TÜRKİYE YÜKSEKÖĞRETİMİN YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİNE DOĞRU... ATILIM ÜNİVERSİTESİ Erasmus Kurum Koordinatörü Rektör Yardımcısı Prof. Dr. İsmail BİRCAN

YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ Yükseköğretim düzeyindeki eğitim, öğretim ve araştırma ile kazanılan; - yeterliliklerin - verilen derecelerin, - Ulusal eğitim ve öğretim yapılarına uygun - Uluslararası yeterlilik çerçeveleriyle uyumlu hale getirilmesi yanında - ulusal - ve uluslararası ölçekte karşılıklı tanınabilmeyi sağlamak için kurgulanan sistemdir. 2

YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ  ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ- National Qualifications Framework  AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ- European Qualifications framework - Avrupa Yükseköğretim Alanı için Yeterlilikler Çerçevesi (The overarching framework for qualifications of the EHEA) ‘QF- EHEA’ - Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning) ‘EQF- LLL’ 3

Ülkelerin toplumsal, kültürel ve ekonomik gerçeklerine en yakın tanımları ve yaklaşımları içeren, Yükseköğretim kurumları tarafından kabul gören ve uygulanabilen, Ulusal ve Uluslararası paydaşlarca tanınan ve ilişkilendirilebilen derecelerin verilebileceği bir sistem. ULUSAL YETERLİLİKLER ÇERÇEVESİ The Trends V araştırmaları ve Rektörler Konferansları Raporları değerlendirildiğinde, birkaç ülke dışında ‘Ulusal Yeterlilikler Çerçeveleri’ henüz oluşturulup uygulamaya başlanmamıştır. Birçok ülke ilgili çalışmaları ve yasal düzenlemeleri tamamlamış olmasına karşın henüz uygulamaya geçilmemiştir. Uygulandığı ülkeler; Danimarka İrlanda Birleşik Krallık (UK) 4

(The overarching framework for qualifications of the EHEA, “QF - EHEA”) Mayıs 2005 Bergen’de Eğitim Bakanları’nca imzalanmıştır Bologna Grubunda 46 ülke bulunmaktadır. Yalnızca yükseköğretim için tasarlanmıştır. Her kademenin sonundaki derecelerin yükseköğretim kurumlarınca verilebilmesi için tanımlanmış referans noktaları bulunmaktadır. “Dublin Seviye Tanımlayıcıları” nı (Dublin Level Descriptors) esas almaktadır. AVRUPA YETERLİLİK ÇERÇEVELERİ 5

TARİHSEL GELİŞİM 19 Haziran 1999 Bologna (İtalya) 29 Avrupa Eğitim Bakanının Katıldığı Zirve Avrupa Yükseköğretim Alanı (European Higher Education Area ) oluşturulması kararını imzalaması. 19 Mayıs 2001 Prague ( Çek Cumhuriyeti) Bakanlar Zirvesi (33 Ülke) : Hırvatistan, Kıbrıs Rum Kesimi ve Türkiye’nin Bologna Sürecine Katılması Bologna İzleme Grubunu (BFUG) oluşturulması Prof. A. Ertepınar Türkiye Temsilcisi 2003 Berlin Bakanlar Zirvesi (40 ülke) : Arnavutluk, Andorra, Bosna Hersek, Vatikan Cumhuriyeti, Rusya Federasyonu, Sırbistan Karadağ, ve Makedonya 2005 Bergen Bakanlar Zirvesi (45 Ülke): Ermenistan, Azerbaycan, Gürcistan, Moldova, Ukrayna 2007 Londra Bakanlar Zirvesi (46 Ülke): Karadağ Cumhuriyeti 6

Bu çerçevedeki Ülkeler 27 Avrupa Birliği üyesi ve aday ülkeler Avrupa Birliği’nin Eğitim ve Öğretim 2010 (Education and Training 2010) programına dahil olan 7 Bağlantı Ülkesinden oluşmaktadır. Bu çerçeve ile ilgili, 5 Eylül 2006 tarihli, “Avrupa Komisyon Teklifi” Avrupa Parlamentosuna 2007 yılında görüşülmek üzere sunulmuştur. Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (European Qualifications Framework for Lifelong Learning ) “EQF-LLL” 7

YETERLİLİK ÇERÇEVELERİNDEKİ ANA KAVRAMLAR Kademeler Seviye Tanımlayıcıları  Öğrenim Çıktıları  Krediler  Öğrenim Yükü Profil Kalite Güvencesi 8

AVRUPA NİTELİKLER ÇERÇEVESİ (EQF for EHEA) Bergen Yüksek Öğretimdeki Kademeler ve Kredi Karşılıkları: “QF – EHEA Kademeleri ” Birinci Kademe Lisans 3 veya 4 yıl AKTS Kredisi İkinci Kademe Yükseklisans2 yıl AKTS Kredisi Üçüncü Kademe Doktora 4 yıl? Ek Olarak; Kısa Kademe (Birinci Kademe ile ilişkilendirilmiş ya da içinde) Önlisans2 yıl 120 AKTS 9

EQF Kademe 1 EQF Kademe 2 EQF Kademe 3 EQF Kademe 4 EQF Kademe 5 EQF Kademe 6 EQF Kademe 7 EQF Kademe 8 YÜKSEKÖĞRETİM KADEMELERİ İLK VE ORTA ÖĞRETİM KADEMELERİ “EQF-LLL Kademeleri Yaşam Boyu Öğrenim için Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi Kademeleri 10

Türkiye Yükseköğretimi Bologna Derece Sistemi ile,  Bologna Kademeleri ile tamamen uyum içindedir.  Eksik olduğumuz alan Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi uygulamalarıdır.  Kademeler içinde kredi transfer sistemi AKTS (ECTS) çalışmaları büyük ölçüde tamamlanmıştır. Ancak toplam kredilerin AKTS uyumu konusu henüz tartışılmaktadır.  Diploma Eki uygulama düzeyi notumuz 2007 itibarıyla 4.33’tür. Bologna Ülkeleri 2007 ortalaması 4.1’dir.  Öğrenci ve öğretim üyesi değişiminde daha çok gönderen durumundayız. TÜRKİYE’NİN DURUMU 11

12 TÜRKİYE’NİN PERFORMANSI

13 T ü rkiye ’ nin, 2005 yılında “ 3.44 ” (İyi performans) olan ortalaması, 2007 ’ de “ 4.17 ” ye ( Ç ok iyi performans) y ü kselmiştir. T ü rkiye, 2005 ’ te “ 2 ” (Gelişme var) olan Kalite G ü vencesi notunu, 2007 ’ de, “ 4.17 ” ye ( Ç ok iyi performans) y ü kseltmiştir. T ü rkiye, 5 temel ö ncelik alanından d ö rd ü nde, Bologna Ü lkeleri ortalamasının ü zerinde performans g ö stermiştir; yalnız bir alanda (Yaşam Boyu Ö ğrenme) Bologna ü lkeleri ortalaması 3,7 iken T ü rkiye ’ nin notu 3 ’ t ü r. T ü rkiye, 2005 ’ te 43 ü lke arasında “ 3.44 ” ortalama ile 33. sırada iken; 2007 ’ de, “ 4.16 ” ortalama ile, aralarında Almanya ’ nın da bulunduğu 9. sırada yer alan ü lkeler arasındadır yılı Bologna Süreci Durum Değerlendirme Raporu’ndan (Bologna Process Stocktaking Report, London 2007) alınmıştır. Türkiye- Bologna Ülkeleri Karşılaştırma

 Seviye tanımlayıcılarının yol göstericiliğinde, her bir kademe için öğrenim sürecinin tamamlanmasının ardından öğrencinin; ne bileceğini, ne kavrayabileceğini ve ne yapabileceğini ifade eden çıktılardır.  21. Yüzyılda eğitim öğretimde önemli bir kültür değişimi olan; “Öğrenim Çıktılarına” dayanan çerçevede, Eğitim Öğretim ve sonuçlarının;  öğrenciler,  öğretenler,  işverenler,  ve toplumdaki bütün paydaşlar tarafından daha kolay anlaşılabilir ve ölçülebilir olacağı düşünülmektedir. ÖĞRENİM ÇIKTILARI (LEARNİNG OUTCOMES):   tarafından daha kolay anlaşılabilir ve ölçülebilir olacağı düşünülmektedir. 14

Öğrenim çıktıları aşağıdaki bileşenlerden oluşur: Bilgi (Knowledge)/Kavrama (Understanding) Bilgiyi Kullanma Becerileri (Cognitive Skills)/ Entellektüel Beceriler (Intelectual Skills) Özel Alanlarla ilgili Beceriler (Subject Specific Skills) Anahtar (Key)/ Aktarılabilir (Transferable) Beceriler Yetkinlikler (Competences) ÖĞRENİM ÇIKTILARININ OLUŞTURULMASI 15

16 Derece sistemiKalite GüvencesiTanınma Yaşam Boyu Öğrenme LLL Birleştirilmiş Derecler BD Impl Acc NQF ESGExtStudIntDSLRCECTSLLLJD TÜRKİYE TÜRKİYE’NİN BOLOGNA KARNESİ Bologna Ülkeleri (45) ortalaması

YÜKSEKÖĞRETİM YETERLİLİKLER KOMİSYONU 17 Bologna Ülkelerinin ve Ülkemizin Gelişmeye İhtiyaç Duyulan Yükseköğretimde Yeterlilikler Çerçevesi Alanında çalışmalarını yürütmek üzere tarih ve 2006/8 sayılı Yükseköğretim Kurulu Başkanlık Kararı ile “Yükseköğretim Yeterlilikler Komisyonu” kurulmuştur. Prof.Dr. Aybar ERTEPINAR, YÖK Başkan Vekili, (Komisyon Başkanı) Prof.Dr. İsa EŞME, YÖK Başkan Vekili Prof:Dr. Süha SEVÜK, YÖK Stratejik Gelişim Komisyonu Üyesi, Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı Yönetim Kurulu Başkanı, dönemi ODTÜ Rektörü Prof.Dr. Şener OKTİK, Muğla Üniversitesi Rektörü Prof.Dr. Mehmet DURMAN, Sakarya Üniversitesi Rektörü, YÖDEK Başkanı Sekretarya: AB ve Uluslararası İlişkiler Birimi (Deniz ATEŞ ve Derya SUNER)

QF-EHEAEQF-LLL Bilgi ve kavramaBilgi Bilinenlerin ve kavrananların uygulanmasıBeceriler Karar vermeDaha geniş anlamda yeterlilikler (i) Bağımsız çalışabilme ve sorumluluk (ii) Öğrenme yetkinliği (iii) İletişim ve sosyal yetkinlik (iv) Mesleki ve profesyonel yetkinlik İletişim becerileri Öğrenme becerileri AVRUPA YETERLİLİKLER ÇERÇEVELERİ SEVİYE TANIMLAYICILARI 18

KOMİSYON ÇALIŞMALARI 19 Komisyon yaklaşık olarak 6 aylık bir çalışma ile hazırlamış olduğu, 2547 Sayılı Yükseköğretim Kanunu içinde tanımları yapılmış olan ve Bologna Derece sistemi ile uyumlu olan önlisans, lisans, yükseklisans ve doktora derecelerini kapsayan Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi içinde bu dereceleri almaya hak kazanan öğrencilerin sahip olması gerekli genel öğrenim çıktıları, QF- EHEA ve EQF-LLL göz önünde bulundurularak, her kademe için, aşağıdaki şekilde taslak haline getirilip 27 Nisan 2007 Türkiye Üniversitelerinin görüşlerine ve katkılarına sunulmuştur..

LİSANS 20 1.Belli bir alanda genel orta öğretim üzerine inşa edilmiş ve kendi alanının en yeni bilgilerini içeren ders kitapları ve diğer bilimsel kaynaklarla desteklenen ileri düzeyde bilgi ve kavrayışa sahip olmak ve kullanabilmek, 2.Sahip olduğu bilgi, kavrayış ve becerilerini, geniş bir alandaki kavramları, fikirleri ve verileri bilimsel yöntemler ile değerlendirmek, karmaşık problem ve konuları belirlemek ve analiz etmek için kullanabilmek; kendi alanındaki sıradan problemlerin dışında kanıta ve araştırmalara dayalı öneri ve tartışmalar yapabilmek, 3.Uzman ya da uzman olmayan dinleyici gruplarına alanları ile ilgili ya da toplumsal konularda açıklamalar yapabilmek, onları bilgilendirmek ve onlara düşüncelerini, problemleri ve çözümlerini açık bir biçimde yazılı ve sözlü aktarabilmek, 4.Öğrenmeyi öğrenme becerilerinde kazandıkları düzey ile bağımsız olarak ileri düzey çalışmaları sürdürebileceğini göstermek, 5.Mesleki faaliyet ve projelerde öngörülemeyen karmaşık durumlarda sorumluluk alarak karar verebilmek, 6.Alanındaki kişi ve grupların mesleki gelişimine yönelik çalışmaları planlayıp yönetebilmek, 7.Alanındaki bilgileri takip edip kullanabilecek ve meslektaşları ile iletişim kurabilecek düzeyde en az bir yabancı dil bilgisine sahip olmak, 8.Alanının gerektirdiği düzeyde bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilme yetkinliğine sahip olmak; 9.Alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme yeterliliğine sahip olmak.

YÜKSEK LİSANS 1. Lisans derecesi yeterliliklerine dayalı bir alanda, bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte bilimsel araştırma yaparak bilgiye ulaşabilme, bilgiyi değerlendirme, yorumlama ve uygulama yeterliliklerine sahip olmak, 2. Sınırlı ya da eksik verileri kullanarak bilimsel yöntemlerle bilgiyi tamamlayabilmek ve bu bilgileri bilimsel, toplumsal ve etik sorumluluk ile uygulayabilmek, 3. Çalışmalarının süreç ve sonuçlarını, o alandaki veya dışındaki gruplara sistematik ve açık bir şekilde yazılı ya da sözlü aktarabilmek, 4. Bağımsız olarak kendi başına, bir problemin kurgulanmasından başlayarak, çözüm yöntemi geliştirmek, çözmek, sonuçları uygulamak ve bunları yazılı ve sözlü olarak sunabilmek, 5. Mesleki faaliyet ve projelerde öngörülmeyen karmaşık durumlarda, yeni stratejik yaklaşımlar geliştirebilmek ve sorumluluk alarak çözüm üretebilmek, 6. Çalışma gruplarının stratejik performanslarını değerlendirmek ve gelişmesine katkıda bulunabilmek, 7. En az bir yabancı dilde sözlü ve yazılı iletişim yeteneğine sahip olmak, 8. Mesleğinin gerektirdiği; bilgisayar yazılımı ve donanımı bilgisi ile birlikte bilişim ve iletişim teknolojilerini kullanabilme ve geliştirebilme yetkinliğine sahip olmak; 9. Kendi alanı ile ilgili verilerin toplanması, yorumlanması, duyurulması aşamalarında toplumsal, bilimsel ve etik değerleri gözetme, öğretme ve denetleme yeterliliğine sahip olmak; 10. Alanlarında, özümsedikleri bilgiyi ve problem çözme yeteneklerini, disiplinler arası çalışmalarda uygulayabilmek. 21

DOKTORA 1. Genellikle yüksek lisans derecesi yeterliliklerine dayalı bir alanda, bilgilerin genişletilmesi ve derinleştirilmesi ile birlikte özgün bir konuda bir araştırma sürecini bilimsel saygınlık içinde bağımsız olarak; algılıma, tasarlama, uygulama ve sonuçlandırma yeterliliklerine sahip olmak. 2. Bir alanda en yeni bilgilere sistematik bir yaklaşımla sahip olma ve kavramanın yanında bu alanla ilgili araştırmalarda, yöntem ve becerilerde üst düzeyde ustalık kazanmak. 3. Bilime yenilik getiren, yeni bir bilimsel yöntem geliştiren ya da bilinen bir yöntemi bir alana uygulayan kapsamlı bir çalışmanın en az bir bölümünü, ulusal ve uluslararası hakemli dergilerde yayınlayıp, alanındaki bilginin sınırlarını genişleterek bilime katkıda bulunmak. 4. Yeni ve karmaşık fikirlerin eleştirel analizini, sentezini ve değerlendirilmesini yapma yeterliliğine sahip olmak, 5.Uzmanlık alanları ile ilgili olarak alanında çalışanlarla, alanı dışındaki daha geniş bilimsel topluluklarla ve toplumun geneli ile hem kendi resmi dilinde hem de bir yabancı dilde yazılı ve sözlü iletişimi ileri düzeyde kurma yetkinliğine ulaşmak, 6.Akademik ve profesyonel bağlamda teknolojik, sosyal veya kültürel ilerlemeleri, bilgi toplumunda tanıtıp yüceltebilme yeteneğini kazanmak. 22

SON Dinlediğiniz için teşekkür ederiz...