Güvenlik Kültürü ile İSG Politikaları Oluşturulmasında ve Uygulamalarında Sosyal Diyalogun Rolü Prof. Dr. Serpil AYTAÇ

GÜVENLİK BİLGİYE DAYANIR. İÇE SİNDİRİLMİŞ VE YAŞAM BİÇİMİ HALİNE GETİRİLMİŞ BİLGİYE İSE KÜLTÜR DENİLİR.

Güvenlik kültürü, Kurumun sağlık ve güvenlik programlarının yeterliliğine, tarzına ve uygulamadaki ısrarına karar veren birey ve grupların değer, tutum, yetkinlik ve davranış örüntülerinin bir ürünüdür.

Güvenlik kültürü Güvenliği veya emniyeti tehdit edebilecek davranış veya uygulamalarla bunların yer aldığı ‘ortak kullanım ya da etki alanında’ bulunan canlıların veya nesnelerin (örn, teçhizat, araç vb.) zararını en aza indirmeyi amaçlayan, güvenlik veya emniyete öncelik veren: algılar, inançlar, tutumlar, kurallar, roller, sosyal, teknik ve politik uygulamalarla, yetkinlikler ve sorumluluk hislerinin bütünüdür.

İyi Güvenlik Kültürü’nün Kriterleri Reiman ve Oedewald (2002) güvenlik politikaları, yönetimin güvenlik için görünür dirayeti, demokratik uygulamaları ve yetkinliği, güvenlik yönelimli olumlu değerler, tutumlar ve bağlılık, zorunluluk ve sorumlulukların açık tanımı, güvenlik öncelikli işlemler, güvenlik ve üretim arasındaki denge, yetkin çalışanlar ve eğitim, yüksek motivasyon ve iş tatmini,

yönetim ve çalışanlar arasında karşılıklı güven ve adil yaklaşım, kalite, kural ve düzenlemelerin güncellenmesi, düzenli ekipman bakımı, gerekli olay (örn., atlatılan kaza) ve küçük bile olsa kazaların rapor edilmesi ve etkin yorumu, farklı kurumsal seviyelerden ve görevlilerden sağlıklı bilgi akışı, uygun tasarım, yeterli kaynak ve sürekli iyileştirme, gerektiğinde otorite ile olan iş ilişkileri

İSG politikalarında güvenlik kültürü oluşturmak neden önemli? Gelişen teknoloji ve sanayileşme ile birlikte işyerindeki kötü çalışma koşulları işçi sağlığı ve iş güvenliğini, buna bağlı olarak da toplum sağlığını tehdit eder hale getirmektedir. Bunu önlemek için; İş kazaları ve meslek hastalıklarının azaltılması için uğraşılmakta, eğitim ve tıbbi kontrole önem verilmekte, işyerleri yoğun denetim altında tutulmakta, işyerlerinde gerekli önlemlerin alınması sağlanmaktadır.

Bunun temel nedenleri 1) üretim surecinin karmaşık hale gelmesi sonucu yeni risklerin doğması teknik bir zorunluluk olarak görülmektedir. 2) sağlık ve sosyal yönden hırpalanan çalışanların devamsızlık, iş bırakma, devir hızı artışı gibi nedenlerle ekonomik açıdan maliyet artışına sebep olması, 3) verim ve kar artışı sağlamak için üretim temposunun arttırılması ve olumsuz çevre koşullarının işçi ve kuruluşları tarafından tepkisini çekerek yasal düzenlemeleri zorunlu hale getirmesi, sosyal bir sorumluluk olarak güvenlik kültürünün oluşturulması bir gereklilik olarak ortaya çıkmaktadır.

Sosyal Diyalog, Demokratik, siyasi rejimi benimseyen ülkelerde sosyal taraf olarak nitelenen, işçi ve işveren üst örgütlerinin temsilcilerinin toplumda yer alan diğer organize çıkar grubu temsilcileri ile birlikte, temel ekonomik ve sosyal politikaların belirlenmesi ve uygulamalara katılmalarıdır. Kısaca sosyal tarafların gönüllülük ilkesi ile bir araya geldikleri demokratik bir tartışma ve karar alma süreci olarak tanımlanabilir.

Amacı; Sosyal tarafların farklı ve uyuşmayan görüş ve tutumları arasında uzlaşma sağlanarak barışçıl bir endüstri ilişkilerini yaratmak ve makro düzeyde karşılaşılan ekonomik ve sosyal sorunların gerek belirlenmesi, gerek uygulanmasına sosyal tarafların da katılımının sağlanmasıdır

Sosyal Diyalogun Aracı Resmi danışma konseyleri Toplumsal anlaşmalar

Sosyal diyalog mekanizmasının başarısında, taraflar arası ilişkilerdeki uyum ve uzlaşma kadar, taraflar arası karşılıklı güven, görüş alışverişi, sosyal diyalog mekanizmasının temel niteliklerini oluşturan amacı, koşulları ve araçlarının etkin bir işlevselliğe kavuşmasının yanı sıra, araçları olan temel anlaşma ve resmi danışma konseylerinin etkinliği de anahtar faktörler olmaktadır.

Sosyal diyalog süresi içinde sosyal tarafların güvenlik kültürü ile İSG politikaları oluşturmada üstlendikleri roller neler olmalıdır?

Devletin rolü: Daha çok gözlemci, aydınlatıcı, teşvik edici ve arabulucu niteliktedir. Bu konuda en önemli etkinliği, gerekli koşul ve standartları mevzuatla düzenlemek ve denetimi sağlamak olmalıdır. (devlet politikası olarak benimsemelidir)

İşverenlerin rolü, İşletmeler ister insancıl nedenlerle, isterse ekonomik nedenlerle olsun bu konuda harcama yapmaktan kaçınmamalıdır. öncelikle iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemek için; tehlikeleri önceden saptamak, tehlike analizleri yapmak, tedbirleri uygulamak, uygun elemanı işe seçmek, iş güvenliği disiplinini sağlamak, bu konuda çalışanları bilinçlendirerek eğitmek, en önemlisi de işçileri inandırmak ve özendirmektir.

İşçi sendikaları, Sendikalar bu anlamda taraf olarak rolünü yerine getirirken sendika temsilcileri aracılığıyla işyerindeki sağlık ve iş güvenliği kurullarına aktif olarak katılabilirler. Toplu sözleşmelere ilgili hükümlerin konulmasını sağlayabilir, İlgili kanun ve tüzüklerin hazırlanmasına katılabilirler. Üyeleri için işçi sağlığı ve iş güvenliği eğitimlerini her düzeyde gerçekleştirebilirler. Demokratik birer baskı grubu olarak ilgili mevzuatın uygulanmasını, üyelerinin duyarlılığını sağlayarak yakından izleyip denetleyebilirler Ayrıca bu konularda inceleme ve araştırma faaliyetlerine katılabilirler.

Sonuç olarak Sosyal diyaloga kurumsal bir temel oluşturan gerek ekonomik ve sosyal konsey ile, gerekse çalışma meclisinde bir araya gelen sosyal taraflar, hükümet temsilcileri ile birlikte ortak politikaları tespit ederek bu politikaların uygulanması ve denetiminde de ortak görüşler üstlenmelidir. Bunun yanı sıra diğer batılı ülkelerde örneklerine rastlanan, ülkemizde de 1978 tarihinde ilk kez uygulanan Toplumsal anlaşma gibi sosyal taraflar arasında bu konuda yapılacak bir anlaşma da kabul edilerek yürürlüğe konulabilir. Sonuç olarak Güvenlik Kültürü ile İSG politikalarının oluşturulmasında başarı, sosyal diyalog sürecinin etkin ve sağlıklı işletilmesine bağlı bulunmaktadır.