ÖĞRENMENİN BAŞARISI İÇİN ÖĞRETMENLERİN ROLÜ Eğitim sürecinin en önemli öğelerinden biri öğretmendir. Çağdaş anlamda öğretmenin sahip olması beklenen nitelikler artık teknoloji ile beraber daha da çeşitlenmiştir. Dolayısıyla teknolojik değişmeler öğretmen niteliklerinde de değişiklik gerektirmektedir.

Teknoloji temelli öğrenme etkili olabilir Teknoloji temelli öğrenme etkili olabilir. Yeter ki öğretmenler öğretim hedef ve kazanımlarına uygun materyalleri seçip, öğrencilerin öğrenme stillerindeki farklılıkların farkında olsunlar. Bugün teknoloji kaynaklarının sayısı ve özellikleri giderek karmaşıklaşmıştır. Bunu, öğretmenin seçmesi ve uygun teknolojiyi kullanması çok zor olabilir.

Öğretmenler teknoloji standartlarına sahip olmalıdır. Öğretmenler teknoloji standartlarına niçin sahip olmalıdır? Teknolojide çok ileri olan Amerika’da bile pek çok öğretmen yıllardır teknoloji ile iç içe yaşamakta, ancak hala öğretimde kullanmada sıkıntı yaşamaktadır. Her değişmenin eğitime adaptasyonu kolay değildir. Özellikle yaygın bir kullanım zaman alabilir.

ÖĞRETMENLERİN TEKNOLOJİ BİLGİSİ Teknoloji adaptasyonunu etkileyen çeşitli faktörler bulunmaktadır. Bunlardan uygun eğitim yoksunluğu, Teknik ve yönetimsel destek, geleneksel eğitim inançları ve değişmeye karşı direnme çok yaygın nedenlerdir.

Öğretmenlerin teknolojiyi kullanma yeteneğini geliştirmek ve bundan memnun olmalarını sağlamak için onlara yardımcı olmak önemlidir. Teknolojiyi iyi kullanan ya da onunla ilgili sertifikası olan öğretmenler teşvik edilmelidir (maaşlarına belli oranda ilave yapmak gibi ). Zorunluluk getirilmesi de öğrenmede bir başka yoldur. Örneğin; MEB son yıllarda öğretmenlerden bilgisayar sertifikası istemektedir.

Öğretmenlerin Eğitimsel İnançları Öğretmenlerin eğitimsel inançları ile teknolojiyi kullanmaları arasında güçlü bir etkileşim vardır.1990’lara kadar yapılan pek çok araştırma, teknoloji kullanmanın öğretmenlerin inançları ve uygulamalarını nasıl etkilediğine ilişkindir. Son zamanlar da ise araştırmalar, öğretmenlerin inançlarının teknolojinin üzerindeki rolünü açıklamaya dönüktür.

Araştırmalara göre, öğretmenlerin eğitimsel inançları ve uygulamaları onların teknolojiyi kullanıp kullanmamalarını büyük oranda belirler. Bazıları teknolojiyi kullanmanın mevcut uygulamaları değiştireceğini bildiği için istemezler ve sakınırlar. Bu durumda inanları olumlu hale getirebilmek için yollar bulmak gerekir.

En uygun yol, geleneksel öğretmen merkezli iletme modellerinden öğrenci merkezli oluşturmacı eğitimsel ilerlemeye doğru eğitimsel inançları destekleyici uygulamalara yer vermektir. Böylece, iyi uygulamalara destek arttıkça,aktif öğrenme de artacaktır.

“Öğretmen, uygarlıkların temel taşıdır “Öğretmen, uygarlıkların temel taşıdır. Öğretmen yetiştirmeyi kendisi için hedef seçmeyen her uygarlık,er geç yıkılmaya ve unutulmaya mahkumdur.”

ÖĞRETMEN YETİŞTİRME Ülkemizde öğretmen yetiştirme tarihsel bir süreç içerisinde her zaman önem verilen bir konu olmuştur. Geçmişte çok farklı uygulamalar olmakla beraber 1990’lı yılların başından beri öğretmenler fakültelerde yetişmektedir.

1995 sonrasında öğretmen yetiştirme alanında yeniden yapılanma gündeme gelmiş ve fakültelerin programları standartlaştırılmaya çalışılmıştır. Seçmeli dersler haricinde tüm Türkiye’de ortak program uygulanmaktadır. Bu anlamda bilgisayar dersleri ve öğretim teknolojileri ve materyal tasarlama dersleri tüm fakültelerde uygulanmaktadır.

Çağımızda öğretmenlerin daha öncede denildiği gibi üst düzey yaşam ve düşünme becerilerine sahip bireyler olmaları kaçınılmazdır. Öğretmen adayları elle materyal üretme yanında yeni bilgi teknolojilerini öğrenmelidir. Bilgi teknolojilerini, aktif öğrenmeyi sağlayacak şekilde materyaller üretmek ya da üretilmesini sağlamak için kullanmalıdır.

Program incelendiğinde oluşturmacı bakış açısı göze çarpmaktadır. Bu anlamda oluşturmacılık temelli etkinlikler uygulandığında öğrenenler bizzat kendileri aktif olmakta ve çok yönlü materyal hazırlayabilmektedir.

Öğretmen Adaylarının Bilgi Teknolojileri ile İlgili Eğitimi İki Aşamada Gerçekleştirilir; Teknoloji okur yazarlığı becerilerinin kazandırılması, Var olan teknolojileri öğretme-öğrenme süreçlerinde kullanabilme yeterliliklerinin kazandırılması. Birincisi, bilgi toplumunda her bireyin sahip olması gereken yeterliliktir. Bu özellik, aday öğretmenleri yetiştiren programlardaki “TEMEL BİLGİ TEKNOLOJİLERİ” dersi ile kazandırılmak istenmektedir.

İkincisi ise okullarda yeni teknolojilerin kullanılabilmesi ile ilgili ve öğretmenlerin taşımaları gerekli olan özel yeterliliktir. Günümüzdeki program anlayışına bakıldığında öğrenen merkezli bir yapı göze çarpmaktadır. Öğrenen merkezli sınıflarda bilgisayar yardımı ile öğrenenler işbirliğini sağlayabilmektedir.

Oluşturmacı öğrenmede öğretmenin belli başlı görevleri şöyle sıralanabilir; Öğretmen, bilginin inşa edilmesinde öğrenciye gerekli malzemeyi ve ortamı hazırlar. Öğretmen, inşa edilecek bilgi örüntüsüne temel olacak bilginin anlamlı ve somut olarak algılanmasına yardımcı olur.

Öğretmen, öğrencinin önceki bilgilerini ve hazır bulunma düzeyini denetler ve ilgili düzenlemelerin yapılması için yardımcı olur. Öğretmen, öğrenme ortamında öğrenciye uygulama, deneme ve keşfetme fırsatları yaratır.

Öğretmenler bilgi teknolojileri olanaklarından temelde iki amaç için yararlanabilirler; birincisi araç olarak bilgi teknolojileri:öğretmenlik mesleğinin uygulanmasında sınıf dışında yapılan eğitsel ve idari işler için teknoloji kullanımı; ikincisi ise, öğretim etkinliği yapılırken bilgi teknolojilerinin işe koşulmasıdır.

Öğretmen yetiştirmede teknoloji temelli öğretim, özellikle de eğitim amaçlı kullanımları oluşturmak çok önemlidir. Yeni öğretmenlerin ve var olan öğretmenlerin teknoloji yeterliliklerini geliştirmek dünyada da çok önem verilen bir konudur.

HAZIRLAYAN: DR. ABDULLAH ŞAHİN HAZIRLAYANLAR; ALPER ÇİL MUSTAFA SÖYLEMEZ HÜSEYİN GÖRGÜLÜ MUSTAFA KILINÇ MEHMETALİ SEYHAN Atatürk Üniversitesi, Kazım Karabekir Fakültesi, Türkçe Eğitimi Bölümü (abdsahin25@hotmail.com)