ÖRGÜT KÜLTÜRÜ BÖLÜM 6

Ait olduğunuz kültürün günlük hayatınızda hangi özelliklerini taşıyorsunuz? Bu kültürle ilgili neleri sayarsınız / yorumlarsınız? Diğer kültürlerden farkı nedir? Peki, kültür nedir?

ÖRGÜT KÜLTÜRÜNÜN TANIMI, KAVRAMI VE ÖZELLİKLERİ A. ÖRGÜT KÜLTÜRÜ Tanımı -Örgütler oluştuklarında diğer örgütlerden farklı ama kendi içlerinde nispeten ortak inanç ve değerler sistemi oluşturmuşlardır. Oluşan bu sistem, örgüt içinde değişik inanç, değer, tutum, düşünce şekli ve ahlak anlayışının bir arada var olmasına yardım eder. Bu oluşuma ‘örgüt kültürü’ denir. İçinde bulunduğu işletme veya toplumun bir alt kültürü olur.

Ayrıca her toplumda kültürel değişim hızı birbirinden farklıdır. Kültür, bir toplumun kimliğini oluşturur, onu diğer toplumlardan farklı kılar. Kültür, toplumun yaşayış ve düşünüş tarzıdır. Kültür, genel olarak iki öğeden oluşur a) Maddi Kültür Öğeleri: Binalar, her türlü araç-gereç, giysiler vb. b) Manevi Kültür Öğeleri: İnançlar, gelenekler, normlar, düşünce biçimleri vb. Kültürün maddi ve manevi öğeleri arasında sürekli bir etkileşim vardır. Birinde meydana gelen bir değişim diğerini de etkiler. Kültür, toplumun doğal çevresinden yani coğrafi koşullardan etkilenir. Örneğin, dağlık bölgelerde yaşayan toplumların kültürüyle verimli ovalarda yaşayan toplumların kültürü birbirinden farklıdır. KÜLTÜRÜN ÖZELLİKLERİ * Kültür görelidir. Yani her toplumun kendine özgü kültürü vardır. * Kültür tarihseldir. Yani geçmişten günümüze süregelmektedir. * Kültür insan eseridir. İnsanlar hem kültürü oluştururlar hem de kültürden etkilenirler. * Kültür durağan değildir. Zaman içinde değişir. Maddi öğeler daha hızlı değişir. Ayrıca her toplumda kültürel değişim hızı birbirinden farklıdır.

KÜLTÜRÜN KAZANILMASI İnsanların toplumları, ülkeleri birbirinden farklı da olsa biyolojik olarak birbirlerine benzerler, ama inanç, düşünce, tutum ve olayları algılayış tarzı bakımından farklıdırlar. Bu farklılığı ortaya çıkaran etkenlerin başında içinde yetiştikleri kültürel yapıdır. Bireyler, kültürü sosyalleşme süreciyle kazanırlar. Birey, içine doğduğu kültürel ortamın özellikleri ana-babasından, yakınlarından, arkadaşlarından, okuldan, sokaktan ve iş ortamından öğrenir. Ömür boyu süren bu öğrenme ve uyma sürecine sosyalleşme denir. Birey sosyalleşme süreciyle içinde yaşadığı toplumun bir üyesi olur. Olayları algılayış tarzından giyim tarzına, düşünüş tarzından davranış biçimine kadar her konuda kültürden etkilenir. Sosyalleşme süreci, aynı toplumdaki bireyleri genel olarak birbirine benzetir. Ancak aynı kültürel ortamda da yaşasa her insanın yaratılış özellikleri farklı olduğu için kişilikleri birbirinin aynısı değildir.

Edgar Schein Örgüt kültürü, bir grubun dışa uyum sağlama ve iç bütünleşme sorunlarını çözmek için oluşturduğu ve geliştirdiği belirli düzen içinde oluşan temel varsayımlar olarak tanımlar.

Örgüt Kültüründe Diğer Kavramlar Kültür, örgüt içinde çalışanları o örgütün amaçlarını, çalışanları da birbirine bağlar. Kültür bu toplayıcı rolünü yapamıyorsa zayıftır ve bu sayede örgüte sadakat azalır. (sadece maddi amaç için çalışma) Çalışanların inanç ve bağlılığı güçlüdür ve benzerdir. Benzerler güçlü grup oluştururlar ve sadakatle bağlı olurlar. Güçlü kültür oluşan kurumlarda çalışanlarda güven ve Enerji İle çalışırlar.

Pepsi Cola şirketi tamamen farklı bir değere sahiptir Pepsi Cola şirketi tamamen farklı bir değere sahiptir. Pepsi yumuşak (alkolsüz) içecek pazarının daha geniş bir kısmını ele geçirmek için Coca Cola şirketi ile şiddetli bir rekabet halindedir. Pepsi’nin yöneticileri Pazar payını genişletmek, kârını arttırmak daha fazla çalışmak konularında aşırı derecede hassastırlar. Çalışanların başarısız olmaları durumunda görevine son verilmektedir. Bu nedenle çalışarak öne geçme yarışını kazanmak zorundadırlar. Kariyer pazar payında neden oldukları artışa bağlıdır. Herkes şirket kültürünün üretkenlik esasına bağlı olduğunu bilmektedir. Başarı, bu dahili yapıya adapte olmakla mümkündür. Şirketin Havası, şiddetli rekabet halindeki takım sporlarının özellikleri ile karakterize edilmektedir. Yöneticiler sık sık görev değiştirmekte ve daha iyi yerlere getirilerek motive edilmektedir. 

“J.C. Penny şirketi, çalışanları ve müşterilerine özen gösteren bir firmadır. Bu işletme iş dünyasında büyük bir yer kaplamakta ve müşterilerini daima tatmin etmektedir. Bu özellikler şirketin örgütsel kültüründe hakim değerlerdir.  (Kamu, Hizmet, Perakende, vb. kurumların farklı kültür yapıları)

Bartol’e göre kültür ve sembol arasında ilişki vardır. 1 Bartol’e göre kültür ve sembol arasında ilişki vardır. 1. ‘Sembol kültürün yerleşmesine yardım eder’ (Nesne, cisim, resim, faaliyet, olay, vb.) Semboller duyguları canlandırır, göreve ilgi artar. Kültürü kökleştirir. (Örn: Giysi, üniforma, rozet, vb.) 2. Kültür Kökleşmesi için 2. Kavram Kahramanlardır. Güçlü kültürlerde, 1/birçok kahraman vardır. Bu örgüt için dev işler başarmış, yol göstericiler, dolayısı ile model kişilerdir. Onların hikayeleri değerleri bıraktıkları örnekler diğerlerindeki kültür bağlılığını ve değerlerini de etkiler. (çocuk kaçıranların Avcıları, Kurtuluş Savaşı-Atatürk, ÇYDD-Türkan Saylan,vb.)

3. Unsur da Slogan’dır. Slogan kültürün benimsendiğini, üyelerin bunu her zaman ve gerektiği her yerde uygulamaya hazır oldukları izlenimini veren araçtır. (markanın imajını ve kimliğini hatta hitap ettiği kitleyi simgeleyen özet ve akılda kalıcı kelime veya cümle.) "kirlenmek güzeldir“, ‘Hayatın tadı-Coca-Cola’, ‘Just do it’, ‘Önce Güven-Bosch, ‘Connecting People-Nokia’ 4. Unsur ise seremonidir. Özel bir olay için bir araya gelmeler, faaliyetler, vb. (ödüllendirme ve övgüler )

C. Örgüt Kültürünün Özellikleri Örgüt kültürü öğrenilmiş veya sonradan kazanılmış bir olgudur, (kurucu kişilerin devam ettirdikleri) Örgütsel kültür grup üyeleri arasında paylaşılır olmalıdır, (inanç, saygı, yaşatma içgüdüsü) Örgüt kültürü yazılı bir metin halinde değildir. Örgüt üyelerinin düşünce yapılarında, bilinç ve belleklerinde inanç ve değerler olarak yer alır. (1. katman fiziksel düzen ve sosyal çevre, üst katman; teknoloji, iş akışı, düzeni, ofis düzeni, kullanılan dil, toplantı odaları, tartışma düzeni, orta katman; davranışlara rehber olan ve sorun çözüm yollarını oluşturan değer yargıları) yazılı olmasa da aktarılır ve uyulur.

C. Örgüt Kültürünün Özellikleri 4 C. Örgüt Kültürünün Özellikleri 4. Örgütsel kültürün dördüncü özelliği düzenli bir şekilde tekrarlanan veya ortaya çıkarılan davranışsal kalıplar şeklinde olmasıdır. (Kahve makineleri, çay servisi, vb..????)

D. Örgüt Kültürü İle İlgili Yaklaşımlar Karşılaştırmalı Yönetim Yaklaşımında Örgüt Kültürü, (comparative management approach). Örgüt dışında yer alır ancak örgütün temel inanç ve değer yargılarını etkiler. (örgüt-üyelerden oluşur-onların davranışları ile etkilidir). Örnek Amerikan ve Japon firmalarının kültürlerinin kendi toplumlarının bireyleri tarafından örgüte getirilmiş o topluma has bir kültürdür. Durumsallık Yaklaşımında Örgüt Kültürü Kültür, örgütün içinden olan bir değişken olarak ele alınmakta ve örgüt içinde geliştirilmiş inanç ve değer yargılarından oluşur. (kendi kültürlerini, gelenek, görenek, efsane, kendi içlerinde üretirler) İçsel ve dışsal örgüt kültürünü oluşturan birer olgudurlar.

II. ÖRGÜT KÜLTÜRÜ MODELLERİ PARSONS MODELİ Sosyal değerlerin katkıları üzerinde durmuştur. 4 fonksiyonu vardır. Uyum (adaptation) Amaca ulaşma Bütünleşme (integration), Yasallık Parsons her sosyal sistemde bu fonksiyonların mevcut olmasının gerektiğini savunmaktadır. Bu sistemin varlığı ortama uyum sağlamasını, amaçlarına erişebilmesini , alt kısım veya sistemleri arasında bütünleşmenin sağlanabilmesini , toplum ve toplumu oluşturan bireylerce yasal yada meşru olarak varlığına inanmasını gerektirir.

Şekil1. Parsons Modelinde kültürel değerlerin fonksiyonları Sistemin değişen çevreye diğer sistemlere uyumu Sistemin tutarlı olması, çevre koşullarına uygun amaç belirlemesi ve amaçlarına ulaşması Şirket içi oluşturulan Değerler Bütünü (Örgüt Kültürü) Toplum tarafından sistemin kabulü ve yaşama hakkı tanınması Sistemin kendisini oluşturan kısımların bütünleşmesi

Organizasyonlarda kültür oluşumuna katkıda bulunan öğelerden; Her sistemin bağlı olduğu bir üst sistem ve alt kısımlar vardır. Sosyal olarak uyum ve çalışmayı sağlamak için sistem alt kısımlarda bütünleşmeli üst kısımlarla topluma ve ortama uyum sağlamalıdır. İşlerin yapılmasında kültürel değerlerin önemli payı vardır. Dolayısı ile kültürel değerlerin rolü büyüktür. Organizasyonlarda kültür oluşumuna katkıda bulunan öğelerden; Teknik değerler: (mühendislik, fiziksel yönlere ilişkin bilgiler, inançlar ve uygulamalardır. Ekonomik değerler: (tüketici davranışları) Sosyal değerler: toplumun sosyal değerleri-inançları, vb. Psikolojik değerler: kişisel eğilim, ihtiyaç ve tercihler, Politik Değerler: ülkenin yönetim biçimi Estetik Değerler, Ahlaki Değerler Dini Değerler

B. SCHEIN MODELİ Örgütsel Kültürün 3 ana işlevi var Örgütün dış çevreye uyum sorunlarını çözme, - görev ve strateji - amaçlar (hemfikir olma), - araçlar, - ölçme - düzeltme 2. Örgütün çevreyle bütünleşme sorunlarını çözmek için yapılacaklar, - ortak dil ve kavram birliği, - grup sınırları, gruba dahil olma ve kabul edilmeme ölçüleri - güç ve konum (hiyerarşi) - kişisel ilkeler, arkadaşlık ve sevgi, - ödüller ve cezalar - ideoloji ve din 3. Çevresel belirsizlikleri azaltma, endişeleri giderme

C. KILMANN MODELİ Örgüt Kültürü görevini her şeyi harekete geçiren sosyal bir enerji olarak tanımlar. Bürokrasiyi yorumlama işlerini de yerine getirmektedir. Örgütsel kültür örgüte hakim olan inançların ve örgüt ikliminin davranışlara yansımasıdır. İşlevsel 2 yönü vardır; Bürokratik Kültürler: Hiyerarşik yapılar oluşturmuş, tüm çalışanların yetki ve sorumlulukları, iş yapma mekanizmaları kontrol sistemleri oluşturmuş. Büyük firmalar uzun süre yaptıklarının başarılı sonucunu görmüş – değiştirmek zor. Yenilikçi Kültürler: Bürokratik yerine dinamik ve koşullara göre değişim gerektiren bir anlayışın ürünü olan kültür (bugüne uygun) Girişimi değişime açık, yenilikçi firmalar ve kişiler gerekir. Bürokratik kurallara takılmaktan hoşlanmayan. (Canon, Sony) İşin gerekleri yüksek düzeyde yeni başarı ihtiyacı doğuruyorsa bu durumu gerekli kılar.

Quin ve Cameron Modeli: Örgüt kültürü ile başarı ve etkinliğin etkilerini araştırır. (pazarlama unsurları ile örgütsel etkinlik arasında güçlü bir ilişki var ve her ikisi de rahat ölçülebilir). ‘Rekabetçi Değerler’ modeli geliştirdiler. Modelin temelinde örgütsel etkinlik için bireylerin sahip oldukları değer yargılarının amprik analizi yatmaktadır. Kültür tipleriyle bir model yaratılabilir.

Klan Kültürü: Piyasa kültürü değerlerine tamamıyla karşıt olan değerleri bünyesinde barındıran kültür tipidir. (Birleştiricilik, katılımcılık, takım çalışması değerleri aile bilinci, ebeveyn rolünde liderlik, sadakat, bağlılık, geleneklere sahip çıkma ve geliştirme, vb. Bu değerler Pazar payı veya finansal kazançlardan daha üstün tutulur. Adhokrasi Kültür: (adoption) girişimciliğe, yaratıılığa ve uyum sağlamaya dönüktür. Esneklik ve tolerans gereklidir. Yeni pazarlar bulma, yeni alanlara doğru genişleme önemlidir.

Klan Adhokrasi Baskın Nitelikler Baskın Nitelikler (Birleştiricilik, katılımcılık, (Girişimcilik, yaratıcılık, Takım çalışması, aile bilinci uyum sağlama Lider Stili Lider Stili Danışman, kolaylaştırıcı, atalık rolü Girişimci, yaratıcı risk alıcı Kaynaştırma Kaynaştırma Sadakat, gelenek, kişilerarası bağlılık Girişimcilik, esneklik, risk Stratejik Önem Stratejik Önem İK geliştirmeye, bağlılığa, morale yönelik yaratıcılığa, büyümeye, yeni kaynaklara yönelik İçsel Konumlandırma Dışsal Konumlandırma Tip – Hiyerarşi Tip : Piyasa Düzen kurallar ve düzenlemeler Rekabet amaca ulaşma Koordinatör, İdareci Hedefe yönelim, üretim, rekabet Kurallar, politikalar, yöntemler Hedefe yönelim, üretim, rekabet Dengeye, tahmin edilebilir işler Rekabet gücüne Pazar üstünlüğüne

Yatay boyut olan içsel koruma-dış konumlandırma Schein’ın dışa uyum ve bütünleşme sorunlarıyla hemen hemen aynıdır.

G. Miles ve Snow Modeli Şekil4- Sayfa 157 inceleyiniz.

Örgüt Kültürünün Önemi Organizasyon kültürü kuruluşların rekabet avantajı kazanmalarında önemli rol oynamaktadır. Çünkü, organizasyon kültürü işletmenin amaçlarının, stratejilerinin ve politikalarının oluşmasında önemli bir etkiye sahip olduğu gibi yöneticilere seçilen stratejinin yürütülmesini kolaylaştıran /zorlaştıran bir araçtır. Örgüt kültürü güçlü olunca organizasyonun amaç ve hedefleri de daha iyi başarılır. (veya tersinde tersi durum) Örgüt Kültürünün Yararları Başarıya ulaşmalarında tutarlı kararlı olmalarına, uyum içinde çalışmalarına, Bilgi, beceri ve davranışlar kazanmalarına yardımcı olarak yetişme ve gelişmelerine, Biz duygusu ve takım ruhu geliştirir

4. Çeşitli nedenlerle ortaya çıkan çatışmaları standart uygulamalar ve süreçler yardımı ile azaltır, 5. Örgütsel yaşamı sürekli kılar (Hacı Bekir, Hacı Ömer Sabancı) 6. Tanıtıcı kimlik gibidir. Tüm bunların gelişimine önemli katkı ve destek sağlar

b. Birincil ve İkincil Gruplar Birincil Gruplar Üyelerin birbirlerini tanıyıp sık sık yüz yüze ilişkide bulundukları ve bu ilişkinin sürekli olduğu insan topluluklarıdır. Üyeler arasında sıkı ilişkiler ve haberleşme, Üyeler birbirlerinin rollerini ve kişisel özelliklerini bilirler (aile, aynı bölüm çalışanları vb.) Burada genelde grup olmanın gerektirdiği 3 koşul da karşılanır. Küçük gruplardır, karşılıklı dayanışma, destek ve kişisel çatışma ile klikleşmeler de olabiliyor. Herkes genelde birincil grupta yer alır yoksa temel ihtiyaçlarından eksik kalır.

2- İkincil Gruplar Üyelerin ortaklaşa duydukları yüce ülkü ve idealler üzerine kurulmuş, grup üyeleri arasında karşılıklı ilişkilerin birbirlerini göremedikleri çok sayıda insanın bir arada bulunması nedeni ile üyelerin birbirlerini yakından tanıma fırsatı bulamadıkları gruplardır.. (seyrek görüşme daha az iletişim) Örn. Büyükşehir hemşehrileri sendikacılar, işçi grupları vb. c. Üyelik Grupları ve Referans Grupları Üyelik Grupları: Üye olup, faaliyette bulunur. (aile ferdi, okul mezunu, vb.) Referans Grupları: Gerçek olarak üyesi değil ama olmak istiyor ve çaba gösteriyor. İdeali hayali hedefi ve arzusu bu grubun parçası olmak. (Örn. Şef iken Müd. Hayali ile öyle davranmaya başlamak)

G. Grupların Başlıca İşlevleri sevgi, hemcinslerine yakın olma ihtiyaçları (dostluklar) Kişiler grup içinde kendilerini göstererek benlik duygularını, kendine saygı, arzularını geliştirme olanağına kavuşurlar, (değer, statü, prestij, yükselme vb. kazanması) Bilinmeyen gerçeklerin ortaya çıkarılmasına katkı (eğitim, öğrenme, araçlarıdır) İşte karşılıklı yardımlaşma ve kişisel hedeflere ulaşma da destek ve araç olur. Buna dayanışmadan doğan sinerjistik güç adı da verilir. Bireysel güç ve arzuları artıran ve üyelerinin güvenlik ve psiko-sosyal ihtiyaçlarını karşılayarak onları güdüleyici bir işlev de görür. Örgütsel amaçlarla bireysel amaçları bağdaştırabilir..

H. Grup Yapısı ROL: Sosyal sistem olarak belirli amaç ve görevleri ifa etmek üzere bir araya gelmiş bulunan grup üyelerinin birbirlerinden bekledikleri davranışlara denir. (roller görevlerle ilgilidir, her mevkideki beklentiler farklıdır) Sosyal mevkisi onun rolünü gösteren unsurdur. Rol ayrıca bireyin kişiliğine de bağlıdır. - Grubu oluşturan tüm üyelerden eklenen davranışların birbirinden farklı olmasıdır, buna rol farklılaşması denir. Rol davranışı kesin ayırdedilememişse bu takdirde rol belirsizliği olur. Bu grup başarısını etkiler ve rol çatışması antlaşmazlığına sebep olur. Rol farklılaşmasına biçimsel gruplarda işbölümü denir.

STATÜ: Grup üyelerinin sosyal bir ortam içinde birbirlerine atfettikleri değerden ve bireysel rollerin grup içinde hiyerarşik düzenlenmesinden kaynaklanır. (Mevkii, grup içi başarı, bilgisi, yeteneği, tecrübeleri, kişiliği rol alır) Grupta statü farklılaşması mevcut ise bu gruba ‘hiyerarşik yapılı gruplar’ denir, yoksa arkadaşlık grupları denir. Hiyerarşik yapılı gruplarda – ast-üst iletişimi düşük olduğundan yaratıcılık ve yenilik azalmakta, demokratikleşme eğilimleri de azalmakta olur. İş verimliliği ve disiplini yüksek olur. Arkadaşlık gruplarında ise tam tersi olur. .

Grup üyeleri arasındaki haberleşme biçimi grubun iş GRUP İÇİ HABERLEŞME BİÇİMLERİ Grup üyeleri arasındaki haberleşme biçimi grubun iş verimliliği liderliğin oluşumu ve iş tatmini ve güdülenme bakımından çok önemlidir. Yıldız Haberleşme: Haberleşme kanallarının yoğunluğu az, ancak haberleşme hızı yüksek. Belirgin bir lider var ve haberleşme merkezidir. İş tatmini az sosyal temaslar azdır. İşler süratli ve hatasız yapılır. Önderin yetenekli olmasını gerektirir.

Zincir Haberleşme: Haberleşme kanalları daha fazla (orta) ancak haberleşme hızı düşüktür, ulaşması zaman alıyor. Tam ortada yer alan birey haberleşme merkezi ve lideri olur. İş tatmini çok az, işler orta süratte, hatalar aracıların olmasından dolayı artar ve verimlilik azalır. Daire Haberleşme: Haberleşme yoğunluğu var ve eşit düzeydedir. Kesin bir lider yoktur. Haberleşme aracı kullanıldığından hatalarda artma ve lider olmaması ile grubun disiplinini düşerek iş miktarı düşmektedir. Verimlilik düşer, iş yapma sürati düşer ve sosyal ilişkiler ile iş tatmini yükselir.

Şebeke Haberleşme: - tüm üyeler arası arkadaşlıklar, - Haberleşme yoğun ve süratli, - Sosyal ilişkiler güçlü, - Aracılar yok, - Her üye eşit güç ve düzeyde - Lider yok, - Otorite yoksunluğu - İş miktarı ve verimlilik düşük, - Demokratik, yenilik, yaratıcılık potansiyeline sahip…

II. GRUPSAL FARKLILIKLAR BİLGİ ve DÜŞÜNCE YÖNÜNDEN FARKLILIKLAR (işçi işçilerle, müdür yönetsel düzeydeki kimselerle sıkı ilişkiler olur. Her grubun kendine has kültür, düşünce ve davranış dünyaları ve dolayısıyle yaşam görüşleri vardır. Yüksek mevki sahibi kimseler işlerinden daha memnun işlerine önem verip başarmak için çok uğraşırlar. Örgüte büyük katkı sağlarlar, gruba aidiyet, ego saygı görme ve yaratma gibi sosyal ve psikolojik ihtiyaçları henüz tam manasıyla karşılanmamıştır.

II. GRUPSAL FARKLILIKLAR Hiyerarşik farklılıklar İle İlgili Araştırmalar Örn. ‘Şirketin terfi politikasını anlamak’ Amirler ve işçiler birbirinden çok farklı cevaplar verirler. Amirler: İşçilerin liyakat derecesine bağlı İşçiler: Terfinin insanları tanımaya ve tesadüfe bağlı olduğu düşüncesindeler. Ast ve üstler arasındaki düşünsel anlaşmazlık içine giriliyor. Örgüt hakkındaki idealler ve standartlar bakımından farklılıklar. (işçilerin arzu ettiği, yöneticilerin arzu ettiği örgüt şekli farklıdır)

Örgütte bağlılık ve örgüttü destekleme bakımından ortaya çıkan farklılıklar. Tablo 3 Tablo 4 Lidersiz ortam ile ilgili gruplar arası çalışma….