Çekim Planları ve Kamera Hareketleri İncelenecek Başlıklar 1-Çekim Planları 2-Kamera Hareketleri 3-Çekim Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar 4-Kamera Açılarıyla Verilen Mesajlar

1-Çekim Planları Kamera vizöründen (bakaç) oluşturulan çerçevenin boyutlarına göre çekim ölçekleri değişir. Çekim ölçeği yetişkin bir insan bedenidir. Genel perspektifte çekim ölçekleri aşağıda sıralanmıştır.

1a-Yüz Plan İnsanın alnından itibaren çeneye kadar olan kısmı içine alan bölümdür. Yüz ifadesini daha yakın plana getirmeyi amaçlayan çekimdir. Burada da boğaz kısmı ve başın üst kısmında saçlara gerek yoktur.

1b-Baş Plan Bir insanın başının kadrajda yer aldığı çekim ölçeğidir. Ancak başın hemen üzerinden kesilmemelidir. Çünkü kadraj başın hemen üzerinden veya hemen çeneden kesilirse o kişi sakat gibi görünebilir. Bu bakımdan başın üzerinden çok da fazla olmamak kaydıyla baş boşluğu bırakılır. ( baş boşluğu kadrajı 10 eşit parçaya yatay olarak böldüğümüzü farz edersek onun 2’lik kısmı kadar olmalıdır). Alt kısımdan da aynı şekilde bir miktar boşluk bırakılır.

1c-Omuz Plan Omuzun bir miktar altından, göğüs kısmı alınmadan oluşturulan ölçektir. Burada da başın üzerinde baş boşluğu bırakılması gerekir.

1d-Göğüs Plan Göğsün hemen altından ve yine baş boşluğu bırakılacak şekilde üstten kesilen çekim ölçeğidir.

1e-Bel Plan Belin kravat boyu diye tabir edilen kısmından bölünerek oluşturulan çekim ölçeğidir. Burada dikkat edilmesi gereken tam belden kesilirse sakatmış izlenimi olacağından genel olarak biraz üstünden kesilmesidir. Daha aşağıdan da yani belin daha alt kısmından da kesebilirsiniz. Burada da baş boşluğu mutlaka bulunmalıdır.

1f-Diz Plan Bu çekim ölçeği dizin altından itibaren kesilen ölçektir. Burada önemli olan dizin tam üstünden olmamasıdır. Yine yukarıdan baş boşluğu verilerek oluşturulur.

1g-Boy Plan Boyun tamamının yer aldığı çekim ölçeğidir. Burada üstten baş boşluğu verilir alttan da boyun kavranması açısından alt boşluk verilmelidir.

1h-Detay Plan Senaryo gereği yukarıda saydığımız çekim ölçeklerinin yetersiz kaldığı noktalarda her hangi bir uzvun (örneğin; göz, yüz çizgileri, eller) çok daha yakından çekilmesi ile oluşan çekim ölçeğidir.

1i-Genel Çekim Bir insan grubunun ya da bir mekanın genel görüntüsünü çekerken kullanılan ölçektir. Ayrıntılar ön planda olmaz ancak kadrajda oluşturduğumuz resmin geneli kompozisyon kurallarına uygun olmalıdır. Örneğin kadrajın çok sağında veya çok solunda olmamalıdır. Bu şekilde bir boşluk bırakılırsa sağdan birinin geleceği veya sağ tarafta özellikle belirtilmesi gereken bir şey olduğu anlamı çıkar.

1k-Konu Takibi ve Dikkat Noktası Çerçeve içerisinde bulunan konunun veya ilginin dağılarak başka bir konunun ilgi odağı olması sonucu kameranın  Pan, Tilt, Zoom, (yaklaşma-uzaklaşma) hareketleriyle konuyu takip etmesi gerekir.

1m-Ayrıntının Gösterilmesi Çerçeve içerisinde veya dışında bulunan ve konu içerisinde seyirciye gösterilerek vurgulanmak istenen bir ayrıntının gösterilmesi amacıyla kameranın  “pan, tilt, zoom” hareketleriyle ayrıntıyı göstermesi.

1n-Stüdyo Çekim Planı Stüdyoda konuklu çekimlerde birden fazla kamera kullanılır. Ortadaki kamera ortada oturan kişiyi görürken, diğer kameralar çapraz köşelerdeki kişileri çeker.

2-Kamera Hareketleri

2a-Pan: (Sağa-Sola Çevrinme) Kameranın sağdan sola-soldan sağa doğru yaptığı çevrinme hareketine PAN denir. Soldan sağa yapılan harekete sağa pan, sağdan sola yapılan harekete sola pan denir. Uzun bir objeyi mesela bir gemiyi çekerken, gemi hakkında daha çok detay verebilmek amacıyla pan yapılır.

Pan Yaparken Dikkat Edilecek Husus Pan yaparken birbiri ile ilişkili iki unsur hakkında izleyiciye bilgi vermek ve bu iki unsuru birbirine ilişkilendirmek amacıyla hareket tercih edilir. Bu nedenle pan için başlangıç karesi ile pan hareketinin son karesi çok önemlidir. Bu iki unsur arasında çok fazla boşluk varsa pan tercih edilmez, aradaki boşluğun hem seyirci, hem de konu için önemi olmadığından izleyici sıkılır. Dikkatinin dağılmasına neden olur. Pan hareketi en fazla 90º açılar için tercih edilmelidir. Pan hareketinin hızı da çok önemlidir. Detayların kaybolmayacağı kadar yavaş, ama sıkmayacak kadar tempolu olmalıdır. Gözün takip edebileceği hız miktarı kadar.

2b-Tilt: (Yukarı-Aşağı Çevrinme) Kameranın dikey eksende, yukarıdan aşağıya-aşağıdan yukarıya doğru yaptığı hareketlere Tilt hareketi denir. Kamera gövdesinin yükselip alçalarak yaptığı hareketten farkı çekim düzleminin değişmemesidir. Yukarıdan aşağıya yapılan tilt hareketine tilt down, aşağıdan yukarıya yapılan harekete tilt up denir. Örneğin bir insan vücudunu yukarıdan aşağıya doğru taradığımızda oluşan hareket tilt down olacaktır.

Tilt Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar Genel görüntüsü herkes tarafından bilinen veya daha önceki planlarda gösterilen objelerin detayları hakkında bilgi vermek amacıyla, çerçeve formatına uymayan çok yüksek ve büyük objelerin çekiminde, mesela bir kadının kapıyı açmasıyla kafasının görünmesi sonra kapıyı çalan kişi gözüyle aşağı doğru bir bakışı (göz süzüşü) gerçekleştirmek veya normal olmayan bir davranışın sürprizini seyirciye göstermek (kapıdaki kadının kör oluşu gibi) amacıyla, özel efektler veya karmaşa gibi bir çok amaç ile tilt hareketi yapılır.

2c-Truck: İleri-Geri Hareket Kamera ile ileriye-geriye doğru yatay eksende yapılan harekettir. Dolly, pedestal veya şaryo ile yapılabilir. Hareket takiplerinde kullanılır. Konunun hareketine aksi istikamette yapılabilir. Bu sayede konunun olduğundan daha hızlı hareket ettiği etkisi uyandırılabilir. Çerçeveyi gereksiz yere büyütmemek veya küçültmemek için kullanılır.

2d:Dolly: Kayma Kamera gövdesi hareket ettirilerek yapılan mekanik harekettir. Kamerayı ele alarak ve kamera sallanmasını, titremesini göz ardı ederek yapılabilir. Kayma hareketi düz zeminlerde tekerlekli bir tripod veya dolly ile zeminin bozuk olduğu durumlarda şaryo kurarak yapılabilir.

Dolly Niçin kullanılır? Yürüyen, koşan bir kişiyi çerçeve genişliğini değiştirmeden takip etmek amacıyla sık sık kullanılır. Duvardaki, tabletteki kabartmayı yatay düzlemde tararken pan yaparsak kabartmanın uçlarına doğru netlik ve çerçeve büyümesi problemini ortadan kaldırmak için yatay düzlemde kayma hareketi idealdir.

2e-Pedastal: Yukarı-Aşağı Hareket Kamera ile yukarıdan-aşağıya veya aşağıdan-yukarıya doğru dikey eksende yapılan harekettir. Mesela bir insanı ayaklarından başına kadar çerçeveyi genişletmeden takip etmek için yapılır. Dikey nesnelerin yüzeylerindeki resim veya kabartmayı takip ederken tilt hareketi yapılırsa netlik ve çerçeve büyümesi probleminden kaçınmak için idealdir.

2f-Ark (Dairesel Hareket) Kameranın dairesel olarak yaptığı harekettir. Çerçevenin sabit tutulması hareketin doğru yapılması için gereklidir. Resim çerçevesinin başlangıcı ile bitiş karesinin aynı formatta olması tercih edilir. (Panoramik çekim de denebilir)

2g-Zoom: Optik Kaydırma Çekilen konunun sabit bir yerde durması ve kamera gövdesi ile hareket etmeye gerek kalmadan görüntü açısının büyümesi veya küçülmesinin mercekler yardımıyla sağlanmasıdır. Objektif içinde bulunan merceklerin ileri veya geri hareketiyle yapılır. Bu optik kaydırmaya zum denir.

Zoom Out-Zoom İn Çerçeveye sığmayan konunun genelini görmek için veya genel görüntü içinden detaylar almak için zum yapılır. Zum hareketinde çerçeve genişler veya daralır. Bunu “Zoom out ve zoom in” kavramlarıyla ifade ederiz. Zum hareketindeki dezavantaj, dar bir açıda objeyi çekerken arka plan flulaşır. Geneli görmek için açı genişletildiğinde ise arka planın da netleşmesidir. Zum hareketi aslında ciddi bir kamera hareketidir ve zaten çerçeve içinde hareket eden nesneler varsa izleyicinin dikkatini dağıtmamak için ayrıca bir zum hareketi yapılması tavsiye edilmemektedir.

2h-Alan Derinliği İnsan gözü bulunduğu noktadan neredeyse sonsuza kadar olan tüm alanı net görme imkanına sahiptir. Ancak, çekimi yaparken netlik yaptığımız nesnenin önünde ve arkasında bir netlik bölgesi oluşur ve bu bölgenin dışında kalan bölgeler netsiz (flu) olur. Bu bölgeye “Net Alan Derinliği” denir. Alan derinliği, netlik noktası belirlendikten sonra en yakında net olan noktadan en uzaktaki net olan noktaya kadar olan aralıktır. Net alan derinliği, nesnenin önünde daha az, arkasında ise daha fazladır. Netleme yapılan nesnenin 1/3 (a) oranında önünde ve 2/3 (2a) oranında arkasında olmak üzere görüntüde net olarak çıkacak mesafedir. (a+2a).Objektifin netliği, uzak bir noktaya yapıldığında alan derinliği daha fazla olacaktır.

3-Çekimde Dikkat Edilecek Hususlar

3-Çekimde Dikkat Edilecek Hususlar/1 1-Konu takibi ve çekim için en avantajlı yeri bulun. 2-Çekimlerde gereksiz tüm hareketlerden kaçının. 3-Kamera hareketleri kullanacaksanız hareketli plana başlarken ve planı bitirmeden önce en az 5 saniye sabit plan görüntü alın. 4-Kamera Çekimlerinde her hareketin bir sebebi olmak zorundadır. Özel çekimler bunun dışında kalır. (Örneğin klipler) 5-Amaçsız hareketler seyircinin acemi bir kameramanla baş başa olduğunu hissetmesine neden olduğu gibi konunun da dağılmasına sebep olacaktır. 6-Sabit ve kararlı çekimler etkili ve anlamlı olur 7-Süpürür gibi tabir edilen, devamlı hareket halinde ve kararsız çekimden uzak durun  8-Her obje veya konuda yeterince sallantısız, anlaşılacak kadar sabit kalın. Yerine göre sallantılar normal karşılanır. Arabada veya yürürken yapılan çekimlerdeki sallantı zaten işin doğallığındandır. 

3-Çekimde Dikkat Edilecek Hususlar/2 9-Işık kullanımı çok önemli. Işığı sırttan veya yandan alın. Işığa karşı çok zorunlu olmadıkça çekim yapmayın. Zira diyafram çok fazla ışıkla karşı karşıya kaldığı için çekilen objenin veya insanın yüzü siyah çıkacaktır. 10-Ses kaydı önemli. Çekim sırasında kameranın sesi kaydedip etmediği Audiometre ibresiyle kontrol edilmeli veya bir kulaklıkla çekimden gelen ses dinlenmelidir. 11-Çok fazla zoom-in ve zoom-out kullanmayın. Plandan plana geçişler yavaş olmalı, pan yaparken yumuşak geçişlerle devam edilmeli ve çok hızlı olmamalı. İnsanın göz takibi ve bakış hızı dikkate alınmalıdır. 12-Yapılacak gerçek çekimler öncesi prova yapılmalı. Provalar ve deneme çekimleri cesareti attırır, hatayı en aza indirir. 13-Çekimde kullanılacak bütün ekipman baştan sona iyice kontrol edilmeli.

4-Kamera Açılarıyla Verilen Mesajlar Sinemada genel olarak kullanılan belli başlı açılar vardır. Bu açıların belirlenmesinde ise deneme yanılma yöntemi kullanılmıştır. Bu tecrübeyle sabit bilgiler, kameranın izleyicinin gözü olarak kullanılıp algılamada rahatlık kazandırmak için oldukça pratiktir. Zaten aslında görsellik başlı başına bir anlatım unsurudur. Burada görselliğin en temel kurallarından biri olan kamera açılarını ve bunların etkisini göreceğiz.

Altın Nokta Film karesinin hayali olarak 9’a bölündüğü varsayıldığındaki en içte kalan karenin içinde yer almalıdır. Bütün görsel sanatlarda kullanılan bu altın nokta kuralı sıkça kullanılır. Bunun nedeni ise, insan algısının en çabuk algıladığı yerin bu noktalar olduğunun kanıtlanmasıdır.

Özdeşlik Kuralı Eğer bir kişiyle izleyenin özdeşlik kurmasını istiyorsanız kamera daima o kişinin tam karşısında yer almalıdır. Ve daima altın nokta dediğimiz alanda bulunmalıdır. Bu şekilde izleyenler ve karakter arasında empati kurulması sağlanır. Ve genelde baş karakter yakın plandan gösterilir ki yüzünün ifadesi daha akılda kalıcı ve etkili olsun

Dengesizlikler Bir insanın aciz ve dengesiz olduğunu anlatmak için kamera en üst köşede yer alır. Bu tür çekimlerde insan veya nesne yani çekilen her neyse belli oranda gerçeklikten, nesnellikten uzaklaşır.

Büyüklük-Küçüklük Büyüklük Bir insanı güçlü ve kararlı göstermek için de kamera alta yerleştirilir. Bu şekilde kişi olduğundan büyük görünür. Ukalalık veya patronluk taslama ifadesini de vermek için kullanılır. Küçüklük Bir insanı ezik ve güçsüz göstermek istiyorsanız kamerayı yukarıya yerleştirirsiniz. Tabi bu kural oyunculukla da bütünleşmelidir. Diğerlerinde olduğu gibi. Salt küçüklük değil, ezilmişlik, zavallılık, güçsüzlük, umutsuzluk gibi duyguların anlatımında da kullanılır

İzlediğiniz için Teşekkür Ederim (Ramazan Cihan)