SONDAJLA MADEN ARANMASINDA İŞ GÜVENLİĞİ RİSK DEĞERLENDİRME ÇALIŞMASI

SONDAJLA MADEN ÇIKARILAN İŞLETMELERDE SAĞLIK VE GÜVENLİK ŞARTLARI YÖNETMELİĞİ     Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından     Resmi Gazete Tarihi: 22/02/2004     Resmi Gazete Sayısı: 25381

BİRİNCİ BÖLÜM:Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar     Madde 1 - Bu Yönetmeliğin amacı, sondajla maden çıkarılan işyerlerinde çalışan işçilerin sağlık ve güvenliğinin korunması için uyulması gerekli asgari şartları belirlemektir.     Kapsam     Madde 2 - Bu Yönetmelik, 22/5/2003 tarihli ve 4857 sayılı İş Kanunu kapsamına giren sondajla maden çıkarılan tüm işyerlerini kapsar Dayanak     Madde 3 - Bu Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanununun 78 inci maddesine göre düzenlenmiştir.

MADDE 78. - Sağlık Bakanlığının görüşünü alarak Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı işyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması, makineler, tesisat, araç ve gereçler ile kullanılan maddeler sebebiyle ortaya çıkabilecek iş kazaları ve meslek hastalıklarının önlenmesi, yaş, cinsiyet ve özel durumları sebebiyle korunması gereken kişilerin çalışma şartlarının düzenlenmesi amacıyla tüzük ve yönetmelikler çıkarır.

- Arama amacıyla sondaj yapılması,   Madde 4 - Bu Yönetmelikte geçen;     a) Sondajla maden çıkarma işleri: -Madenlerin sondaj kuyuları açılarak çıkarılması, - Arama amacıyla sondaj yapılması, -Çıkarılan madenlerin, işlenmesi hariç, satışa hazırlanması, işlerini,

İKİNCİ BÖLÜM:İşverenlerin Yükümlülükleri     Genel Yükümlülükler     Madde 5 - Sondajla maden çıkarılan işyerlerinde, işveren aşağıdaki hususları yerine getirmekle yükümlüdür:     a) İşçilerin sağlık ve güvenliklerini sağlamak amacıyla;    1) Çalışma yerleri, işçilerin işlerini yaparken kendilerinin ve diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye atmayacak şekilde tasarlanacak, inşa edilecek, teçhiz edilecek, hizmete alınacak, işletilecek ve bakımı yapılacaktır. 2) İşyerinde yapılacak her türlü çalışma, yetkili bir kişinin gözetiminde yapılacaktır.  3) Özel riski bulunan işler yalnızca konunun uzmanı kişiler tarafından ve talimatlara uygun olarak yapılacaktır.

b) İşveren, 9/12/2003 tarihli ve 25311 sayılı Resmî Gazete'de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliğinin 6, 9 ve 10 uncu maddelerinde belirtilen hususları kapsayan "sağlık ve güvenlik dokümanı" hazırlanmasını ve güncellenmesini sağlayacaktır.

İşverenin Genel Yükümlülükleri Madde 6 — İşveren aşağıda belirtilen sağlık ve güvenlikle ilgili hususları yerine getirmekle yükümlüdür: b) İşveren, sağlık ve güvenliğin korunması ile ilgili önlemlerin alınmasında aşağıdaki genel prensiplere uyacaktır: 1) Risklerin önlenmesi, 2) Önlenmesi mümkün olmayan risklerin değerlendirilmesi, 3) Risklerle kaynağında mücadele edilmesi,

Madde 9 — İşveren yukarıda belirtilen yükümlülükleri ile beraber aşağıdaki hususları yerine getirmekle yükümlüdür: a) İşveren ; 1) İşyerinde risklerden özel olarak etkilenebilecek işçi gruplarının durumunu da kapsayacak şekilde sağlık ve güvenlik yönünden risk değerlendirmesi yapar. 2) Risk değerlendirmesi sonucuna göre, alınması gereken koruyucu önlemlere ve kullanılması gereken koruyucu ekipmana karar verir.

İşçilerin Bilgilendirilmesi Madde 10 — İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin etkin bir biçimde sürdürülmesi için işçilerin bilgilendirilmesi esastır. Bu amaçla; a) İşveren, işyerinin büyüklüğüne göre; 1) İşyerinin geneli ile işçinin çalışmakta olduğu bölümde veya yaptığı her işte yürütülen faaliyetler, sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler hakkında,

c) İşveren, işyerinde sağlık ve güvenlik ile ilgili özel görev ve sorumluluğu bulunan işçilerin veya temsilcilerinin bu görevlerini yürütebilmeleri için; 1) Bu Yönetmeliğin 9 uncu maddesinin (a) bendinin (1) ve (2) numaralı alt bentlerinde belirtilen risk değerlendirmesi ve alınan koruyucu önlemlere, 3) Sağlık ve güvenlikle ilgili denetim faaliyetlerinden, bu konuda sorumlu kişi ve kuruluşlardan, koruma ve önleme çalışmalarından elde edilen bilgilere,ulaşabilmelerini sağlar.

SONDAJCILIK Sektörü ve Risk Değerlendirmesi Gelişen iş sağlığı ve güvenliği anlayışı neticesinde risk değerlendirmesi, dünyada ve ülkemizde güvenlik kültürüyle beraber iş sağlığı ve güvenliği alanının temelini oluşturmaya başlamıştır. Bütün iş kollarında olduğu gibi SONDAJCILIK sektöründe çalışma yapan işletmelerde de risk değerlendirmesi yapmak yasal bir zorunluluktur.

RİSK DEĞERLENDİRMESİNİN YARARLARI I-İşletmeye sağlayacağı yararlar: İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik yapılacak bu çalışmaların sonucunda alınacak önlemlerle işletmenin; Sağlık giderleri azalacak Tazminat giderleri azalacak Güvenli çalışma ortamında verimliliği artacak Üretimde kalitesi yükselecek Prestiji artacak Pazar payı yükselecek -Ekonomik gücü artacaktır.

II-Ülkeye sağlayacağı yararlar: Çalışanlardan hastalanan ve iş göremez durumuna düşenlerin sayısının azalması Gayri safi milli hasılanın yaklaşık %3’ü kadar kayıbın azalması Sağlık ve rehabilitasyon harcamalarının azalması Bir bütün olarak toplum sağlık göstergelerinin iyileşmesi Çalışma barışına katkı sağlanması Refah toplumuna dönüşümün hızlanması Ülkemiz uluslararası alanda prestij kazanması

Risk değerlendirmesi gerek yasal zorunluluk nedeniyle gerekse de yukarda sayılan faydaları nedeniyle tüm işletmelerde yapılmalıdır, Risk değerlendirme metotları temel olarak iş yerinde mevcut olan veya ortaya çıkabilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerden doğan risklerin tayin edilip analiz edilmesi ve sonuçta bulunan risklerin azaltılması için uygulanacak önlemlerin belirlenmesi üzerine kurulmuştur. Yani risk değerlendirmesi yapmaya başlamak için öncelikle iş yerindeki tehlikelerin ve bu tehlikelerden doğan risklerin belirlenmesi gerekmektedir.

TEHLİKE: Çalışma ortamındaki herhangi bir unsurun zarar verme potansiyelidir. RİSK: Tehlikeden dolayı ölüm yaralanma veya hastalığın meydana gelme olasılığıdır. Bu iki kavramı birbirinde ayıran temel özellikler olarak tehlikenin bir potansiyel, riskin ise bir olasılık ifade ediyor olmasını söyleyebiliriz. Risk değerlendirmesi yapmak için öncelikle iş yerindeki tehlikelerin belirlenmesi gerektiğini yukarda söylemiştik. Sondajcılık sektöründe temel olarak aşağıda sayılan konular üzerinde çalışmalar yapmak tehlikeleri belirlenmesine yardımcı olacaktır.

SONDAJ YERİNDE TEHLİKE VE RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ SIRA NO:1 1.Tehlike Kaynağı; Arazide sondaj yolları 2.Risk; Normal ve yağışlı havalarda vardiya,sondaj araçları kazaları 3.Önlemler;Arazide sondaj yollarının personel,malzeme nakliyatının emniyetli biçimde taşınmasına uygun planlanıp imalatı yapılmalıdır.Araçlar ve kullanıcılar periyodik kontrole tutulmalılar. 4.Denetim,izleme,Gözden geçirme; Yol uygulama ve araçların çalışma durumları denetlenip,kontrol listesi oluşturulmalıdır.

SIRA NO:2 1. Tehlike Kaynağı;Lokasyon ve Sondaj yeri; 2. Risk; Yabancı insan ve diğer canlıların çalışma alanına girmesi 3. Önlemler;Şantiye sınırlarını belirten direkler dikilip etrafı tel örgü ve naylon şeritlerle çevrilmelidir.Uyarı levhaları yerleştirilmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü

SIRA NO:3 1. Tehlike Kaynağı;Lokasyon ve Sondaj yeri; 2. Risk; Yanıcı ot, ağaç,atık bentonit-kimyasal madde torbaları,yağlı üstübü vb gibi atıklar nedeniyle yangın çıkması 3. Önlemler;Çalışma çevresi yanıcı maddelerden temizlenmeli yangın söndürücü bulunmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Çevrenin kontrolü, yangın söndürücüler için kontrol listeleri oluşturulmalıdır

SIRA NO:4 1. Tehlike Kaynağı;Lokasyon ve Sondaj yeri; 2. Risk;Çalışma alanı hareketli-bozuk,yağ-mazot kirlenmesi sonucu kaygan olması nedeniyle oluşacak personel düşmesi ve yaralanma kazaları 3. Önlemler;Çalışma ve manevra alanları temizlenmeye uygun stabil zeminlerden oluşmalıdır.Çalışan personelin iş ayakkabıları kaymaya karşı dirençli seçilmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü

SIRA NO:5 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj makinesi ve tijleri,borusal malzemelerin çalışma alanında stoklanması-dizilmesi 2. Risk;Çalışma alanında bulunan stok ekipmanlarının çalışan personelin takılıp düşmesi ,yığın şeklinde borusal malzemelerin dizi bozulmaları sonucu çalışanların yaralanması 3. Önlemler;Bu tür malzemeler çalışma alanını ihlal etmeyecek emniyetli uzaklıkta stoklanmalıdır.İstif edilirken dizinin bozulup kazalara neden olmayacak emniyette olmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Stok malzemelerin emniyet kontrolü periyodik zamanlarla yapılmalıdır.Stok malzeme emniyet ve sayım listesi oluşturulmalıdır.

SONDAJ İŞLEMLERİ SIRASINDA RİSK DEĞERLENDİRİLMESİ SIRA NO:1 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj makinası çalışırken karşısında durulmamalıdır. 2. Risk;Tij çözülmeleri,kopmaları,su başlığı çözülmesi,halat kopması,wire-line halatı morset veya manevra halatı dolanmaları sonucu oluşabilecek kazalar. 3. Önlemler;Tijler,su başlığı,halatlar düzenli kontrol edilmelidir.İşçilere iş güvenliği ve sondaj eğitimi verilmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Denetim yapılıp malzeme kontrol listesi oluşturulmalıdır

SIRA NO:2 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj makinası çalışırken morset ve tambura temas edilmemelidir. 2. Risk;Kol-bacak kırılmaları, yaralanmalar. 3. Önlemler;İşçilere sondaj ve işgüvenliği eğitimi verilmesi. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi.

SIRA NO:3 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj makinası çalışırken mazot- yağ vb.gibi ikmaller yapılması 2. Risk;Yangın çıkması veya döner kısımlara aktarma organlarına temas sonucu yaralanmalar. 3. Önlemler;Sondaj makinası stop ettirilmeden ikmaller yapılmamalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi.

SIRA NO:4 1. Tehlike Kaynağı;Tij boru anahtarlarla tutulup morset veya rotary çevrilerek sıkılıp gevşetilmemelidir. 2. Risk;Anahtar savrulmaları sonucu oluşacak kazalar. 3. Önlemler;Borusal malzeme emniyet frenine tam oturtulduktan sonra morset yavaş yavaş döndürülmelidir.Anahtar vurularak çözülmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi

SIRA NO:5 1. Tehlike Kaynağı;Tij ve boru ilavelerinde oluşabilecek tehlikeler. 2. Risk;Morset dönüşü durmadan vites boşa alınmadan yapılacak işlemlerde Manevra başlıkları ve elevatörlerin açılması sonucu tij boru düşmeleriyle,taşıma işleminde boru düşmesi nedeniyle,tij –boru bağlama işleminde el- parmak sıkıştırmaları sonucu oluşacak kazalar. 3. Önlemler;Morset durmadan tamburdan aldığı hareketi ayırmadan tij ilavelerine başlanmamalıdır.SondajTakım-boru inme manevralarında sondaj personeli gereken disiplin içinde koruyucu malzemesini kullanmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi

SIRA NO:6 1. Tehlike Kaynağı;Yağışlı havalarda ve sonrası tambur frenleri 2. Risk;Tambur frenlerinin tutmaması sonucu halat kaymaları ve takım düşmeleri kazalar yaratır. 3. Önlemler;Tambur frenlerinin ıslaklığı-kayganlığı giderilmeden kuyu içi manevralar yapılmamalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitim

SIRA NO:7 1. Tehlike Kaynağı;Sıkışan muhafaza borularının tamburla-morsetle sıkışıklığının giderilip çekilmesi; 2. Risk;Tambur frenlerinin aşınması-yanması nedeniyle fren tutmaması halat kopmaları sonucu oluşan kazalar. 3. Önlemler;Hidrolik kriko şahmerdan kullanılarak borular gevşetilip çekilmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi

SIRA NO:8 1. Tehlike Kaynağı;Tij-Borusal malzeme-iç gömlek matkap taşınması,kullanılması ve kuledeki dizilmiş tijlerin yıkılması gibi nedenlerden oluşabilecek tehlikeler. 2. Risk;El, parmak kesilmeleri,kopmaları,vücudun bel bölgesinde oluşacak zorlamalar,ayak ezilmeleri,personelin tij ve borusal malzemenin altında kalması 3. Önlemler;Sondajcılık eğitim sürecinde uygulamalı anlatım.Koruyucu melbusat ve kullanımı tanıtımı yapılmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi.Koruyucu malzemenin dağıtım,kullanım ve kontrol listeleri oluşturulmalıdır

SIRA NO:9 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj makinası kulesinde (balkon) çalışmada oluşabilecek tehlikeler. 2. Risk;Kulede çalışanların yüksekten düşmesi,elinden anahtar ve taşıyıcı başlıkların düşürülmesi,kuleye istif edilen tijlerin kaydırılması,kuleye iniş çıkışlarda oluşabilecek ayak kaymaları sonucu oluşan kazalar. 3. Önlemler;Sondajcılık eğitim sürecinde kulecilere uygulamalı anlatım.Koruyucu malzemelerin tanıtımı.Kule balkonunda korkuluklar oluşturulması. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi.Koruyucu malzemenin dağıtım,kullanım ve kontrol listeleri oluşturulmalıdır.Kule balkon korkulukları kontrolleri yapılmalıdır.Kulede kemer ,teleferik gibi koruyucu kurtarıcı aparatların varlığı kontrol edilmelidir.

SIRA NO:10 1. Tehlike Kaynağı;Çamur pompaları ve basınç altında çalışan hortumlardan kaynaklanan kazalar. 2. Risk;Çamur hortumlarının aşırı basınç veye deformasyonu nedeniyle patlaması sonucu oluşan kazalar. 3. Önlemler;Hortumlar düzenli kontrolü yapılmalıdır.Pompa ve sirkülasyon hatlarında monometreler bulundurulmalıdır.Hortumların çalışma basıncına ve ek emniyet basıncına uygun seçilmelidir. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi.Hortumların kullanım süreleri ve basınçlarını içeren kontrol listeleri oluşturulmalıdır.

SIRA NO:11 1. Tehlike Kaynağı;Sondaj çamurunda (Sıvısı) kullanılan bentonit kili ve kimyasal maddelerin kullanımından dolayı oluşabilecek hastalıklar ve kazalar. 2. Risk;Solunum sistemi,göz,cilt ve kulak hastalıkları riski. 3. Önlemler;Sondajcılık eğitimi sürecinde uygulamalı anlatım eldiven gözlük ağızlık maske kulaklık gibi koruyucu malzeme kullanılmalıdır.RİSK DERECELENMESİ yapılmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi verilmelidir.Çalışanların sağlık kontrol listeleri oluşturulmalıdır.

SIRA NO:12 1. Tehlike Kaynağı;İş yerinde;Sondaj motoru –çamur pompaları ve takımın kuyu içinde oluşturduğu gürültü. 2. Risk;İşitme kaybı çalışanın konsantrasyonu dikkat ve reaksiyon kapasitesinin azalması,merkezi sinir sistem bozuklukları stres va çalışma verimi düşmeleri sonucu oluşan iş kazaları. 3. Önlemler; Gürültü ölçümleri yapılmalıdır.Risk derecelenmesi yapılmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü periyodik sondajcılık ve iş güvenliği eğitimi verilmelidir.Çalışanların sağlık kontrol listeleri oluşturulmalıdır.

SIRA NO:13 1. Tehlike Kaynağı;Şantiye elektrik üretimi için jenaratör ve trofaların aydınlatma ,iş makinalarında kullanılması ve bunlara ait hatların,kabloların düzensiz kullanımı. 2. Risk;Kaçak akım sonucu elektrik çarpmalarıyla oluşan kazalar,kablolara çalışanların ve malzemelerin takılması sonucu oluşan kazalar. 3. Önlemler;Elektrik tesisatlarının sertifikalı elektikçilerle projesi, montaj ve demontajı yapılmalıdır. Elektrik kabloları sondaj çalışma alanını tehdit etmeyecek şekilde olmalıdır. 4. Denetim,izleme,Gözden geçirme;Uygulamanın kontrolü,kontrol listesi hazırlanmalıdır.trofa ve jenaratör kullanım ve bakım talimatnamesi oluşturulmalıdır.

YASA VE YÖNETMELİKLER 1.4857 Sayılı İş Kanunu 2.25311 Sayılı İş sağlığı ve Güvenliği Yönetmeliği 3.25381 Sayılı Sondajla Maden Çıkarılan İşletmelerde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği 4.25370 Sayılı Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği 5.25325 Sayılı Gürültü Yönetmeliği 6.25368 Sayılı Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği 7.25370 Sayılı Kişisel Koruyucu Donanımın İşyerlerinde Kullanılması Yönetmeliği (Elle Taşıma Yönetmeliğiyle) 8.25300 Sayılı İş Ekipmanlarının Kullanım Yönetmeliği