İSG PROFESYONELLERİNİN HUKUKİ SORUNLARI Doç.Dr.Saim OCAK MARMARA ÜNİVERSİTESİ HUKUK FAKÜLTESİ

MEVZUAT 6331 SAYILI KANUN MADDE 3/II (2) İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır. 4857 SAYILI İŞ KANUNUNDA DA BENZER DÜZENLEMELER BULUNMAKTADIR.

MEVZUAT TÜRK BORÇLAR KANUNU M.49 MADDE 49- Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür.

İŞVERENİN SORUMLULUĞU 6331 SAYILI KANUN MADDE 4/II-III (2) İşyeri dışındaki uzman kişi ve kuruluşlardan hizmet alınması, işverenin sorumluluklarını ortadan kaldırmaz. (3) Çalışanların iş sağlığı ve güvenliği alanındaki yükümlülükleri, işverenin sorumluluklarını etkilemez.

KONU TARTIŞILMAKTADIR İKİ FARKLI GÖRÜŞ BULUNMAKTADIR. İŞVEREN VEKİLLİĞİ İŞ GÜVENLİĞİ UZMANI ve DİĞER İSG PERSONELİ İŞVEREN VEKİLİ MİDİR ? KONU TARTIŞILMAKTADIR İKİ FARKLI GÖRÜŞ BULUNMAKTADIR. Tam ya da kısmi süreli çalışmaya göre farklılık arz edebilir mi?

İDARİ PARA CEZALARINDAN İDARİ PARA CEZASI İŞVEREN VEKİLİ İSE İDARİ PARA CEZALARINDAN SORUMLU OLACAK MIDIR ? 6331 SAYILI KANUNUN M. 3/II HÜKMÜNDE İŞVEREN VEKİLİNDEN SÖZ EDİLDİKTEN SONRA, «…bu Kanunun uygulanması bakımından işveren sayılır» denilmektedir.

HUKUKİ SORUMLULUK-TAZMİNAT İSG PERSONELİNİN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞINDAN DOLAYI HUKUKİ SORUMLULUĞU VAR MI? İSG PERSONELİ TAZMİNATLARDAN SORUMLU OLACAK MI? HARCAMA YETKİSİ VB. YETKİLERİ VAR MI ?

MEVZUAT İşyeri hekimleri ve iş güvenliği uzmanları MADDE 8 – (1) İşyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanlarının hak ve yetkileri, görevlerini yerine getirmeleri nedeniyle kısıtlanamaz. Bu kişiler, görevlerini mesleğin gerektirdiği etik ilkeler ve mesleki bağımsızlık içerisinde yürütür (6331 s.K.m.8)

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ M. 11/II MEVZUAT İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ M. 11/II (2) İş güvenliği uzmanları, iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin yürütülmesindeki ihmallerinden dolayı, hizmet sundukları işverene karşı sorumludur.

YENİ TORBA KANUNDAKİ DÜZENLEMELER MEVZUAT YENİ TORBA KANUNDAKİ DÜZENLEMELER

İŞVERENE YAZILI BİLDİRİM MADDE 1- 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddenin beşinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir. “(2) İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur.

danışmanlık ve rehberlik hizmetinin MEVZUAT Mevcut mevzuat hükümlerinde, iş güvenliği uzmanının görevleri ifade edilirken muğlak ifadeler kullanılmış, danışmanlık ve rehberlik hizmetinin yanı sıra, işveren adına İSG hizmetlerinin uygulamasını yapan ve takip eden bir çalışan olduğuna ilişkin anlamlar içeren düzenlemeler bulunmaktadır.

ZARAR GÖREN KİŞİLERE KARŞI SORUMLULUK Uygulamada «kişisel kusur»lu olunan hallerde hukuki sorumluluğa gidilmekteydi. Bunlar mevzuatta açıkça düzenlenmemişti ve Yargı kararlarıyla şekilleniyordu. Örneğin, İSG kurallarının uygulanmaması bakımından ağır kusur, kast, eylemin suç teşkil etmesi gibi haller. Yeni dönemde, sadece ceza yargılaması sonucunda bir mahkumiyet alınmışsa bu durumda hukuki sorumluluğa gidilmesi yönünde gelişme olduğu görülmektedir. Asli ya da tali kusurlu olarak ceza alınması durumda, hukuki sorumluluk/tazminat sorumluluğu olacaktır.

İŞVERENE KARŞI SORUMLULUK İSG PROFESYONELLERİNİN KUSURU NEDENİYLE İŞK VE MH SONUCUNDA ÖDEME YAPARSA KUSURU ORANINDA İSG PERSONELİNE RÜCU EDEBİLECEKTİR.

MEVZUAT 5510 sayılı KANUN M. 21/IV SGK RÜCU İş kazası, meslek hastalığı ve hastalık, üçüncü bir kişinin kusuru nedeniyle meydana gelmişse, sigortalıya ve hak sahiplerine yapılan veya ileride yapılması gereken ödemeler ile bağlanan gelirin başladığı tarihteki ilk peşin sermaye değerinin yarısı, zarara sebep olan üçüncü kişilere ve şayet kusuru varsa bunları çalıştıranlara rücû edilir.

BELGELERİN ASKIYA ALINMASI İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLIĞI YÖNETMELİĞİ M. 11/III (3) Çalışanın ölümü veya maluliyetiyle sonuçlanacak şekilde vücut bütünlüğünün bozulmasına neden olan iş kazası veya meslek hastalığının meydana gelmesinde ihmali tespit edilen iş güvenliği uzmanının yetki belgesinin geçerliliği altı ay süreyle askıya alınır. Bu konudaki ihmalin tespitinde kesinleşmiş yargı kararı, malullüğün belirlenmesinde ise 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 25 inci maddesindeki kriterler esas alınır.

CEZAİ SORUMLULUK CEZALARIN ŞAHSİLİĞİ İLKESİ UYARINCA HERKES KENDİ KUSURUNDAN DOLAYI SORUMLU OLACAKTIR İSG PROFESYONELLERİNİN İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI OLAYLARININ MEYDANA GELMESİNDE KUSURUNUN BULUNMASI HALİNDE CEZAİ BAKIMDAN SORUMLU OLMAKTADIR.

CEZAİ SORUMLULUK Taksir Madde 22- (1) Taksirle işlenen fiiller, kanunun açıkça belirttiği hallerde cezalandırılır. (2) Taksir, dikkat ve özen yükümlülüğüne aykırılık dolayısıyla, bir davranışın suçun kanuni tanımında belirtilen neticesi öngörülmeyerek gerçekleştirilmesidir. (3) Kişinin öngördüğü neticeyi istememesine karşın, neticenin meydana gelmesi halinde bilinçli taksir vardır; bu halde taksirli suça ilişkin ceza üçte birden yarısına kadar artırılır.

CEZAİ SORUMLULUK Kast Madde 21- (1) Suçun oluşması kastın varlığına bağlıdır. Kast, suçun kanuni tanımındaki unsurların bilerek ve istenerek gerçekleştirilmesidir. (2) Kişinin, suçun kanuni tanımındaki unsurların gerçekleşebileceğini öngörmesine rağmen, fiili işlemesi halinde olası kast vardır. Bu halde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda müebbet hapis cezasına, müebbet hapis cezasını gerektiren suçlarda yirmi yıldan yirmibeş yıla kadar hapis cezasına hükmolunur; diğer suçlarda ise temel ceza üçte birden yarısına kadar indirilir.

CEZAİ SORUMLULUK Taksirle öldürme Madde 85- (1) Taksirle bir insanın ölümüne neden olan kişi, 2 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. (2) Fiil, birden fazla insanın ölümüne ya da bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, kişi 2 yıldan 15 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır. Taksirle yaralama Madde 89- (1) Taksirle başkasının vücuduna acı veren veya sağlığının ya da algılama yeteneğinin bozulmasına neden olan kişi, 3 aydan 1 yıla kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.

İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI OLAYLARI ESAS İTİBARİYLE MEVZUAT İŞ KAZASI VE MESLEK HASTALIĞI OLAYLARI ESAS İTİBARİYLE TAKSİRLE MEYDANA GELMEKTEDİR. ANCAK ÇOK İSTİSNİ DE OLSA BİLİNÇLİ TAKSİR YA DA OLASI KAST İLE DE GERÇEKLEŞEBİLECEKTİR. BU HALLERDE CEZALAR ARTMAKTADIR.

YENİ TORBA KANUN HÜKÜMLERİ İSG PROFESYONELLERİ YENİ TORBA KANUN HÜKÜMLERİ

İŞ GÜVENLİĞİ UZMANLARI SAĞLIK, AİLE, ÇALIŞMA VE SOSYAL İŞLER KOMİSYONUNUN KABUL ETTİĞİ METİN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ KANUNU İLE BAZI KANUN VE KANUN HÜKMÜNDE KARARNAMELERDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR KANUN TASARISI

İŞVERENE YAZILI BİLDİRİM MADDE 1- 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun 8 inci maddesinin ikinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddenin beşinci fıkrasına aşağıdaki cümle eklenmiştir. “(2) İşverene iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili konularda rehberlik ve danışmanlık yapmak üzere görevlendirilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı, görev aldığı işyerinde göreviyle ilgili mevzuat ve teknik gelişmeleri göz önünde bulundurarak iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili eksiklik ve aksaklıkları, tedbir ve tavsiyeleri belirler ve işverene yazılı olarak bildirir. Eksiklik ve aksaklıkların düzeltilmesinden, tedbir ve tavsiyelerin yerine getirilmesinden işveren sorumludur.

İŞVERENE YAZILI BİLDİRİM Bildirilen eksiklik ve aksaklıkların acil durdurmayı gerektirmesi veya yangın, patlama, göçme, kimyasal sızıntı ve benzeri hayati tehlike arz etmesine rağmen işveren tarafından gerekli tedbirlerin alınmaması hâlinde, bu durum işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanınca, Bakanlığın yetkili birimine bildirilir ve bu bildirim işyerinde çalışanların görebileceği bir yerde ilan edilir.

İŞVERENE YAZILI BİLDİRİM Bildirim yapmadığı tespit edilen işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanının belgesi üç ay, tekrarında ise altı ay süreyle askıya alınır. Bu bildirimden dolayı işvereni tarafından işyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş sözleşmesine son verilemez ve bu kişiler hiçbir şekilde hak kaybına uğratılamaz. Aksi takdirde işveren hakkında bir yıllık sözleşme ücreti tutarından az olmamak üzere tazminata hükmedilir. İşyeri hekimi veya iş güvenliği uzmanının iş kanunları ve diğer kanunlara göre sahip olduğu hakları saklıdır. Açılan davada, kötü niyetle gerçek dışı bildirimde bulunduğu mahkeme kararıyla tespit edilen kişinin belgesi altı ay süreyle askıya alınır.”

SEKTÖREL ÇALIŞMA Sektörel düzenleme çerçevesinde maden ve yapı ile diğer sektörlerde öncelikli olarak hangi meslekî unvana sahip iş güvenliği uzmanlarının görev yapacağının ve bunların yanında görev yapacak diğer mesleklere sahip iş güvenliği uzmanlarının belirlenmesine dair usul ve esaslar, Bakanlıkça belirlenir.

ÇALIŞANA YAPTIRIM MADDE 2- 6331 sayılı Kanunun 19 uncu maddesine aşağıdaki fıkra eklenmiştir. “(3) İş sözleşmesi ile çalışanların; kişisel koruyucu donanım kullanmaması, makine ve teçhizatın koruyucusunu etkisiz hâle getirmesi, iş ile ilgili güvenlik kurallarına uymaması hususlarından dolayı ayrı ayrı üç defa yazılı olarak uyarılması hâlinde işveren bakımından iş sözleşmesinin 4857 sayılı Kanunun 25 inci maddesine göre haklı nedenle derhâl fesih hakkı doğar.

KAMU İHALESİ YASAKLANMA MADDE 4- 6331 sayılı Kanunun 25 inci maddesinden sonra gelmek üzere aşağıdaki madde eklenmiştir.‒ 265 ‒ Türkiye Büyük Millet Meclisi (S. Sayısı: 687) “Ölümlü iş kazası sebebiyle kamu ihalesinden yasaklama MADDE 25/A- Ölümlü iş kazası meydana gelen maden işyerlerinde kusuru yargı kararı ile tespit edilen işveren, mahkeme tarafından kusuru oranında 2 yıla kadar kamu ihalelerine katılmaktan 5/1/2002 tarihli ve 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun 26 ncı maddesinin ikinci fıkrasında sayılanlarla birlikte yasaklanır. Kararın bir örneği işverenin siciline işlenmek üzere Kamu İhale Kurumuna gönderilir ve Kurumun internet sayfasında ilan edilir.”

DURDURULAN İŞE DEVAM EDİLMESİNİN YAPTIRIMI Çok tehlikeli sınıfta yer alan ve kamudan ihale ile alınan işlerde; teknolojik gelişme, iş gücü kapasitesinin artırılması, üretim metotlarında yenilik gibi bir kısım unsurlar sağlanmadan, üretim ve/veya imalat planlarına, iş programlarına aykırı hareket edilerek üretim zorlaması nedeniyle hayati tehlike oluşturacak şekilde çalışma biçimleri işin durdurulma sebebi sayılır.İşyerinde durdurulan işlerde izinsiz çalışma yaptıran işveren veya işveren vekillerine 3 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası verilir.”

İDARİ PARA CEZASI “(3) Bu maddede belirtilen idari para cezaları; a) Ondan az çalışanı bulunan işyerlerinden; 1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda, 2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yirmi beş oranında artırılarak, 3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak, b) On ila kırk dokuz çalışanı bulunan işyerlerinden; 1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için aynı miktarda, 2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak, 3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak, c) Elli ve daha fazla çalışanı bulunan işyerlerinden; 1) Az tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde elli oranında artırılarak, 2) Tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde yüz oranında artırılarak, 3) Çok tehlikeli sınıfta yer alanlar için yüzde iki yüz oranında artırılarak uygulanır. (4) İşin durdurulması hâlinde, durdurmaya sebep olan fiilden dolayı ilgili idari para cezası uygulanmaz.

GEÇİCİ UYGULAMAYA DEVAM MADDE 7- 6331 sayılı Kanunun geçici 4 üncü maddesinin birinci fıkrası aşağıdaki şekilde değiştirilmiş ve maddeye aşağıdaki fıkra eklenmiştir. “(1) Bu Kanunun 8 inci maddesinde belirtilen çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde (A) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 1/1/2018 tarihine kadar (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi; tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde ise (B) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirme yükümlülüğü, 1/1/2017 tarihine kadar (C) sınıfı belgeye sahip iş güvenliği uzmanı görevlendirilmesi kaydıyla yerine getirilmiş sayılır.” “(3) İkinci fıkraya göre iş güvenliği uzmanlığı belge yükseltme sınavlarında başarılı olup belge almaya hak kazananların hakları saklıdır.”

ŞANTİYE ŞEFİ GÖREVLENDİRME MADDE 20- 3194 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinin birinci fıkrasının (e) bendi aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir. “e) Her türlü inşaat ve tesisat dâhil yapım işlerine dair yapı müteahhitlerinin yetki belgelendirilmesi işlemlerine; yapı müteahhitlerinin iş gruplarına, ihtisaslaşmalarına ve yüklenilecek işin büyüklüğüne göre sınıflandırılmasına ve bunların sahip olmaları gereken asgari eğitim, iş tecrübesi, teknik donanımı ve kapasitesi, mali durumu, idari yapısı ve personel şartları ile niteliklerine; yapı müteahhitlerinin faaliyetlerinin denetlenmesine, kayıtlarının tutulmasına ve değerlendirilmesine ve bunlara uygulanacak idari müeyyidelerin derecelendirilmesine ve uygulanmasına; şantiye şefi çalıştırılması mecburi ve yapı müteahhidi olmaksızın da yapılması mümkün olan yapılara; şantiye şeflerinin görev, yetki ve sorumlulukları ile bunlardan hangilerinin iş güvenliği uzmanlığı görevini yürüteceğine, yapım ve denetim işlerinde istihdam edilecek fen adamlarına ve yetki belgeli ustalara ilişkin usul ve esaslar ile ilgili hususlar, ilgili kurum ve kuruluşların görüşleri alınarak,”

ŞANTİYE ŞEFİ MADDE 18- 3/5/1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanununun 5 inci maddesinin birinci fıkrasına aşağıdaki tanım eklenmiştir. “Şantiye şefi; konusuna ve niteliğine göre yapım işlerini yapı müteahhidi adına yöneterek uygulayan veya uygulatan, tekniker, teknik öğretmen, mühendis veya mimar diplomasına sahip teknik personeldir.”

SİGORTA SİSTEMİ TÜM SEKTÖRLERDE İSG BAKIMINDAN ZORUNLU SİGORTA SİSTEMİ GETİRİLMELİDİR DEVLETİN DE TEŞVİK AMAÇLI OLARAK BELİRLİ BİR SÜRE YA DA SÜREKLİ OLARAK BELİRLİ ORANDA SİSTEME KATKISI OLMALIDIR.

İŞ GÜVENCESİ İSG PROFESYONELLERİNİN İŞ GÜVENCESİ YOK Özel sektörde 4857 sayılı Kanun m. 18 vd. yer alan iş güvencesi hükümlerindeki koşullar aranmadan İSG personelinin iş güvencesi hükümlerinden yararlanması sağlanmalıdır. HAKLI YA DA GEÇERLİ NEDEN OLMADAN İŞTEN ÇIKARILAN İSG PERSONELİNE YÜKLÜ MİKTARDA TAZMİNAT ÖDENMESİ YÖNÜNDEDÜZENLEME GETİRİLMELİDİR.

İŞ GÜVENCESİ İşverenlere olan bağımlılığın mümkün olduğunca ortadan kaldırılması gerekmektedir. İSG PERSONELİ KAMUDA DENETİM ELAMANI OLARAK İSTİHDAM EDİLMELİ VE İŞYERLERİNİ DENETLMELİDİR. İŞVERENLERDEN BU HİZMET KARŞILIĞINDA PRİM ALINMASI GİBİ UYGULAMALAR YAPILABİLİR.

İŞ GÜVENCESİ VE DENETİM ASGARİ BİR ÜCRET TARİFESİ GETİRİLMESİ GEREKMEKTEDİR. HİZMETLERİN SAĞLIKLI YÜRÜTÜLMESİ İÇİN DEVLET DENETİMLERİNİN ETKİN OLMASI GEREKMEKTEDİR. ÖZERK BAĞIMSIZ BİR İSG KURUMU KURULMASI GEREKİR

TEŞEKKÜRLER DOÇ.DR.SAİM OCAK MARMARA ÜNİVERSİTESİ