BUÇH PEDİATRİK BASI YARASI RİSK TANILAMA ARACININ GELİŞTİRİLMESİ Uzman Hemşire SAİME YILDIRIM Dr. Behçet uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi ve Eğitim ve Araştırma ve Eğitim Hastanesi, İzmir, 2014 Araştırma Ekibi: Yıldırım S, Yöntem S, Kaplan T,Sarı HY, Bektaş M

BASINÇ ÜLSERİ NEDİR? Basıncın yol açtığı doku bütünlüğündeki bozulmayı tanımlamak için yıllarca pek çok kavram kullanılmıştır. Yatak yarası (bedsore), Dekibüt ülseri (decubitus ulcer), Dekübit (decubiti), Basınç yarası (pressure sore) Basınç ülserleri (pressure ulcers)

BASINÇ ÜLSERİ NEDİR? “Basınç ülseri, tek başına, basınç ya da yırtılma ile birlikte basıncın bir arada sebep olduğu, genellikle kemik çıkıntılar üzerinde ortaya çıkan lokalize deri ve / veya deri altı doku hasarıdır.”(Avrupa Basınç Ülserleri Tavsiye Paneli –EPUAP).

Bası yarası; Ağrıya, Enfeksiyon ve sepsis riskinde artışa, İyileşmenin gecikmesi ve hastane kalış süresinin uzamasına, Cerrahi müdahaleye, Hastane kaynaklarının kullanımının artmasına, Hasta ve ailesinde fiziksel ve emosyonel tükenmeye, Yaşam kalitesinin olumsuz yönde etkilenmesine, Mortalite ve morbitide de artışa neden olmaktadır.

BASINÇ ÜLSERİ NEDEN ÖNEMLİDİR? Basınç ülserleri etkili hemşirelik bakımı ile önlenebilir olduğundan çeşitli sağlık kurumları basınç ülseri oluşma sıklığını hemşirelik bakım kalitesinin bir göstergesi olarak değerlendirmektedir.(Noonan, Quigley, Curley 2011)

Cincinatti Çocuk Hastanesi’nde basınç ülserlerinin önlenmesine ilişkin kanıta dayalı programın uygulanması sonrasında basınç ülserlerinin büyük ölçüde azaldığı belirlenmiştir.(Nie 2009)

İnsidans Kritik bebek ve çocuk hastalarda basınç ülseri sıklığı %18 ile % 27 arasında değişmektedir (Schindler ve ark, 2011)

Çocuklarda basınç ülseri oluşması ile ilişkili olduğu saptanan özellikler Basınç ülserlerinin gelişmesinde rol oynayan en önemli faktör Basınç’tır. Hastanede 96 saatten uzun süre yatış, Kilo kaybı, malnütrisyon, Ödem, Sürtünme Nem, Perfüzyon bozukluğu, Enfeksiyon, Anemi, Medikal cihaz ve gereçler Hastalıklar Hipoalbüminemi Uygulanan ilaç tedavisi iki yaştan küçük olma Mekanik ventilasyon destek gereksinimi Hastanın çevrilmemesi ya da çevirme modu olan özel yataklar kullanılmaması, (McCord, et.all 2004, Kelebek ve Kurhan 2007 ,Kapı ve Bozkurt 2011, Shindler ve ark. 2011, Dixon ve Ratliff, 2012 Ersoy, Öcal, Öz ve ark.2013)

risk değerlendirme araçları Risk Değerlendirmesi: EPUAP (1998) ve NPUAP (2001) risk değerlendirme araçları PREVELANS VE İNSİDANS risk faktörlerini belirlemek Bunun için; Basınç ülserlerinin önlenmesinde etkili hemşirelik bakımı sağlamak için geçerli ve güvenilir risk değerlendirme araçları sıklıkla kullanılmaktadır. (Noonan, Quigley, Curley 2011, Curley MAQ, Quigley S, Lin, 2003)

PEDİATRİDE KULLANILAN RİSK TANILAMA ARAÇLARI Braden Q skalası Glamorgan skalası PURAT skalası Garvin skalası PURAS BUÇH PEDİATRİK BASI YARASI RİSK TANILAMA ARACI

Basınç yaralarının bakımında ana amaç yaranın oluşmasını engellemektir.

Amaç Araştırmamız; yoğun bakımda yatan yenidoğan dönemi dışındaki çocuk hastalarda basınç yarası gelişme riskini belirlemek için geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracı geliştirmek amacıyla planlanmıştır.

YÖNTEM: Araştırmanın türü: Araştırma basınç ülseri riskini tanılamaya yönelik geçerli ve güvenilir bir ölçüm aracının geliştirilmesi amacıyla metodolojik olarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın Yeri: Araştırma İzmir Dr. Behçet Uz Çocuk Hastalıkları ve Cerrahisi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nde yürütülmüştür.

YÖNTEM Örneklem: Araştırmanın örneklemini, yoğun bakım kliniklerinde yatan, yenidoğan dönemi dışındaki tüm çocuk hastalar oluşturmaktadır.

YÖNTEM Araştırmalar, sistematik derlemeler incelenmiştir. BUÇH PEDİATRİK BASI YARASI RİSK TANILAMA ARACININ Geliştirme Aşamaları: 1. Ölçek Maddelerinin Belirlenmesi: Araştırmalar, sistematik derlemeler incelenmiştir. Ardından yoğun bakım kliniklerinde çalışan hemşirelerle basınç ülserleri gelişen hastalar hakkında görüşmeler yapılmıştır. Madde havuzu oluşturulmuştur.

2. Taslak Ölçeğin Uzman Görüşlerinin Alınması: Kapsam geçerliği için taslak ölçek önce uzman görüşüne sunulmuş, Pediatri hekimleri(çocuk yoğun bakım uzmanı, çocuk cerrahi uzmanı, kalp damar cerrahi uzmanı, dermatolog, nörolog, plastik cerrahi uzmanı), Pediatri hemşireleri, Basınç yarası konusunda çalışmaları olan hemşire öğretim üyelerinden oluşan 13 uzmanın görüşleri alınmıştır. Öneriler doğrultusunda form yeniden düzenlenmiştir. Çalışmaya katılan uzmanlar arasındaki uyum Kendal W (Kendal W=0.74, Kikare=40.404) ile değerlendirilmiş, uzman görüşlerinin benzer olduğu, uzmanlar arasında anlamlı farklılık olmadığı (p>0.005) belirlenmiştir.

Verilerin Toplanması: Araştırma verileri iki ayrı form kullanılarak elde. Veriler, yoğun bakım kliniklerinde çalışan hemşireler tarafından hastalara uygulanarak elde edilmiştir. Sosyodemografik özellikler BUÇH PEDİATRİK BASI YARASI RİSK TANILAMA ARACI

Verilerin Analizi: Tanımlayıcı istatistikler, Uzman görüşlerinin değerlendirilmesinde; Kendall W, Madde toplam puan arasındaki ilişkinin belirlenmesinde pearson korelasyon analizi, Bası yarası olan ve olmayan hastaların ölçek puan ortalamasının karşılaştırılmasında; Mann-Whitney U testi, Ölçeğin kesme noktasının belirlenmesinde; ROC analizi, Diagnostik indeks, Youden indeksi Ölçeğin riskli dediği ve riskli değil diye değerlendirdiği hastaların bası yarası gelişme durumunu karşılaştırma; ki-kare testi kullanılmıştır.

Araştırma Etiği: Bu araştırmanın yapılabilmesi için Dr Behçet Uz Çocuk Hastanesi Girişimsel Olmayan Araştırmalar Etik Kurulu’ndan izin alınmıştır. (arşiv no:2012/23)

BULGULAR Çocukların yaş ortalaması; Çocukların; 46.7 + 53.7 ay, % 42.3’ü (n=141) kız, % 57.7’si erkek (n=192),

Yoğun bakımlar da yatan çocukların % 3 Yoğun bakımlar da yatan çocukların % 3.3’ünde (n=11) bası yarası gelişmiş, Tablo 1. Basınç yarası gelişen bölgelere göre hasta oranları Hasta oranı Bası yarası bölgesi % 63.6 Oksiput % 9.1 Kulak Skapula Sakrum %9.1 Diz

Ortalama basınç yarası gelişme gün sayısı 51.4 + 68.5’tir. Basınç yarasının % 11.1’i yoğun bakıma gelmeden gelişmiş, % 11.1’i yoğun bakıma yattıktan 3 gün sonra, % 11.1’i yatıştan altı gün sonra, % 11.1’i yatıştan 12 gün sonra, % 11.1’i yatıştan 17 gün sonra, % 11.1’i yatıştan 100 gün sonra, % 11.1’i yatıştan 148 gün sonra ve % 11.1’i yatıştan 170 gün sonra gelişmiştir.

HASTANEYE YATIŞ NEDENLERİ Çocukların; % 38.8’i nörolojik hastalıklar, % 20.1’i kalp hastalıkları, %18.1’i solunum sistemi hastalıkları, % 33’ü de diğer hastalıklar nedeniyle yoğun bakıma yatırılmıştır.

Tablo 2. Ölçek Maddelerinin Karşılaştırılması (Ölçeğin Madde-Toplam Puan Korelasyon Analizi) *p<0.005, **p=0.000

Ölçek değerlendirmesi için belirlenen kesme noktası (ROC analizi); 15.5 puan ve üzeri yüksek risk 15.5 puan ve altı düşük risk 16 puan

Bası Yarası Ölçeğine Puan Ortalamaları Tablo 3. Çocuklarda Basınç Yarası Varlığına Göre Basınç Yarası Ölçeği Puan Ortalamaları Bası Yarası Bası Yarası Ölçeğine Puan Ortalamaları 1. Gün X + SS 4. Gün 10.Gün Var (n=11) 17.0 + 6.2 17.1 + 6.3 13.9 + 7.3 Yok (n=322) 12.6 + 7.1 6.2 + 8.0 2.6 + 5.9 U p 1100.500 0.033 513.500 0.000 565.000

BUÇH PEDİATRİK BASI YARASI RİSK TANILAMA ARACI Toplam 14 madde hareket, dehidratasyon, ödem, hastalık, operasyon durumu, bilinç düzeyi, yaş, yatış süresi, mekanik ventilasyon, beslenme, araç-gereç, inkontinans, ilaç tedavisi, nem Değerlendirmesi 16 puan ve üzeri yüksek risk 16 puan altı düşük risk Günlük değerlendirme

SONUÇ VE ÖNERİLER: Araştırma bulgularımız Basınç Yarası Riski Tanılama Ölçeği’nin basınç yarası riskini tanılamada etkili bir ölçek olduğunu göstermiştir. Ancak bu sonucun en önemli kısıtlılığı, örneklem içinde basınç yarası olan çocuk sayısının çok düşük olmasıdır.

SONUÇ VE ÖNERİLER(devam) Buna rağmen ölçeğin hem geçerlilik hem de güvenirlik analizleri göz önüne alındığında, basınç yarası riskini tanılama da etkili bir araç olduğu görülmektedir. Ölçek hastanemiz yoğun bakımlarında kullanılmaya başlanmıştır. Geliştirilen bu formun farklı hastanelerde de kullanılması ve sonuçların tekrar incelenmesi önerilmektedir.