PSİKOLOJİK ŞİDDET (MOBBING) VE FARKLILIKLARIN YÖNETİMİ

Psikolojik şiddet (mobbing) İngilizce ‘mobbing’ ; psikolojik şiddet, kuşatma ve rahatsız etme sıkıntı verme anlamına gemektedir. Türkçede ‘psikolojik şiddet’ olarak karşılık bulmaktadır. İşyerinde sindirme, dışlama karalama gibi davranışları kısaca psikolojik şiddet olarak tanımlayacağız

Psikolojik şiddetin örgüt açisindan anlami Leyman psikolojik şiddet mağdurları arasında yaptığı çalışmada sürecin etkilerini beş grupta toplamıştır. Mağdurun tatmin edici bir iletişim kurması üzerindeki etkisi Mağdurun sosyal ilişkilerini sürdürme olanakları üzerindeki etkisi Kurbanın kişisel itibari üzerindeki etkisi Kurbanın mesleki konumu üzerindeki etkisi Kurbanın fiziksel sağlığı üzerindeki etkisi

Günümüzde psikolojik şiddet olaylarının daha fazla rapor edildiği bilinmektedir. Bunun en temel nedeni aktif şiddet olaylarının daha kolay kanıtlanabileceği ve toplum tarafından hoş görülmeyeceği anlayışı olabilir. Oysa psikolojik şiddet samimi gösterilen davranışlarla daha kolay maskelenebilir ve çoğunlukla sadece mağdurun anlayabileceği yıkıcı etkiler yaratarak saldırgan amacına ulaşabilir.

Psikolojik şiddet süreci ‘Psikolojik şiddet sendromu’ denilen bu süreç; haksız suçlamalar, küçük düşürülmeler, fiziksel tacizler, duygusal işkence yoluyla bir kişiyi dışlamayı amaçlayan kötü niyetli davranışlardır. Leyman’a göre psikoljik şiddetin 4 temel aşaması vardır.

Dönüm noktasını oluşturan olaylar : herhangi bir çatışmanın tetiklenmesiyle başlar. Bu aşamada henüz psikolojik şiddet yoktur. Psikolojik şiddet ve damgalama : uzun bir zaman dilimi içinde düzenli yıldırma faaliyetleri başlar. Buradaki temel amaç hedefteki kişiyi damgalayarak ‘öteki’ yapmaktır. Yönetim : Bu aşamada yönetim olayın içine girmiştir. Damgalanan kişiyi izler ve hakkında kolaylıkla yanlış hüküm verebilir. İşten çıkarma : sürekli saldırı altındaki bireyin fiziksel ve psikolojik sağlığı bozulduğundan gereken performansı gösteremez. Bu insanlara en kolay konulan teşhis paranoya, manik depresif ve kişilik bozukluğudur. Bu durumda mağdurun işten çıkarılması kolay olur.

Psikolojik şiddetin birey üzerindeki etkileri En önemli etkilerinin başında ; sağlığının bozulması ve kariyer basamaklarını tırmanamaması gelir. Bireyin morali bozuktur. Her sabah işe gelirken neler yaşayacağını , akşam işten döndükten sonrada yaşadıklarını düşünerek bunalır. Uzun süre mobbing e maruz kalan kişilerin en sık anksiyeteye kapıldıkları ve belli olaylar karşısında aşırı tepkiler verdikleri gözlemlenmiştir.

Psikolojik şiddetin örgüt üzerindeki etkisi Çalışma hayatına ve örgüt barışına olumsuz etkiler yapan psikolojik şiddet yol açtığı ; işe devamsızlık , işten soğutma gibi olgular nedeniyle iş başarısını ve verimliliği önemli ölçüde düşürmektedir. Kimi zaman çalışanın istifa etmesiyle ya da işten çıkarılmasına neden olan psikolojik saldırılar yetişmiş personelin kaybedilmesinin yanı sıra Geride kalanlar üzerinde yarattığı olumsuz psikolojik etkiler nedeniyle örgütsel bağlılığın da azalmasına yol açmaktadır.

Örgüt çalışanlarının taciz edici davranışlarda bulunmalarından dolayı içinde bulundukları ortamdan memnun kalmayan mağdurların içerde yaşanan olayları dışarıda anlatmaları olasılığını doğurmaktadır. Örgüt içerisindeki birliktelik ruhu ile ekip çalışmasının bozulması ; iş başarısının düşmesine , firmanın saygınlığının ve adının lekelenmesine neden olmaktadır. Ayrıca mağdurların istifaya zorlanmaları veya işten atılmaları sonucunda mahkemeye müracat etmeleri işletmeleri ödeyecekleri tazminatlar nedeniyle hem maddi hem de manevi olarak zor durumda bırakmaktadır.

Örgütsel yabancılaşma : işgörenlerin çalıştıkları örgütlerin amaçlarına , işlerinin gereği olan ilke ve kurallara , iş arkadaşlarına hem kendilerine hem de çeşitli çevresel ve örgütsel sorunlara karşı ilgisiz ve kayıtsız kalmalarını ifade etmektedir.

Psikolojik şiddetin toplum üzerindeki etkileri Leyman’ın İsveç’te yaptığı bir araştırmaya göre psikolojik şiddet mağdurlarının erken emekliliği tercih ettikleri ve 1992 yılı verilerine göre toplam işgücünün %25’i 55 yaşını doldurmadan emekliliğe ayrılmaktadır. Bu çok ciddi bir ekonomik ve refah kaybı demektedir.

Psikolojik şiddetle mücadelede farklılıkların yönetimi Farklılıklar : Kişisel gelişim , yeteneklerin ortaya çıkması ve bireyin diğerleri ile sağlıklı ilişkiler kurmasını sağlayan fırsatlar şeklinde değerlnedirilebilir. Farklılıklar 1960 lı yıllardan itibaren azınlıklar, kadın çalışanlar ve eski hükümlülerle ilgili bir konu olarak görülmüştür. Fakat günümüzde insan kaynakları uygulamalarında farklılıkların yönetimi ile örgütsel etkinliklerini arttırmayı hedeflemişlerdir.

Farklılık kavramının kurucusu olarak bilinen R Farklılık kavramının kurucusu olarak bilinen R.Thomas’a göre farklılıkların yönetimi ; herkesin kendinden bir şeyler katabileceği örgütün hedefleri için tüm performanslarını ortaya koyabilecekleri bir ortam yaratmaktır. Farklılıkların yönetiminin dayandığı beş ilke bulunmaktadır (Düren) Farklılık yönetimi herşeyden önce çok yönlü ve geniş bir vizyondan bakmayı gerektirir. Farklılıkların yönetimi insanların yaratıcılıklarını ortaya çıkaran çatışmalarında etkin yönetimini gerektirir.

Farklılıkların yönetimi geleceğe ilişkin bakış açılarını çoğaltmaya gerektirir. Farklılıkların yönetimi çelişkiler ve farklılıklar karşısında tarafsız olmayı gerektirir. Farklılıkların yönetimi farklılıkları olabildiğince ortaya çıkacak esnek ve dinamik bir ortam yaratmaktır.

Psikolojik şiddetle mücadelede insan kaynakları yönetimine düşen görevler Psikolojik şiddetle mücadelede yönetim tarafından yapılması gerekenler ; Yöneticilerin ve çalışanların bilinçlendirilmesi , örgütsel bütünleşmenin sağlanması, hedeflere ulaşmasına yardımcı olmak, personel arasında fark gözetmeksizin herkese adil davranmak olarak sıralayabiliriz.

İKY’nin psikolojik şiddetle mücadeledeki rolü ; teknik destek vermek ve kolaylaştırıcı bir fonksiyon görevini izlemektir. İKY’nin psikolojik şiddeti teşhis etme ve önlemede bazı görevler üstlenmiştir. Bunlar ;

Önlemeye yönelik faaliyetleri ; Teşhis için ; Ceza , disiplin ve şikayet mekanizmasının dikkatle çalışmasını sağlar ve bu süreçte kimlerin birbirlerine yoğunlaştığına bakar. İşgücü devri ve işe devamsızlık oranlarını izler ve nedenlerini araştırır Verimlilik azalışlarını birim koordinatörleriyle birlikte izler ve nedenlerini araştırır. Moral , motivasyon ve doyum analizlerini düzenli olarak yapar. Önlemeye yönelik faaliyetleri ; Moral , motivasyon ve doyum analizlerini yapmak ve sonuçlarnı birim koordinatörleriyle paylaşmak Kariyer olanaklarını araştırarak personele kariyer hedefleri ve kariyer desteği vermek Koçluk ve mentorluk yapmak Oryantasyon eğitimini sistematik olarak yapmak Terfi ve ödül sisteminin adil olmasını sağlamak Personel seçim sürecini çok ciddi planlamak

Sonuç olarak psikolojik şiddetin önlenebilir bir örgütsel sorun olduğu kabul edilmelidir. İKY’nin psikolojik şiddetin önlenmesi ve varsa çözümlenmesine katkı yapması sağlanarak olumlu örgütsel ortamlar oluşturulmalıdır. İKY bölümü sorun çözümü ve gerekli önlemleri alması için yetkilendirilmelidir.

Teşekkür ederim