8 YILLIK KESİNTİSİZ ZORUNLU EĞİTİM HÜSNİYE ERDAL

ZORUNLU İLKÖĞRETİMİN KESİNTİSİZ SEKİZ YILA ÇIKARILMASI Dünyada yaşanan hızlı gelişmeler 2000’li yıllara “çağdaş insan”, “çağdaş-bilgi toplumu” modeliyle girmek zorunluluğunu getirmektedir. Çağdaş-bilgi toplumu olma sürecini yaşayan ülkemizde, eğitim sistemimizin önemli ve temel basamağı olan ilköğretim gelişen teknik ve bilime, evrensel değerlere paralel olarak; laik, bilimsel, akılcı, demokratik ve özgürlükçü bir anlayışla yeniden düzenlenmek istenmiştir. Bu amaçla, Türkiye’nin 2000 li yıllarını belirleyecek zorunlu-kesintisiz 8 yıllık bir ilköğretim reformu geliştirilmiştir (Akyüz, 1998: 7).

1973 yılında 1739 sayılı yasa ile 8 yıla çıkarılması öngörülen ilköğretim 18 Ağustos 1997 tarihinde Resmi Gazetede yayınlanan 4306 sayılı kanunla gerçekleştirilebilmiştir. Bu kanunla “ilköğretim kurumları 8 yıllık okullardan oluşur. Bu okullarda kesintisiz eğitim yapılır ve bitirenlere ilköğretim diploması verilir” hükmü getirilmiştir (Resmi Gazete, sayı 23084. s.2). Milli Eğitim Sistemi içerisinde bulunan ilkokullar ve ortaokullar 8 yıllık ilköğretim okuluna dönüştürülerek programlarda bütünlük sağlama yoluna gidilmiştir. Böylece ilkokullar ve ortaokullar kaldırılarak tek tip programa geçilmiştir. Zorunlu eğitim, örgün eğitimin en fazla önem verilen bölümünü ifade eder. İnsanın; belli bir çağda belli bir sürede eğitim almasını ön görür. Temel eğitim ise, hangi yaşta olursa olsun insanın; örgün ve yaygın eğitim sistemi içinde belli bir düzeyde ve nitelikte eğitim görmesini anlatan bir kavramdır (MEB, 1998:9).

222 sayılı İlköğretim ve Eğitim Yasasında “İlköğretim her yuttaşın görmesi gereken temel eğitimdir” biçiminde tanımlanmıştır. 1739 sayılı Milli Eğitim Temel Yasasında kullanılan “temel eğitim” kavramı “ilköğretim” olarak değiştirilmiş ve T.C. Anayasasının 42. maddesinde “ilköğretim; kız, erkek bütün vatandaşlar için zorunludur ve devlet okullarında parasızdır” denilerek herkesin asgari ve temel seviyede eğitim almalarını zorunlu kılınmıştır (MEB,). 4306 sayılı kanunun yürürlüğe girmesiyle birlikte sekiz yıllık zorunlu ilköğretimin yaygınlaştırılması ve niteliğinin artırılması amacıyla “Eğitimde Çağı Yakalama 2000 Projesi” başlatılmıştır.

Projede; Büyük merkezlerin bir kısım okullarında uygulanmakta olan ikili eğitime son vermek, Sınıf mevcutlarını 2000 yılına kadar aşamalı olarak 30’a çekmek. İklim ve ulaşım durumu elverişli olmayan ve elverişli olduğu halde güvenlik sorunu bulunan küçük yerleşim birimlerindeki çocuklarımıza da Yatılı İlköğretim Bölge Okulları (YİBO) veya Pansiyonlu İlköğretim Okullarında (PİO) öğrenim olanağı sağlamak ve bunların tüm masraflarını karşılamak, Taşımalı eğitim uygulamasının yanı sıra YİBO’ lar ile PİO’ ları yaygınlaştırarak birleştirilmiş sınıf uygulamasını aşamalı olarak kaldırmak, Maddi olanakları yeterli olmayan öğrencilerin okul giysisi, çanta, kitap ve defter gibi gereksinimlerini karşılamak,

Örgün eğitimi, uzaktan eğitim öğretim yöntemiyle desteklemek, İlköğretim kurumlarında bilgisayar laboratuarları kurmak, bu laboratuarlarda Bilgisayar Destekli Eğitimin yanı sıra tüm öğrencilere bilgisayar kullanmasını öğretmek, Çocuklarımıza ilköğretim kademesinde en az bir yabancı dil öğrenme olanağı sağlamak, Okulları, çağın gereklerine uygun araç ve gereçlerle donatmak, Akılcı ve bilimsel bir yaklaşımla “ öğrenmenin yollarını öğrenen ve sorgulayan birey” yetiştirmek yoluyla “ öğrenen toplum” olmanın gereği olan en önemli koşulu yerine getirmek, Çocuklarımızın zihin yeteneklerinin geliştirilmesi yanında bedensel gelişmelerini de güvence altına alacak fiziki alt yapıyı gerçekleştirmek, Yaş itibariyle zorunlu eğitim dışına çıkan ilkokul mezunlarından 8 yıllık ilköğrenimini tamamlamak isteyen herkese bulundukları yerde Açık Öğretim yoluyla bu olanağı sağlamak, temel ilkeler olarak benimsenmiştir.

Ülkemizde bu güne kadar, eğitim alanında yenileşme ve gelişmeye dönük çeşitli adımlar atılmıştır. Her biri eğitim tarihinin önemli gelişmeleri olmakla birlikte, 18 Ağustos 1997 tarihinde 23084 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 4306 sayılı yasa bu adımların en büyüğü olmuştur. İlköğretim kurumlarının yapısını ve işleyişini değiştiren 4306 sayılı yasada; İlköğretim kurumlarının sekiz yıllık okullardan oluşması, bu okullarda kesintisiz eğitim yapılması ve bitirenlere ilköğretim diploması verilmesi, 222, 1739 ve 3308 sayılı yasalarda birlikte yada ayrı ayrı geçen “ilkokul” ile “ortaokul” ibarelerinin “ilköğretim okulu” olarak değiştirilmesi, İlköğretimin 6. , 7. , 8. sınıf öğrenimini ortaöğretim kurumları bünyesinde yapmakta olan öğrenciler ile çıraklık eğitim merkezlerindeki öğrencilerin eğitimlerini bu kurumlarda tamamlaması ve 1997-1998 öğretim yılı başından itibaren bu sınıflara hiçbir şekilde öğrenci alınmaması,

Bazı derslerin öğretimini yabancı dille yapan okulların hazırlık sınıflarında başarılı olan öğrenciler ile 1997-1998 öğretim yılında okumaya hak kazanan öğrencilerin zorunlu eğitimlerine bu okullarda tamamlaması, Milli eğitim sisteminin öğrencilere ilgi, yeti ve yetenekleri doğrultusunda her bakımda yöneltmeyi gerçekleştirecek biçimde düzenlenmesi, bu amaçla ortaöğretim kurumlarına eğitim programlarının hedeflerine uygun düşecek şekilde hazırlık sınıflarının konulabilmesi, İlköğretimin son ders yılının ikinci yarısında öğrencilere, ortaöğretimde devam edebilecek okul ve programlarının hangi mesleklerin yolunu açabileceği ve bu mesleklerin kendilerine sağlayacağı yaşam standardı ve iş hayatı konusunda tanıtıcı bilgiler vermek meslek seçiminde doğru karar vermelerine yardımcı olmak üzere rehberlik servisince gerekli çalışmaların yapılması,

İlköğretim okulunu bitirenlerin bir mesleğe hazırlamak amacıyla çıraklık dönemine kadar iş yerlerinde aday çırak olarak eğitilmesi, çırak olabilmek için 14 yaşını doldurması ve en az ilkokul mezunu olması, 8 yıllık ilköğretim giderlerinde kullanılmak üzere 01.09.1997-31.12.2000 tarihleri arasında bazı işlem ve kağıtlardan eğitime katkı payı alınması (Kasım 2000 yılında bu kapsamda elde edilecek gelir 970,8 trilyon lira olarak gerçekleşmiştir. Bu paranın 533,6 trilyonu yapı-tesis harcaması olmak üzere 799,3 trilyonu harcanmıştır). (MEB,1998:9-10)

İLKÖĞRETİM PROGRAMININ YENİDEN DÜZENLENMESİ İlköğretimin sistem bütünlüğü içinde ve kesintisiz olarak uygulanmaya başlamasıyla birlikte ilköğretim programında bütünlüğü destekleyici yönde yenilikler yapılmaya başlanmıştır. Dersler 1998 – 1999 öğretim yılında; 4. ve 5. sınıflara “ Yabancı Dil (İngilizce, Fransızca, Almanca) ” 6. ve 8. sınıflara “ Trafik ve İlkyardım “ 1. 2 ve 3. sınıflara “ Bireysel ve Toplu Etkinlikler “ 7. ve 8. sınıflara “Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi “ 4. sınıftan itibaren 8. sınıfa kadar “ Seçmeli Dersler ( Tarım, Yerel El Sanatları, Güzel Konuşma ve Yazma, Drama, Bilgisayar, İkinci Yabancı Dil, Turizm ) ” uygulamaya konulmuştur. Ayrıca 6. ve 7. sınıflarda Milli Tarih ve Milli Coğrafya dersleri “ Sosyal Bilgiler” dersi adı altında birleştirilmiştir.

Haftalık Ders Saatleri İlköğretim okullarında; 1. , 2. , 3. sınıflarda 7, 4. ve 5. sınıflarda 15, 6. ve 7. sınıflarda 12, 8. sınıflarda ise 13 Çeşit ders için haftada 30 saat zaman ayrılmıştır. Ders Kitapları 1998 – 1999 öğretim yılında; 4. ve 5. sınıflar “Yabancı Dil (İngilizce, Almanca, Fransızca) 6. ve 8. sınıflar “ Trafik ve İlkyardım Eğitimi ” 1, 2 ve 3. sınıflar “ Hayat Bilgisi “ 4. 5. 6. ve 7. sınıflar “ Sosyal Bilgiler “ ders kitapları kabul edilmiştir.

Eğitim Programları 1998 – 1999 öğretim yılında; Hayat Bilgisi (1–3) Sosyal Bilgiler (4 -7) Vatandaşlık ve İnsan Hakları Eğitimi (7 –8) Türkçe Eğitimi Yazı Programı (1-8) Yabancı Dil (İngilizce, Fransızca, Almanca 4. ve 5.) Trafik ve İlkyardım (6. ve 8.) Seçmeli Dersler (4-8)- (Tarım,Yerel El Sanatları, Güzel konuşma ve Yazma, Drama, Bilgisayar, II. Yabancı Dil, Turizm) programları uygulamaya konulmuştur. Matematik (1-8) dersine ait program ise 1999-2000 öğretim yılında uygulamak üzere kabul edilmiştir (MEB,1998:10-11).

1999-2000 öğretim yılında okutulacak ders materyalleri, öğrenci merkezli bir anlayışla, nicelik ve nitelik bakımından Atatürkçü düşünce sistemine dayalı çağdaş, bilimsel bilgi ve beceriler kandıracak, ezberci eğitim anlayışından uzak aktif öğrenmeyi sağlayacak şekilde hazırlanmıştır. 2004-2005 öğretim yılında 6 pilot ilde uygulanmaya başlayan yeni ilköğretim programları hazırlanmadan önce; Dokuz ülkenin eğitim sistemi ve programları gözden geçirilmiştir. 114 akademik tez incelenmiş ve programlar hazırlanırken bulgulardan yararlanılmıştır. 37 sivil toplum kuruluşu ile programlar hakkında görüşler paylaşılmıştır. 25 sivil toplum kuruluşuna resmi yazı yazılarak görüşleri istenmiştir. Toplam 2133 öğretmenin görüşleri programların çeşitli aşamalarında dikkate alınmıştır. 697 müfettişin görüşleri programa yansıtılmıştır. Velilerin ve öğrencilerin de görüşlerine başvurulmuştur. Yeni ilköğretim programlarının tüm yurt çapında uygulanmasına 2005-2006 öğretim yılında başlanmıştır.

KARŞILAŞILAN SORUNLAR Yeniden yapılandırılan ilköğretim okulları bir yandan öğrenci sayısındaki artış ve buna bağlı olarak ortaya çıkan fiziki kapasite yetersizliği ve diğer taraftan da branş öğretmeni açığı ile karşı karşıya bulunmaktadır. Ayrıca yasa ve yönetmeliklerle getirilen düzenlemelerin uygulanmasında da ciddi anlamda sıkıntılar bulunmaktadır. Örneğin 4306 sayılı kanunla “ilköğretimin son ders yılının ikinci yarısında öğrencilere, ortaöğretimde devam edilebilecek okul ve programların hangi mesleklerin yolunu açabileceği ve bu mesleklerin kendilerine sağlayacağı yaşam standardı konusunda tanıtıcı bilgiler vermek üzere rehberlik servislerince gerekli çalışmalar yapılır” (Resmi Gazete, Sayı, 23084 s. 3) hükmü getirilmesine rağmen bugün pek çok ilköğretim okulunda rehberlik servisi ve rehber öğretmen bulunmamaktadır. Sekiz yıllık zorunlu ilköğretimin uygulanması ile birlikte ortaya çıkan sorunların ve çözüm önerilerinin saptanması ve vakit geçirilmeden çözümlenmesi gerekir.İlköğretim okullarında ortaya çıkan sorunlardan öncelikle öğrenci, öğretmen ve yönetici etkilenmektedir( Gökçe,1998:188)

Bundan hareketle 1998’ den itibaren öğretmen yetiştirme programları gözden geçirilerek eğitim fakülteleri öğretmen yetiştirme programları yeniden oluşturulmuştur. Sekiz yıllık zorunlu ilköğretim düzeyine sınıf öğretmeni ve branş öğretmeni yetiştirmek amacıyla lisans düzeyinde 16 öğretmen yetiştirme programı geliştirilmiştir. Buna ek olarak diğer fakültelerde alan eğitimi tamamlayan mezunlardan öğretmen olmak isteyenler için eğitim fakültesi bünyesinde açılacak tezsiz yüksek lisans programı da oluşturulmuştur (YÖK,1998)(Aktaran: Akyüz, 1998: 9)

İLKÖĞRETİM YATIRIMLARI 4306 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte ülkemizin kaynakları harekete geçirilerek gereksinim duyulan eğitim alt yapısının karşılanabilmesi için yatırım hamlesi başlatılmıştır. 1997 bütçesinden ilköğretim yatırımları için ayrılan kaynağın kullanılmasının yanı sıra yatırımları hızlandırma fonundan ve 4306 sayılı yasayla sağlanan eğitime katkı payından 11 trilyon tl ek ödenek tahsis etmek suretiyle , 1997 yılı için öngörülen fiziki kapasite % 80 oranında artırılmış,yıl sonunda 12.103 derslik hizmete alınmıştır Zorunlu Eğitime Kaynak Taşıt alım vergisi Spor-Loto ve Sayısal Loto oyunları Cep Telefonu İçki ve Sigaraya Vergi

SONUÇ Toplumdaki “ ortak vatandaş tipi “ni yetiştirme amacına yönelik ilköğretimin toplumun devamında önemi büyüktür.Bu nedenle süresinin artırılması kadar niteliğinin de artırılması beklenir.Bunun gerçekleştirilmesi için önce uygulamaya yön verecek ilköğretim mevzuatının, öğretim programlarının ve uygulamaların önce “toplumsal gelişme ve değişmelerin önünde olması, onları belirlemesi ve yön vermesi” sonra “uygulamalardaki eksiklik ve hatalardan dönüt alınarak sürekli geliştirilmesi” gerekmektedir.Bunun için sürekli araştırmak kaçınılmazdır.Daha da önemlisi bunu gerçekleştirecek yeterlikte eğitim iş görenin yerleştirilmesi, eğitimde görev alması ve toplumu oluşturan bireylerin belli bir seviyeye gelmesi, eğitim konusunda duyarlı olması gerekmektedir.

Dün olduğu gibi bugünde ilköğretim sorunları vardır, yarın da olacaktır. Sorunlar çözülecek değişen ve gelişen şartlara göre daha yeni sorunlar ortaya çıkacaktır.Bu kaçınılmazdır ve bundan korkmamak gerekir. Asıl sorun, ilköğretimdeki sorunları çözecek olan insan gücünü yetiştirmek ve sorunları çözmedeki kararlılıktır. İlköğretimin sorunlarını çözecek insanların yetişmesinde ilköğretimin oluşturduğu temel ve yaptığı katkı çok önemlidir.

BENİ DİNLEDİĞİNİZ İÇİN TEŞEKKÜRLER

KAYNAKÇA Akyüz, Yahya (1999) Türk Eğitim Tarihi (Başlangıçtan 1999’a), İstanbul: Alfa Basım Yayım Dağıtım Akyüz Yalçınkaya, Münevver (1998) Cumhuriyet’in 75. Yılında İlköğretim, Eğitimde Yansımalar: IV. , I. Ulusal Sempozyumu, Ankara Dinçsoy, Ömer (1995) Türk Eğitim Sistemi, Ankara: Ekin Matbaacılık

Gökçe, Erten (1998) VII. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi, Cilt: 2 Gürkan, Tanju ve Gökçe, Erten (1999) Türkiye ve Çeşitli Ülkelerde İlköğretim, Ankara: Siyasal Kitabevi Milli Eğitim Bakanlığı (1998) Cumhuriyetin 75. Yılında Gelişmeler ve Hedefler, Ankara: Milli Eğitim Basımevi Resmi Gazete (1997) 18 Ağustos 1997, Sayı: 23084, Yasama Bölümü Sezgin, R.A., Aslan, G., Küçüker, E. (1999) Sekiz Yıllık Kesintisiz Zorunlu Eğitim II, Ankara: Plaka Matbaa

Türk, Ercan (1999) Milli Eğitim Bakanlığında Yapısal Değişmeler ve Türk Eğitim Sistemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım Ültanır, Gürcan (2000) Karşılaştırmalı Eğitim Bilimi Kuram ve Teknikler, Ankara: Eylül Basım http:www.meb.gov.tr/15.11.2005