DOĞAL AFETLER VE SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMA Oktay ERGÜNAY Jeofizik Mühendisi Ulusal Deprem Konseyi Başkan Yardımcısı

SUNUŞ PLANI UDK Hakkında Özet Bilgi Afet Yönetim Sistemi Sorun Nedir? Neler Yapılmıştır? Neler Yapılmalıdır?

ULUSAL DEPREM KONSEYİ, BAŞBAKANLIĞIN 21 MART 2000 TARİH VE 2000/9 SAYILI GENELGESİ İLE KURULMUŞTUR.

Konsey: Yer bilimleri, inşaat mühendisliği, sosyal ve ekonomik bilimler, afet yönetimi, kent planlaması, tıp ve çevre mühendisliği disiplinlerini temsilen seçilen 20 bağımsız bilim insanı ve araştırmacıdan oluşmaktadır.

Konseyin Özellikleri 20 uzmandan oluşan bağımsız bir kuruldur. Bu kimliği ile deprem konusuyla ilgili her kurum ve kuruluşla işbirliği yapar ve görüş alış verişinde bulunur. Konsey üyeleri çalıştıkları kurumu temsil etmezler, bağımsız uzmanlar olarak konseyde görev yaparlar. Konsey, bilimsel bir değerlendirme, yönlendirme, strateji ve politikalar üretme, görüş bildirme ve önerilerde bulunma kuruludur. Herhangi bir yaptırım gücüne sahip değildir. Konsey çalışma ve açıklamalarında bilimsel dürüstlük ve etik ilkeler doğrultusunda hareket eder.

Konseyin Görevleri Bilim insanlarınca yapılan deprem tahminlerini değerlendirerek sağlıklı sonuçlar üretmek ve kamu oyuna en güvenilir bilgileri sunmak, Ülkemizin ihtiyaçları göz önünde bulundurularak, deprem zararlarının azaltılmasına yönelik araştırma çalışmaları için stratejileri ve öncelikli alanları belirlemek, Deprem sorunlarına ilişkin konularda kamu yetkililerine danışmanlık yapmak, gerekli görülen alanlarda politika ve stratejiler üreterek uygulamaya yardımcı olmak,

Deprem tahminleri ile ilgili etik problemler içeren başvuruları değerlendirmek, bu çalışmalarda Avrupa Konseyi’nin “deprem tahminleriyle ilgili etik kurallarını” esas alarak uygulamaya yol göstermek, Deprem sorunlarıyla ilgili olarak kamu kurum ve kuruluşlarınca hazırlanan yasa, tüzük, yönetmelik tasarıları hakkında görüş bildirmek ve önerilerde bulunmaktır.

Sürdürülebilir Kalkınma Doğal Afetler Mali Kriz Çevresel Bozulma Salgın Hastalıklar Politik ve Sosyal Sorunlar Kalkınmayı Engelleyen Etkiler Sürdürülebilir Kalkınma

TÜRKİYE’DEKİ SON DEPREMLERİN YOL AÇTIĞI KAYIPLAR Olay Can Kaybı Yaralı Yıkık / Ağır Hasarlı Yapı Ekonomik Kayıplar (Milyon US $) Erzincan Depremi (13-Mart-1992) 650 3,850 6,702 750 Dinar Depremi (1-Ekim-1995) 94 240 4,909 100 Çorum-Amasya Depremi (14-Ağustos-1996) 1 6 707 20 Adana-Ceyhan Depremi (27-Haziran-1998) 145 1,600 9,847 500 İzmit Körfezi Depremi (17-Ağustos-1999) 17,480 43,953 66,441 13,000 Düzce Depremi (12-Kasım-1999) 763 4,948 30,389 Afyon-Sultandağı Depremi (3-Şubat-2002) 42 327 4,634 70 Bingöl Depremi (1-Mayıs-2003) 177 520 6,675 135 TOPLAM 19,354 55,444 130,331 15,235

TÜRKİYE’DE FİZİKSEL ZARAR GÖREBİLİRLİK Yıllık Olarak Hasar Yapan Depremler Seller Heyelanlar Kaya ve çığ Düşmeleri Toplam Olay 4 26 83 21 134 Can kaybı 839 24 20 887 Yaralı 1,000 100 7 1,114 Ağır hasarlı bina 4,950 1,220 1,260 625 8,055 Orta hasarlı bina 3,000 700 - 3,700 Az hasarlı bina 4,000 7,000 Etkilenen Nüfus 120,000 25,000 7,560 5,000 157,560 Ekonomik Kayıp (Milyon $) 600 120 25 12 757

AFET NEDİR? İnsanlar için fiziksel, ekonomik ve sosyal kayıplar doğuran, normal yaşamı ve insan faaliyetlerini kesintiye uğratarak toplulukları etkileyen ve etkilenen topluluğun kendi imkan ve kaynaklarını kullanarak üstesinden gelemeyeceği, doğal, teknolojik ve insan kaynaklı olayların sonuçlarına afet denilmektedir.

AFET YÖNETİMİ NEDİR? Afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması amacıyla, bir afet olayının zarar azalma, hazırlık, müdahale ve iyileştirme aşamalarında yapılması gereken faaliyetlerin; planlanması, yönlendirilmesi, desteklenmesi, koordine edilmesi ve etkin olarak uygulanması için toplumun tüm kurum ve kuruluşlarıyla kaynaklarının ortak amaçlar doğrultusunda kullanımını gerektiren çok yönlü, çok aktörlü, çok disiplinli ve dinamik bir yönetim şeklidir.

AFET AYS Kalkınma Afet Öncesi Aşama Afet Sonrası Aşama Risk Azaltma Önlemleri Müdahale Önlemleri Kalkınma Önleme Hazırlık AFET İyileştirme Zarar Azaltma AYS Yeniden İnşa Acil Yardım

Risk Yönetimi Modeli STRATEJİ ve POLİTİKALARININ TEHLİKENİN RİSKİN KAYIPLARIN BELİRLENMESİ TEHLİKENİN ZARAR GÖREBİLİRLİĞİN RİSKİN ZAYIF YÖNLERİN STRATEJİ ve POLİTİKALARININ

Risk Yönetimi Süreci Üst Düzey Politik Karar Stratejik Planlama Yıllık Uygulama Planları Değerlendirme Performans Ölçütleri ve Yeniden Değerlendirme Misyon - Vizyon Amaçların Belirlenmesi İşbirliği ve Koordinasyon Stratejik Amaç ve Hedefler Hedef Riskin belirlenmesi Kabul Edilebilir Risk Düzeyi

Risk yönetimi Riskin Finansmanı Riskin Kontrolü 1. Riskten Sakınma 2. Riski Azaltma Tehlike ve riskin analizleri, Mikrobölgeleme, Sakınım ve Dönüşüm Planlaması Etkin Yapı Denetimi, Güçlendirme, Eğitim, Hazırlık Faaliyetleri 1. Riskin Transferi Zorunlu Afet Sigortaları, Afet Bonoları 2. Riski Karşılama Afet ve Deprem Fonları Oluşturma

Sorun Nedir? Sorunlar konusunda 1999 sonrasında yayımlanan raporlar: TBMM Araştırma Komisyonu Raporu, 2000. DPT Doğal Afetler Özel İhtisas Komisyonu Raporu, 2000. TMMOB ve bağlı odalar raporları, 2000. TUJJB Deprem Raporu, 2000. UDK Ulusal Deprem Stratejisi Raporu, 2002.

TC Sayıştay Başkanlığı Afet Raporları, 2002. Türkiye İktisat Kongresi Deprem Çalışma Grubu Raporu, 2004. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı Deprem Şurası Çalışma Grupları Raporları, 2004. UDK Ulusal Deprem Araştırma Programı Raporu, 2005.

Neler Yapılmıştır? Zorunlu Deprem Sigortası - 587 sayılı KHK Yapı Denetimi ve Uzman Mühendislik - 595 ve 601 sayılı KHK’lar 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu Ülkenin arama ve kurtarma kapasitesinin geliştirilmesi - 586 ve 596 sayılı KHK’lar Ulusal Deprem Konseyinin kurulması - 2000/9 sayılı Başbakanlık Genelgesi

2004 yılında Bayındırlık ve İskan Bakanlığınca “Deprem Şurası”’nın toplanması ve yapılması gereken çalışmaların ana esaslarının yeniden belirlenmesi. Türkiye Acil Durum Yönetimi Genel Müdürlüğünün kurulması – 583, 600 sayılı KHKlar. Belediyeler ve il özel idaresi kanunlarına afet zararının azaltılmasıyla ilgili maddeler eklenmesi – 5216, 5393, 5302 sayılı kanunlar.

Neler Yapılmalıdır? Türkiye Deprem ve diğer afet zararlarını mutlaka azaltmak ve halkın başedebilme kapasitesini artırmak zorundadır. Öncelikle zarar azaltma çalışmaları ile her düzeydeki kalkınma plan ve programları arasında akılcı dengeler oluşturulmalıdır. Zarar azaltma konusunda kurumlar arasındaki işbirliği ve koordinasyon eksikliğini ortadan kaldıracak, yara sarma yerine risk azaltma politikalarına öncelik veren, bu konuda ülke, bölge ve yerel ölçeklerde yapılması gereken çalışmaları planlayan, yönlendiren ve destekleyen yeni bir “Afet Yönetim Sistemi” kurulmalıdır.

Merkezi ve yerel düzeylerde zarar azaltma çalışmalarını planlayacak, kurumlararası koordinasyonu sağlayacak ve uygulayacak kurumsal ve yasal yapılanmalar mutlaka gerçekleştirilmelidir. Zarar azaltıcı faaliyetlerin desteklenmesi öncesinde risk ve maliyet-yarar analizleri yapılmalı ve faaliyetlerin öncelikleri buna göre belirlenmelidir. DPT bünyesinde ekonomik gelişme ve her ölçekteki fiziksel planlama faaliyetleri ile risk yönetimi faaliyetleri arasında sektörel eş güdüm ve akılcı dengeleri sağlamak üzere bir afet sektörü kurulmalıdır.

Zorunlu deprem sigortası yeni yasal düzenlemelerle ortadan kaldırılacak yerde, bir an önce yasalaştırılmalı, çeşitlendirilmeli ve ödünsüz uygulanmalıdır. Merkezi, bölgesel ve yerel yatırım projelerinin yapılabilirliği ve programa alınması aşamalarında mevcut afet riskine olumlu veya olumsuz etkilerinin neler olabileceği dikkate alınmalıdır. Ülke, bölge ve yerel ölçeklerde zarar azaltma amaçlı ‘Sakınım ve Kentsel Dönüşüm Planları’ hazırlanmalıdır.

Toplumda bir önleme ve zarar azaltma kültürü oluşturmak amacıyla, her düzeydeki eğitim, bilgilendirme ve bilinçlendirme faaliyetleri Milli Eğitim Bakanlığının gözetim, yönlendirme ve desteği ile sistematik ve sürdürülebilir olarak yürütülmelidir.

Afetlerin önlenmesi ve zararlarının azaltılması konusunda merkezi yönetim, yerel yönetim, özel sektör ve halkın görev, yetki ve sorumlulukları arasında akılcı dengeler oluşturulmalı ve özel sektör ve halkın afet yönetim sisteminin her aşamasında etkin görevler üstlenmesi sağlanmalıdır.

İlginiz için Teşekkürler e-posta: oktayergunay@yahoo.com Oktay ERGÜNAY Ulusal Deprem Konseyi Başkan Yardımcısı e-posta: oktayergunay@yahoo.com