T.C. ÇEVRE VE ORMAN BAKANLIĞI Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü KURAKLIK (DROUGHT) Eylül A. Fikret KASALAK Erkan EMİNOĞLU Ayşegül YILMAZ Daire Başkanı Dai. Başkan Yardımcısı Mühendis 16 Mart 2009 - İSTANBUL

KURAKLIK Kurak-Yarı Kurak iklim özelliklerine sahip olan Türkiyede, zaman zaman kurak periyotlar yaşanmaktadır.

KURAKLIKLA MÜCADELE 2007 Yılına Kadar Ulusal Düzeyde Kuraklıkla Mücadele Çalışmaları Yapılmamıştı.

2007 yılında yaşanan kuraklıkla birlikte KURAKLIKLA MÜCADELE 2007 yılında yaşanan kuraklıkla birlikte TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE İÇİN; Tarımsal Kuraklıkla Mücadele İle Kuraklık Yönetimi Çalışmalarına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında 09.07.2007 tarih ve 2007/12477 sayılı Karar, Tarımsal Kuraklık Yönetiminin Görevleri, Çalışma Usul ve Esaslarına Dair Yönetmelik, yayımlanmıştır.

KURAKLIK YÖNETİMİ Tarımsal Kuraklık Yönetimi; Tarım ve Köyişleri Bakanlığı koordinasyonunda, Merkez ve İl Yönetim birimlerinden oluşmaktadır.

TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİ KOORDİNASYON KURULU (TKYKK) İZLEME ERKEN UYARI ve TAHMİN KOMİTESİ (İEUTK) RİSK DEĞERLENDİRME KOMİTESİ (RDK) ÇALIŞMA GRUPLARI (ÇG) VERİ AKIŞ BİRİMLERİ (VAB) TARIMSAL KURAKLIK İL KRİZ MERKEZİ (TKİKM) Merkez Yönetimi İl Yönetimi 6

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Maksadı; Kamuoyunun bilinç düzeyinin artırılması, Tüm paydaşların sürece dahil edilmesi, Sürdürülebilir tarımsal su kullanımının planlaması, Kuraklığın yaşanmadığı dönemlerde tedbirlerin alınması, Kriz dönemlerinde etkin mücadele programı uygulayarak kuraklığın etkilerinin en aza indirilmesi.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Eylem Planı Faaliyetleri 5 temel gelişme ekseninde ele alınmıştır. Kuraklık Risk Tahmini ve Yönetimi, Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması, Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi, Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/Yayım Hizmetlerinin Artırılması Kurumsal Kapasitenin Geliştirilmesi

EYLEM PLANI Kuraklık Risk Tahmini ve Yönetimi; Tarımsal kuraklık tahminine dayalı kriz yönetimi sağlanacaktır. Kuraklık sebebiyle oluşacak iç göçün yönetimi sağlanacaktır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Sürdürülebilir Su Arzının Sağlanması; Potansiyel su tutma kapasitesi artırılacaktır. Su iletim kanalları modernize edilecek, su depolama ve iletim kanalarının idame ve yenileme yatırımları zamanında yapılacaktır. Atık suların toplanması ve arıtılmış atık suların tarım ve sanayide tekrar kullanımına yönelik tedbirlerin alınması sağlanacaktır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Yeraltı sularının etkin yönetimi sağlanacaktır. Toprakta bulunan suyun muhafazasını artıran arazi kullanım teknikleri geliştirilecek, arazi kullanım planlamaları yapılacaktır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Tarımsal Su Talebinin Etkin Yönetimi ; Tarım havzaları belirlenerek tarımsal ürünlerin en uygun yetişme alanları su varlıkları da dikkate alınarak tespit edilecek ve tarımda su kullanımı azaltılacaktır. Sulama iletim sistemleri modernize edilecektir. Tarımsal amaçlı yeraltı sularının etkin kullanımı sağlanacaktır. Bitkisel ve hayvansal üretim politikaları kuraklık riski göz önüne alınarak uygulanacaktır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE STRATEJİSİ VE EYLEM PLANI Destekleyici Ar-Ge Çalışmalarının Hızlandırılması ve Eğitim/yayım Hizmetlerinin Artırılması; Kuraklıkla mücadeleyi destekleyici Ar-Ge çalışmaları hızlandırılacaktır. Başta çiftçiler olmak üzere ilgili kesimlere yönelik eğitim ve yayım hizmetleri artırılacaktır.

Temel Strateji, KURAKLIKLA MÜCADELE Yeterli kapasiteye ulaşmış kurumsal bir yapıyı geliştirmek, Mücadeleyi bütüncül ve kapsamlı bir plan dahilinde yapmak, Tarım sektörünü kuraklıktan en az etkilendiği bir yapıya ulaştırmaktır.

TARIMSAL KURAKLIK YÖNETİMİNDE İŞBİRLİĞİ SAĞLANAN KURUMLAR Başbakanlık DPT İçişleri Bakanlığı İller İdaresi Genel Müdürlüğü Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü Özel İdare Genel Sekreterliği Maliye Bakanlığı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Çevre ve Orman Bakanlığı DSİ DMİ OGM AGM ÇYGM

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Kuraklığa dayanıklı çeşitlerin geliştirilmesi çalışmalarına hız verilmiştir. Bitkisel kuraklık test merkezi kurulması çalışmalarına hız verilmiştir.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Basınçlı sulama sistemleri yatırımı yapan çiftçilerimize 5 yıl vadeli sıfır faizli kredi desteği sağlanmıştır. Kırsal kalkınma destekleri kapsamında, basınçlı sulama yatırımlarına %50 hibe desteği verilmiştir. Her iki destekle birlikte bugün 1 Milyon 500 Bin dekardan fazla alan basınçlı sulama sistemleri ile sulanmıştır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Kuraklıktan zarar gören çiftçimizin mağduriyetini önlemek için; 2007 yılında 582 Bin Çiftçimize 277 Milyon TL, 2008 yılında 500 Bin çiftçimize 535 Milyon TL kuraklık desteği ödenmiştir. Ayrıca zarar gören çiftçilerimizin Ziraat Bankası ile Tarım Kredi Kooperatiflerine olan tarımsal kredi borçları 1 yıl süre ile ertelenmiştir.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Ülkemizdeki tüm barajlarımız için (sulama-içmesuyu-enerji) işletme programları hazırlanmakta ve barajlarımız bu işletme programına göre işletilmektedir. İşletmede bulunan bütün sulama alanları için sulama mevsimi öncesinde “Genel Sulama Planlaması” yapılmaktadır.

SUYUN İZLENMESİ Büyük depolamalı barajlar ve çok maksatlılar yıl boyunca sürekli izlenmektedir.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Sulama mevsimi öncesi sulama barajlarına gelmesi muhtemel su miktarı hesaplanarak sulanması öngörülen alanla karşılaştırılarak, belirlenen kriterlere (Yeterli-Kısıtlı-Kritik) uygun baraj işletme programları yapılmaktadır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI 01 Mayıs 2008 Sulama Barajları Doluluk Oranına Göre Yapılan Mayıs 2009 Sulama Barajları Tahmin Çalışması BÖLGE HAVZA ADI REZERVUAR ADI Sulama Adı Sulama alanı (ha) 2008 Akt.Hac. 2009 A.Hc.>%20 2009 A.Hc.< %20 Fiilen sulanması öngörülen alan ha (2009) 2009 Yılı ort. Sulama suyu ihtiyacı (hm³)   NO (hm³) Kriter  I MARMARA İZNİK GÖLÜ Karamet-Boyalıca P.- Orhangazi P.-İznik P. 9160 298.7 358.4 239.0 5132 51.3 Yeterli SUSURLUK DEMİRTAŞ Demirtaş 1800 10.6 12.7 8.5 702 7.0 Kısıtlı Sulama Hizmet Hissesi:%90.6 HASANAĞA Hasanağa 700 2.9 2.8 2.3 191 1.9 GÖLBAŞI Bursa 1570 13.8 13.5 11.0 895 9.0 Yeterli/Kısıtlı BÜYÜKORHAN Orhaneli 633 4.7 3.8 128 1.3 Sulama Hizmet Hissesi:%90.7 ULUABAT Uluabat 5650 150.0 180.0 120.0 1977 19.8 II KUZEY EGE SEVİŞLER Kınık 1907 42.8 51.4 34.3 1399 14.0 Kritik Sulama Hizmet Hissesi:%16

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI Kuraklıkla ilgili olarak çiftçilerin uyarılması bilinçlendirilmesi ve gerekli tedbirlerin alınması hususunda toplantılar düzenlenmektedir. Kuraklığın Şiddetine Göre; Sadece sabit tesis olan meyve bahçelerine su verilmesi, Rotasyonla sulama yapılması, Kısıtlı sulama, İkinci ürünün ekilmemesi, Az su tüketen bitkilerin ekilmesi, Gece sulamaları teşvik edilerek uygulanması sağlanmaktadır.

TARIMSAL KURAKLIKLA MÜCADELE UYGULAMALARI İzinsiz ve kaçak yer altı suyu kuyusu açılması engellenmektedir. Sulama mevsimi öncesinde kurak şartlara göre tüm su kullanıcı örgütlerle “Su Tahsis Protokolü” yapılmaktadır. Su kıtlığı yaşanan bölgelerde bitki cinsine göre sulama aralığı ve sulama sayısı optimize edilmektedir.

YENİ YATIRIMLAR Kuraklık eylem planı çerçevesinde bitirilmesi gereken depolama tesislerinden öncelikli olanların bir an önce bitirilmesi.

ESKİ ŞEBEKELERİN REHABİLİTE EDİLMESİ Fiziki olarak yıpranmış ve su kaybına sebep olan şebekelerin %50 katılımla (%50 DSİ+%50 Sulayıcı Teşkilat) daha az su tüketen sulama sistemlerine çevrilmesi için çalışma başlatılmıştır.

AÇIK SİSTEM ŞEBEKELERDEN BASINÇLI SULAMA YAPILMASININ TEŞVİK EDİLMESİ Açık kanal sistemlerinden enerji kullanıIarak basınçlı sulama yapılmasına izin verilmektedir.

SULAMA MEVSİMİ BAŞINDA DURUM DEĞERLENDİRMESİ Tüm sulama maksatlı barajların durumları, yapılan genel sulama planlarında değerlendirilir. Yapılan kuraklık işletme talimatına göre yapılması gerekenler hususunda bölge müdürlükleri ve uygulayıcıların nasıl bir faaliyette bulunacağı hususu talimatlandırılır.

KURAKLIK İŞLETME TALİMATI Kuraklık işletme talimatına göre değerlendirmesi yapılan sulamalar; Faaliyet planına göre 3 aşamada belirlenir Kritik (rezervuar doluluk oranı %40’dan az olanlar) Kısıtlı (rezervuar doluluk oranı %70’den az olanlar) Yeterli (rezervuar doluluk oranı %70 den fazla olanlar)

TASARRUFLU SULAMA SİSTEMLERİNE GEÇİLMESİ DSİ, 2003 yılından itibaren stratejisini değiştirerek yaptığı projelerin büyük bölümünü su tasarrufu sağlayan basınçlı borulu sistemler olarak planlamakta ve inşa etmektedir. Ayrıca mevcut işletmedeki projeler de rehabilite edilerek, borulu sisteme dönüştürülmektedir.

İŞLETMEDEKİ ŞEBEKE TİPLERİ İNŞA HALİNDEKİ ŞEBEKE TİPLERİ MEVCUT DURUM İNŞA HALİNDEKİ ŞEBEKE TİPLERİ

ARZ EDERİM. eeminoglu@dsi.gov.tr