TÜRKİYE-AVRUPA BİRLİĞİ Dış Ticaret Müsteşarlığı MALİ İLİŞKİLERİ Dış Ticaret Müsteşarlığı AB Genel Müdürlüğü Duygu YAYGIR Dış Ticaret Uzmanı

Sunum Planı TR-AB Mali İlişkileri Tarihçesi 2007-2013 IPA Mali Yardım Dönemi TAIEX, TWINNING, Topluluk Programları ve İkili İşbirliği Mekanizması AB Finansmanlı Müsteşarlığımız Projeleri Bölgesel Kalkınma Amaçlı Sağlanan Hibeler

TR-AB Mali İlişkileri Tarihçesi

GÜMRÜK BİRLİĞİ ÖNCESİ DÖNEM (1964-1995) Türkiye’nin sosyal ve ekonomik gelişimini teşvik amaçlı yardımlar yapılmıştır.   Kamu ve özel sektör projeleri çerçevesinde kullanılan yardımlar ağırlıklı olarak altyapı ve sanayi yatırımlarına yönlendirilmiştir. Mali yardımlar Mali Protokollerle yürütülmüştür. 1964-1995 arası toplam 4 Mali Protokol-4.Mali Protokol için Yunanistan’ın vetosu Mali Protokoller kredi ve hibelerden oluşmakta olup, Avrupa Yatırım Bankası (AYB) kaynaklı krediler ağırlıktadır.

GÜMRÜK BİRLİĞİ ÖNCESİ DÖNEM (1964-1995) Milyon Avro YARDIM ŞEKLİ TAAHHÜT KULLANILAN KREDİ 1152 927 HİBE 453 78 TOPLAM 1605 1005

GÜMRÜK BİRLİĞİ DÖNEMİ (1995-1999) Türk ekonomisinde Gümrük Birliği’ne bağlı olarak oluşacak yeni ihtiyaçların karşılanmasına yönelik: Rekabet şartlarına uyumun sağlanabilmesi Ekonomik farklılıkların azaltılması Altyapı imkanlarının geliştirilmesi (kara ulaştırması, limanlar, havaalanları, demiryolları, telekomünikasyon, enerji v.b) amaçlanmıştır.

GÜMRÜK BİRLİĞİ DÖNEMİ (1995-1999) 1/95 sayılı OKK kapsamında; AB’nin tek taraflı deklarasyonu ile AB Bütçesinden, AB’nin Akdeniz ülkelerine yönelik MEDA Programından, AYB kaynaklarından kredi ve hibe yardımları öngörülmüştür.   Uygulamada yardımların, Konsey tarafından oybirliği ile kabul edilmesi koşulu kaynak temininde engel oluşturmuştur. (Yunanistan’ın vetosu)

GÜMRÜK BİRLİĞİ DÖNEMİ (1995-1999) Milyon Avro YARDIM ŞEKLİ TAAHHÜT KULLANILAN KREDİ* 1507 557 HİBE** 768 52 TOPLAM 2275 609 * Gümrük Birliği kararına ek protokolde verilmesi öngörülen 750 milyon €’luk Avrupa Yatırım Bankası kredisi Yunanistan’ın vetosu nedeniyle kullanılamamıştır. ** Gümrük Birliği içinde rekabetçi yapının desteklenmesi için verilmesi öngörülen 375 milyon €’luk hibe Yunanistan tarafından veto edilmiştir. Dolayısıyla veto edilerek kullandırılmayan kaynaklar (1.125 milyon €), kullanılanlardan (609 milyon €) fazla olmuştur.

Bu dönem iki başlıkta incelenebilir: ADAYLIK DÖNEMİ Bu dönem iki başlıkta incelenebilir: 2000-2006 Katılım Öncesi Mali Yardım 2007-2013 IPA Mali Yardım Aracı Dönemi (Instrument Pre-Accession Assistance)

Türkiye’ye Adaylık Statüsü 2000-2006 Katılım Öncesi Mali Yardım Aralık 1999 Türkiye’ye Adaylık Statüsü Helsinki Zirvesi Türkiye- AB Mali İlişkilerinde Yeni Boyut Mali Yardımların Şeklinde ve Miktarında Artış

2000-2006 Katılım Öncesi Mali Yardım Türkiye aday ülke ilan edilmesinin ardından AB’den sağlanan hibe nitelikli mali yardımlar 2002 yılından itibaren Katılım Öncesi Mali Yardım adıyla tek çerçeve altında toplanmıştır. Katılım Öncesi Mali İşbirliği kapsamında sadece katılıma yönelik projeler finanse edilmiştir.

Yetkilendirme Görevlisi Mali İşbirliği Komitesi 2000-2006 Katılım Öncesi Mali Yardım Merkezi Olmayan Yapılanma Ulusal Fon ve Ulusal Yetkilendirme Görevlisi Ortak İzleme Komitesi Mali İşbirliği Komitesi Ulusal Mali Yardım Koordinatörü Merkezi Finans ve İhale Birimi

2000-2006 Katılım Öncesi Mali Yardım Kurumsal Yapılanma AB Müktesebatı ile Uyumu Sağlamaya Yönelik Düzenleyici Altyapı Yatırımları Ekonomik ve Sosyal Uyuma Yönelik Yatırımlar (Bölgesel Kalkınma, KOBİ’ler ve Sınır Ötesi İşbirliği vb.)

Katılım Öncesi Mali Yardım (2000-2004) Milyon Avro Milyon Euro TAAHHÜT KULLANILAN KREDİ 3.300 2.557 HİBE 820 698 TOPLAM 4.120 3.255

2000-2006 Dönemi Proje Bazında Yapılan Yardımlar YIL Miktar- Proje 2002 126 M € - 18 2003 144 M € - 28 2004 250 M € - 38 2005 300 M € - 37 TOPLAM 820 M € - 121

2007-2013 IPA Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı Dönemi Türkiye için Katılım Öncesi Mali Yardım CARDS ISPA SAPARD PHARE AB, 2007-2013 döneminde tüm katılım öncesi mali yardım programlarını 1 Ocak 2007 itibariyle tek bir enstrüman altında (IPA) altında toplamıştır.

2007-2013 IPA DÖNEMİ Aday Ülkeler IPA’nın Kapsadığı Ülkeler: Türkiye Hırvatistan, Makedonya Potansiyel Aday Ülkeler Arnavutluk, Bosna-Hersek, Sırbistan, Karadağ IPA bütçesi : 11.468 Milyar Avro.

IPA’nın Mali Yardım Bileşenleri: 2007-2013 IPA DÖNEMİ IPA’nın Mali Yardım Bileşenleri: Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma, Sınır Ötesi ve Bölgesel İşbirliği, Bölgesel Kalkınma, İnsan Kaynaklarını Geliştirme Kırsal Kalkınma

IPA DÖNEMİ 1. bileşen Müktesebat uyumuna yönelik yatırım Geçiş Dönemi Desteği ve Kurumsal Yapılanma IPA DÖNEMİ 1. bileşen Kurumsal yapılanma Müktesebat uyumuna yönelik yatırım Topluluk Programlarına katılıma yönelik faaliyetler finanse edilebilecektir.

IPA DÖNEMİ 2. bileşen Sınır Ötesi ve Bölgesel İşbirliği Mevcut PHARE Programının sınır ötesi işbirliği kısmına tekabül etmektedir. Bu bileşen kapsamında da, mevcut PHARE Programı uygulamasında olduğu gibi kurumsal yapılanma ve yatırım faaliyetleri finanse edilebilecektir.

IPA DÖNEMİ 3. bileşen Bölgesel Kalkınma Desteklenen sektörler Büyük oranda Yapısal Fonlar kapsamındaki Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu (ABKF) ve Uyum Fonu uygulamaları ile örtüşmektedir. Desteklenen sektörler Sürdürülebilir Ulaşım Altyapısı Çevre Altyapısı (Özellikle Su, Atık Yönetimi ve Hava Kalitesi alanlarında) KOBİ’lerin Desteklenmesi: Teknolojik gelişme ve inovasyon kapasitelerinin güçlendirilmesi, KOBİ’lere yönelik ekonomik aktiviteyi canlandırıcı altyapı (business-related infrastructure) ve teknoloji hizmetlerinin sunumu, sürdürülebilir üretim modellerinin ve teknoloji transferinin teşvik edilmesi Endüstri bölgelerinin yeniden yapılandırılması

IPA DÖNEMİ 4. bileşen İnsan Kaynaklarını Geliştirme Özellikle hayat boyu öğrenme sistemleri, girişimciliğin teşviki ve yeniden yapılanma kapsamında destek hizmetleri yoluyla, işçilerin ve işletmelerin şartlara ve çevreye intibak etme yeteneğinin artırılması İş piyasası kurumlarının modernizasyonu ve aktif ve önleyici politikalar ile kadınların işgücüne katılımının teşvik edilmesi suretiyle istihdam edilebilirliğin artırılması İşgücü piyasasında sosyal içermenin teşviki, dezavantajlı grupların entegrasyonu ve ayrımcılıkla mücadele

IPA DÖNEMİ 5. bileşen Kırsal Kalkınma Aday ülkelerin üyelik sonrası kullanılacak kırsal kalkınma programlarına hazırlanması hedeflenmektedir. Ancak, söz konusu bileşen ile AB’nin mevcut Kırsal Kalkınmanın Desteklenmesine ilişkin Konsey Tüzüğü (1257/1999) kapsamındaki bazı faaliyetlerin benzerleri finanse edilebilecektir.

IPA Yapılanması TC AB Stratejik Çerçeve Belgesi (2007-2013) 9. Kalkınma Planı (2007-13) Lizbon Stratejisi ve Avrupa İstihdam Stratejisi Orta Vadeli Program (2006-08) IPA Tüzüğü (2007-13) ÖUKP (2004-06) Çok Yıllı İndikatif Planlama Dokümani KEP(2005) Stratejiler - Kırsal Kalkınma, KOBİler, Sanayi - (devam eden) Çevre, Ulaştırma JAP, JIM KOB İlerleme Raporları Stratejik Çerçeve Belgesi (2007-2013) Kurumsal Yapılanma Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği Bölgesel Kalkınma İnsan Kaynaklarını Geliştirme Kırsal Kalkınma Rekabet edebilirlik Sanayi ve Ticaret OP-Bölgesel Bakanlığı OP-Çevre Bk. OP-Ulaştırma Bk. Kaynaklarını Gel. OP- İnsan ÇSGB OP-ABGS Kırsal Kalkınma Planı OP-ABGS

IPA Dönemi Türkiye’ye Yapılacak Yardım BİLEŞEN 2007 2008 2009 2010 Milyon Avro BİLEŞEN 2007 2008 2009 2010 Kurumsal Kapasite Gelişimi 252.2 250.2 233.2 211.3 Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği 6.6 8.8 9.4 9.6 Bölgesel Kalkınma 167.5 173.8 182.7 238.1 İnsan Kaynakları 50.2 52.9 55.6 63.4 Kırsal Kalkınma 20.7 53.0 85.5 131.3 TOPLAM 497.2 538.7 566.4 653.7

DİĞER MALİ VE TEKNİK YARDIM MEKANİZMALARI TAIEX (Teknik Destek Bilgi Değişim Ofisi)(Aday ülkeler) Genişleme Genel Müdürlüğüne bağlı faaliyet gösterir. Mevzuat uyumu kapsamında çalışma ziyaretleri, uzman talebi ve çalıştaylar düzenlenmektedir. İKİLİ İŞBİRLİĞİ Hollanda (MATRA, PSO)(Aday ülkeler), Müktesebata Uyum kapsamında finansal destek ve işbirliği sağlanmaktadır. TOPLULUK PROGRAMLARI (Katkı paylarını ödeyen aday ülkelerin katılımına açıktır) AVRUPA YATIRIM BANKASI KREDİLERİ (Üye ve aday ülkeler, 3. ülkeler) Hazine Müsteşarlığı Dış Ekonomik İlişkiler Genel Müdürlüğü koordinasyonunda yürütülmektedir.

TÜRKİYE’NİN KATILDIĞI TOPLULUK PROGRAMLARI (2007-2013) I.Kamu Sektörü: IDABC: İşletmeler ve Girişimcilik, (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) GÜMRÜKLER 2007, (Gümrük Müsteşarlığı) FISCALIS (Maliye Bakanlığı) II. Sosyal Alandaki Programlar PROGRESS , HALK SAĞLIĞI PROGRAMI (Sağlık Bakanlığı) III: Eğitim ve Kültür Alanındaki Programlar YAŞAM BOYU ÖĞRENİM PROGRAMI, (Ulusal Ajans) GENÇLİK İÇİN EYLEM VE KÜLTÜR PROGRAMLARI (Ulusal Ajans)

TÜRKİYE’NİN KATILDIĞI TOPLULUK PROGRAMLARI (2007-2013) IV. Diğer Topluluk Programları REKABET EDEBİLİRLİK VE YENİLİKÇİLİK ÇERÇEVE PROGRAMI (Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) 7. ÇERÇEVE PROGRAMI (TÜBİTAK)

Müsteşarlığımız Projeleri-I I-Türkiye'de Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi İhracat GM (KÖMY 2005) 36 M Avro - 26 Mart 2007 tarihinde hayata geçmiştir. -Kümelenme için saha araştırmaları ve pilot kümeler için yol haritası oluşturulmaktadır. -Haritalama çalışması tamamlanmıştır.

Müsteşarlığımız Projeleri-II II-Türkiye'de Ürün Güvenliği Sisteminin Kurulması için Kurumsal Kapasitenin Güçlendirilmesi Projesi DTS GM (KÖMY 2005) 1,5 M Avro - Ocak 2007-Haziran 2008 döneminde Hollanda ile Twinning bileşenli yürütülmüştür. - Mevcut piyasa gözetim ve denetim sistemleri incelenmiş ve detaylı rapor hazırlanmıştır.

Müsteşarlığımız Projeleri-III III-Türkiye'deki Kalite Alt Yapısının Güçlendirilmesi Projesi (TKAG) DTS GM (2007 IPA-I) (5,5 M Avro) -Türkiye’de Kalite Altyapısının Desteklenmesi Projesinin (TKAD) devamı niteliğindedir. AB teknik mevzuatının uygulanabilirliği bağlamında ulusal kalite altyapımızın AB'ye daha da yaklaşmasını hedeflemektedir. 2009 yılı sonu 2010 yılı başında başlaması öngörülmektedir.

Müsteşarlığımız Projeleri-IV III-REACH Mevzuatı Uygulamaları Hakkında Çalıştay İhracat GM TAIEX 2008 REACH Mevzuatına uyum ve mevzuatın uygulamalarına ilişkin Çalıştay hazırlanmıştır. 2008 yılı Eylül ayı içerisinde gerçekleşmiştir. Tehlikeli Kimyasalların İthalatı ve İhracatı Hakkında Çalıştay AB GM - AB’nin 304/2003 sayılı Tüzüğüne uyum ile ön bildirimli kabul prosedürünü kuran Rotterdam Sözleşmesine ilişkin 2008 yılı Kasım ayı içerisinde Çalıştay gerçekleştirilmiştir.

Müsteşarlığımız Projeleri-IV IV-REACH Mevzuatı Uygulamaları HakkındaÇalışma Ziyareti İhracat GM TAIEX 2009 REACH Mevzuatı uygulamalarında önemli rol oynayan yardım masalarından İngiltere REACH Yardım Masasına, 2009 yılı Eylül ayı içerisinde gerçekleşmesi öngörülmektedir.

Ayrıntılı Bilgi İçin Bkz: www.abgs.gov.tr www.dpt.gov.tr/abigm www.sanayi.gov.tr www.dtm.gov.tr www.deltur.cec.eu.int www.cfcu.gov.tr www.ua.gov.tr www.tubitak.gov.tr

İrtibat İçin: Duygu YAYGIR Dış Ticaret Uzmanı Tel: 0 312 204 76 00 E-posta: cecend@dtm.gov.tr