ÖĞRETİM YÖNTEM VE TEKNİKLERİ

Öğretimin En Genel Amacı Bağımsız ve kendi kendini yönetebilen bireyler yetiştirmektir!

STRATEJİ: Bir öğretmenin, dersin veya bir konunun öğretilmesinde hedefe ulaşmak için seçeceği öğretim metodu, çeşitli teknikler ve hattâ değerlendirme biçiminin uyum içinde olmalarıdır.

Öğretim Metodunun Seçimini Etkileyen Faktörler: Dersin muhtevası Öğrencilerin özellikleri Öğretmenin özellikleri Öğretim araç-gereçlerinin durumu

1 -ANLATIM (TAKRİR,SUNUŞ) YÖNTEMİ "Şayet eğitimin amacı sadece bir konuda veya alanda bilgi sahibi kılmaksa... takrir metodunu kullanmak tartışma metodunu kullanmaktan çok daha iyidir. Yok eğer, eğitimin amacı problem çözümleyecek nitelikte bazı yetenek ve hünerlerin geliştirilmesi ise, o takdirde en yetersiz sınıf tartışması bile bir çok takrirden daha üstündür." B.Bloom

Anlatım yönteminin olumlu yönleri: Anlatım yoluyla ders verme metodu ekonomiktir. Her türlü bilgi, gözlem, araştırma ve inceleme bu yolla öğrencilere aktarılabilir. En esnek metotlardan biridir. Küçük gruplarla yapıldığında gerektiğinde bir sohbet tekniğine dönüştürülebilir. Grup büyüklüğü 50-60'ı geçince de konferans tekniği ile ders yapılabilir!!!! Dinleyerek öğrenmeye daha yatkın olan kişiler için en verimli öğrenme metodudur. Aynı anda çok sayıda kişiye hitap edebilir. Diğer bütün metotlarla birlikte kullanılabilir.

Anlatma yöntemi daha çok işitme organını kullanmaktadır. Anlatım yönteminin eksikleri ve kusurlu yönleri: Anlatma yöntemi daha çok işitme organını kullanmaktadır. Öğrenci derse aktif olarak katılmadığı için dersi dinlemeyebilir. Eğer öğretmen; bilgisi, ses tonu, vurgulamaları, kullanacağı çeşitli tekniklerle dersi dinlenilebilir bir hale getirmezse, öğrenciler kısa zamanda sıkılır, motivasyonları düşer ve dersten koparlar. Öğrencileri araştırma ve bilgiye ulaşma fırsatı sağlamaz.

2. SORU – CEVAP YÖNTEMİ Dersi baştan sona soru-cevap tarzında işleme anlamındadır. Genellikle tartışma ve yoklama şeklindedir.

Öğrencinin derse aktif olarak katılmasını sağlar. Soru-cevap yönteminin faydaları: Öğrencinin başkalarını dinlemesini; bunlara karşı kendi fikirlerini üretme ve bunu nazik, mantıklı, etkili bir tarzda söylemesini sağlar. Öğrencinin derse aktif olarak katılmasını sağlar. Öğrencinin hatırlama, yargılama, değerlendirme, karar verme ve yaratıcı düşünmesini sağlar. Öğrenci, kendisine de her an soru sorulabileceği veya söz düşeceği ihtimali ile dersi veya tartışmayı dikkatle izleme disiplinine alışır. Öğrencinin derse ilgisini arttırır. Öğrenciyi güdüler, sosyalleştirir; ona öğrendiklerini uygulama ve yorumlama imkânı verir.

Soru – cevap yönteminin kusurlu yönleri: Sorulara cevap veremeyen öğrencinin kendine güveni azalır. Eğer sınıftan sürekli yanlış cevaplar gelir veya hiç cevap gelmezse, öğretmenin de kendine güveni azalır. Sorular iyi ifade edilemez ise, anlaşılmaz, kasıtlı ve yönlendirici olursa öğrencinin serbest düşünmesi engellenmiş olur. Konunun çok fazla dağıtılması, dersin "kaynatılması" ve dolayısıyla programın yetiştirilememesi durumuna yol açabilir.

3. TARTIŞMA YÖNTEMİ Soru-cevap metodundan farkı: Soru-cevap metoduna nazaran çok daha geniş katılımla, eşit düzeydeki kişilerin belli konuları konuşması söz konusudur.

Tartışma yönteminin faydaları : Çocukları, daha sonra yetişkin birer üye olarak katılacakları demokratik toplumun tartışmalarına hazırlar. Öğrenci kendini kontrol etmeyi, hoşgörüyü,nazik olmayı, disiplinli davranmayı öğrenir. Konuyu çözümleme, kavrama, yorumlama, problem çözme gibi noktalarda öğrencilere yardımcı olur. Tartışma grupları içinde öğrenciler aidiyet, arkadaşlık, dayanışma gibi yüksek sosyal duyguları öğrenir ve geliştirirler.

Tartışma metodunun kusurlu yönleri: Tartışma için herkesin birbirini görebileceği bir oturma düzeni gerekir. Bir yönetici bulunmalıdır ve tartışmaya katılanların seviyeleri birbirine en azından yakın olmalıdır. Karşılıklı saygı ve nezaket çok önemlidir.

4. PROBLEM ÇÖZME YÖNTEMİ Problemin farkına varma Bilgi toplama Problemin kaynağını bulma ve hipotezler geliştirme Test etme Öneriler (çözüm yolları) geliştirme

Problem çözme yönteminin faydaları: Öğrenciler, ilerde karşılaşacakları problemleri, bilimsel metotla nasıl çözümleyebileceklerini öğrenirler (Akıl yürütme, doğru karar verme*, sebep-sonuç ilişkilerini yorumlama vb.) Öğrenmeye karşı ilgi ve istek uyandırır. Öğrenci eğer iyi çalışır ve sağlam bilgilere ulaşırsa; cesaretle bir takım önerilerde bulunur, hipotezler geliştirir. Öğrenci bir grup çalışmasına hazır hale gelir; yardımlaşma ve başkalarının görüşlerinden faydalanmayı öğrenir. Öğrencilere kendine güven ve sorumluluk kazandırır. Öğrenciler plânlı ve düzenli çalışmaya alışırlar. Öğrenciler aktiftir.

Problem çözme yönteminin sakınca ve sınırlılıkları: Öğrenciler, bazı problemleri algılayacak veya doğru algılayacak olgunluğa erişememiş veya o tür şartlar içinde yaşamıyor olabilirler. Problemin çözümü için gerekli kaynaklar ve araç-gereç bulunmayabilir. Bazı derslerde uygulanması mümkün olmayabilir. Öğrenmenin değerlendirmesi zordur.

(EĞİTSEL DERS GEZİLERİ) 5. GEZİ – GÖZLEM YÖNTEMİ (EĞİTSEL DERS GEZİLERİ) Gözlem: Eğitim-öğretim ortamında, varlık ve olayların kendi tabii ortamlarında plânlı ve amaçlı olarak incelenmesi şeklinde karşımıza çıkar. Fabrika, müze, kütüphane, çeşitli devlet kurumları, dağ, orman, göl, veya SINIF ortamında gözlem yapılabilir.

Gözlem yönteminin faydaları: Öğrencilerin kapalı kapılar ardından, sınıfın sıkıcı havasından kurtuldukları için, sevinerek katıldıkları ve doğrudan bilgi ve tecrübeye ulaştıkları bir eğitim ortamıdır. Öğrenciler, olay ve nesneleri gerçek biçimleriyle doğru olarak öğrenirler. Gözlem, öğretimi kitaba bağımlılıktan ve sınıf atmosferinden kurtarmakta, daha kalıcı yaşantılar sağlamaktadır. Öğrencinin birçok duyu organı devreye sokulduğu için, daha sağlam ve kalıcı bilgiler oluşturulur.

Gözlem yönteminin sınırlılıkları: Bazı yerlere yapılacak geziler için izin alma zorunluluğu vardır. S sağlanması gereklidir. Öğrencilerin gidiş gelişleri ve gözlemleri sırasında kargaşa çıkmaması için çok ayrıntılı bir organizasyonun yapılması gerekir. Gidiş gelişler zaman alır.

6. LABORATUAR (DENEY) YÖNTEMİ Öğrencilerin, öğretim konularını laboratuar veya özel donanımlı dersliklerde bireysel veya gruplar halinde gözlem, deney, yaparak-yaşayarak öğrenme ve gösteri gibi tekniklerle araştırarak öğrenmelerinde izledikleri yoldur.

Laboratuar metodunun faydaları: Öğrenci deneyin nasıl düzenleneceğini, neler yapılacağını ve deneyin nasıl sonuçlandığını görür. Öğrencilere, teorik bilgileri pratiğe dökme olanağı sağlar. Aktif olan ÖĞRENCİdir. Öğrencilerin el becerileri gelişir. Analiz, sentez ve gözlem becerileri gelişir. Duyulara hitap etmesi ve birçok duyunun kullanılmasını sağlaması öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır. Öğrenme kuvvetli ve etkili olur. Öğrencileri teşvik eder. Bilimsel ilgi uyandırır. Yaratıcı düşünceyi geliştirir.

Laboratuar metodunun sakıncaları: Hem maddi hem de zamanın kullanımı açısından ekonomik değildir. Az sayıda öğrenciye çalışma imkânı verir. Bilgiye değil beceriye daha fazla ağırlık verir. Bazı durumlarda tehlikeli olabilir.

7. ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ YÖNTEMİ Simülasyon oyunu, karar veya plan oyunu gibi teknikleri kullandığı için, bu tekniklerin adı ile de anılmaktadır. Öğrenciler veya öğretmen, bir trafik kazasını, bir çevre sorununu, tıbbî veya hukukî bir olayı sözel olarak veya resim, film gibi tekniklerle sınıfa getirirler. Kısa bir sunumdan sonra öğrenciler bu konu hakkındaki fikirlerini, yani olayın nedenlerini, gelişimini ve mümkün sonuçlarını ortaya koyup tartışırlar. Seçilen olay iyi bir olay ise bunun geliştirilip yaygınlaştırılması yolları, kötü bir olay ise bunun engellenmesi ve düzeltilmesi yolları hep beraber ortaya konmaya çalışılır.

Örnek olay incelemesi metodunun faydaları: Bilgi ve tecrübeler burada ortaya konur. Soyut düşünceler burada pratiğe, uygulamaya dönüştürülebilir. Bağımsız düşünme, orijinal fikir üretme ve bunu ortaya koyma ve tartışma özellikleri gelişir. Öğrenciler, sorunları tartışarak çözme yeteneği geliştirirler.

Örnek olay incelemesi metodunun olumsuz yönleri: Eğer örnek olaylar iyi seçilmez veya iyi ortaya konmaz ise, çatışma ve tartışmalar çıkabilir. Öğrenciler yeterli bilgi ve tecrübelere sahip değil iseler katılım az olabilir ve değişik fikirler ortaya konamaz.

“Her çocuk mükemmel bir tiyatro oyuncusudur.” 8.  DRAMA YÖNTEMİ Sosyal hayat içinde ortaya çıkabilecek çeşitli durumları, öğrencilerin oyuncu olarak katıldıkları çeşitli sahneler içinde ortaya koymak ve dersi bunun üzerine inşa etmek demektir. Drama metodu, çocuk hayatında çok önemli bir yer tutan oyun yeteneğinin kontrollü bir şekilde eğitim hayatına aktarılması demektir. “Her çocuk mükemmel bir tiyatro oyuncusudur.”

Drama yönteminin yararları: Öğrenciler rol oynama içinde kendi duygu ve düşüncelerini daha rahat ifade etme imkânı bulabilirler. Başkaları ile daha rahat ilişki kurma becerileri geliştirirler. Öğrencilerin dinleme ve konuşma becerileri gelişir. Tutum ve kavram geliştirmede, sosyal durumları analiz etmede, toplumsal problemlerin çeşitli boyutlarını görüp çözüm geliştirmede, liderlik ve yöneticilik özelliklerini ortaya çıkarmada yararlıdır. Öğrencileri belli konularda araştırma yapmaya ve işbirliği içinde çalışmaya sevk eder.

Drama yönteminin sınırlılıkları: Öğretmenin yaratıcı drama eğitimi almış olmasını gerektirir. Kalabalık sınıflarda uygulanırken sorunlar yaşanabilir. Öğrencilerin temel iletişim becerilerinin gelişmiş olması gerekir.

GRUPLA ÖĞRETİM TEKNİKLERİ BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ 1.Beyin Fırtınası 1.Bireyselleştirilmiş Öğretim 2.Gösteri 3.Soru-cevap 4.Rol Yapma 2.Programlı Öğretim 5.Drama 6.Benzetim 7.İkili Grup Çalışmaları 3.Bilgisayar destekli Öğretim 8.Mikro Öğretim 9.Eğitsel oyunlar

A- Grupla Öğretim Teknikleri

1. Beyin Fırtınası Bir konuya çözüm getirmek, karar vermek ve hayal yoluyla düşünce ve fikir üretmek için kullanılan yaratıcı bir tekniktir. Toplantının amacı ya da sorunun ne olduğu belirtilmeli. Zaman sınırı belirlenmeli, bu süre içinde herkesin katkı sağlaması istenmeli. Tartışma bitince analiz edilmeli, değerlendirilmesi ve yeniden örgütlenmesi yapılmalı. Toplantı sonunda tartışmalara devam edilip edilmeyeceğine karar verilmeli.

2. Gösteri 2. Bilinmeyen terimlerin kullanılmasından kaçınılmalıdır. İzleyici grubun önünde bir işin nasıl yapılacağını göstermek ya da genel ilkeleri açıklamak için başvurulan tekniktir. 1. Tüm öğrencilerin problemsiz, iyi duyuyor ve görüyor olması gerekir. 2. Bilinmeyen terimlerin kullanılmasından kaçınılmalıdır. 3. Öğrencilerde merak uyandıracak soruların sorulmasına dikkat edilmelidir. 4. Öğrenciler etkinliğe katılmak için cesaretlendirilmelidir. 5. Uygulamak için etkin ve yoğun hazırlık gerekir.

3. Soru-Cevap Öğrencilere düşünme ve konuşma alışkanlıkları kazandırma bakımından önemli bir tekniktir. 1. Bütün sınıfı ilgilendiren sorular , tüm sınıfa sorulmalı ve aynı anda herkes cevabı bulmak için düşündürülmeli ve daha sonra cevap verecek kişi belirlenmeli. 2. Doğru cevaplar anında pekiştirilmeli. 3. Konuşma zorluğu çeken ve yanlış cevap veren öğrenciler sabırla dinlenmeli. Onları küçük düşürücü davranışlardan kaçınılmalı. 4. Öğrenciye soru yöneltiliyorsa bunun belli bir sıraya göre değil de seçkisiz (random) yolla sorulmasında yarar vardır.

Nasıl Soru Sorulmalıdır? 1-Soru; hoş, kolay ve anlaşılır tavırla sorulmalıdır, 2-Soru bütün sınıfa sorulmalı, özel durumlarda kişiye yöneltilmelidir, 3-Soru tekrarından kaçınılmalıdır, 4-Soru dağılımı adil olmalıdır, 5-Öğrenci düzeyine uygun soru seçilmelidir, 6-Sorunun cevabı ‘evet’ veya ‘hayır’ olmamalıdır, 7-Yaratıcılığı geliştirecek sorular sorulmalıdır, 8-Kim biliyor? Bilen var mı? Kim söyleyecek? soru kökünden kaçınılmalıdır.

4. Rol Yapma (SOSYODRAMA) Öğrencinin kendi duygu ve düşüncelerini başka bir kişiliğe girerek ifade etmesini sağlayan tekniktir. Öğrencinin iyi rol yapabilmesi için yaratıcı düşünce önemlidir. Öğrencilere, insan ilişkileri konusunda daha çok bilgi, beceri ve anlayış kazandırır. Deneysel bir eğitim tekniğidir.

5. Drama Öğrencilere hangi durumlarda nasıl davranılması gerektiğini yaşayarak öğreten bir tekniktir. Etkili ve dikkatli dinleme yeteneğini geliştirir. Kişinin kendine olan güvenini artırır. Anlama yeteneğini ve yaratıcılığı artırır. Akıcı konuşmayı geliştirir. Dile hakimiyeti ve iyi ifade yeteneğini pekiştirir. Drama tekniğinin iki türü vardır, bunlar biçimsel ve doğal drama tekniğidir.

6. Benzetim Sınıf içinde öğrencilerin bir olayı gerçekmiş gibi ele alıp üzerinde eğitici çalışma yapmalarına olanak sağlayan tekniktir. İleride alabilecekleri rollere daha iyi hazırlanabilirler. Bildikleri ilkeleri hayata geçirebilme yetilerini geliştirirler. Öğrenmeye daha çok güdülenirler. Analiz ve sentez yapabilme yetilerini geliştirir. Diğer bireylerle daha iyi iletişim kurabilirler.

7. İkili ve Grup Çalışmaları Öğrenci sayısına göre bir konu üzerinde sınıfın gruplandırılması ve sınıf içi etkinliğinin soru cevap tekniği ile sağlanmasıdır. Öğretmen yapılacak etkinlikler hakkında öğrencilere bilgi vermeli. Etkinliğin uzunluğu 5-20 dakika arasında olmalı. Tüm etkinliklere herkesin eşit süreyle katılımları sağlanmalı. Etkinlik sırasında mümkünse öğretmen dışında bir gözlemci sınıfta bulunmalı.

8. Mikro Öğretim Çoğunlukla öğret-yeniden öğret çevrimi adı verilen bir sınama yanılma durumu olarak saptanır. Basamakları: Verilen görevin gereklerine uygun bir mikro ders hazırlanır. Belirlenen mikro ders öğretilir. Öğretmen işlemin ne derece başarıyla yerine getirildiğine dair dönüt alır. Alınan dönüt ışığında mikro ders yeniden düzenlenir Mikro ders yeniden öğretilir. Bu defa öğretme işleminde gerçekleştirilen ya da gerçekleştirilemeyen iyileştirmelerle ilgili sözlü, yazılı ya da teyple dönüt alınır.

9. Eğitsel Oyunlar Öğrenilen bilgilerin pekiştirilmesini ve daha rahat bir ortamda tekrar edilmesini sağlayan tekniktir. Eğitsel oyunlarla ders daha ilgi çekici hale getirilebilir, en pasif öğrencileri bile aktif hale getirir. Oyun oynarken zayıf öğrenciler hata yaptığı zaman üzerinde durulmaması ve herkesin etkin olarak oyuna katılımının sağlanmasıdır.

B. BİREYSEL ÖĞRETİM TEKNİKLERİ

1. Bireyselleştirilmiş Öğretim Öğretim öğrenci merkezli olmaktadır (Bireysel farklılıklar). Öğrenciler aktiftir. Bireysel gereksinimlere dönük grup çalışmalarında değişik etkinliklere yer verilerek öğrencilerin değişik çalışmalar yapmaları sağlanabilinir. Bunun için : • - Dönüşümlü günlük çalışma. - Beceri geliştirme çalışmaları, • - Plânlı grup çalışmaları.-Düzey geliştirme çalışmaları yapılabilir.

2. Programlı Öğretim Öğretimin bireyselleştirilmesi ve hatanın en aza indirilmesi gibi iki önemli yeniliği gerektirmektedir. Öğrenci, belirlenen hedef ve davranışlara kendi algı hızıyla bireysel bir çalışma sonucunda ulaşmaktadır. Programlı öğretimin temelini oluşturan Skinner ‘in pekiştirme ilkesine göre; A.Küçük adımlar ilkesi B. Etkin katılım ilkesi C. Başarı ilkesi D. Anında düzeltme ilkesi E. Dereceli ilerleme ilkesi F. Bireysel hız ilkesi şeklinde altı ana başlıkta geliştirilmektedir

3. Bilgisayar Destekli Öğretim Bilgisayarın öğretme sürecinde öğretmenin yerine geçecek bir seçenek değil, sistemi tamamlayacak güçlendirici bir araç olarak girmesi esastır. Bilgisayar destekli Öğretim Programlarının uygulanışı; A. Alıştırma ve tekrar yapma B. Birebir öğretim programları C. Problem çözmeye yönelik programlar D. Benzetim programları şeklinde olmaktadır.

Öğretmen, öğrencisi için bir modeldir!

Öğretmen, ana dilini en doğru şekilde kullanmalıdır!

Öğretmen, öğrencilere isimleriyle hitap etmelidir!

Öğrencilerin birer “BİREY” olduğu unutulmamalıdır!