ÇANAKKALE İLİNDE KÜÇÜK VE ORTA ÖLÇEKLİ TARIMA DAYALI SANAYİ İŞLETMELERİNDE PROJEYE DAYALI YATIRIM BİLİNCİNİN ÖLÇÜLMESİ (KÖY BAZLI KATILIMCI YATIRIM PROGRAMI UYGULAMASININ İNCELENMESİ) Yrd. Doç. Dr. Sibel TAN

9/5/20142 Dünyadaki Değişim ve Gelişim Küreselleşen dünya ve ülkeler arası sınırların kalkması, Piyasa ekonomisi şartlarında hükümetlerin rollerinin daralması yalnızca düzenleyici ve denetleyici rol oynaması, Hükümetlerin tarıma müdahalesi yalnızca destekleyici mahiyette, Dünya Bankası, Uluslararası Para Fonu (IMF), Dünya Ticaret örgütü (DTÖ) ve Avrupa Birliği (AB) politikalarda belirleyici rol oynamaktadır.

9/5/20143 Türkiye’de Durum  Planlı dönemin başladığı 1960’lı yıllardan itibaren çeşitli politika arayışları, 1. Destekleme alımları, 2. Girdi sübvansiyonları, 3. Ürün bazında prim uygulamaları, 4. Kredi destekleri….vb.

9/5/20144 Türk Tarım Politikasında Reform Sinyalleri  Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planında ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planında Tarım Politikalında reformun ilk sinyalleri verilmiştir; 1. Rekabetçi tarım sektörü, 2. Çiftçi kayıt ve tarım bilgi sistemlerinin oluşturulması, 3. Tarım sigortası kanunun çıkarılması, 4. Kırsal kalkınma, 5. Tarım sanayi entegrasyonu, 6. Tarım Çerçeve Kanunun çıkarılması.

9/5/20145 Tarım Reformu Uygulama Projesi (ARIP)  2000’li yıllarda bu destekleme politikalarının hem istenen düzeyde tarım sektörünü başarıya götürememesi hem de bütçeye ağır yük getirmesi gerekçesiyle uluslar arası kuruluşların da desteği ile yeni destekleme politikalarına ve özellikle DGD’ye geçiş sağlanmıştır. Bu değişimde “Tarım Reformu Uygulama Projesi (ARIP)” temel rolü oynamıştır. ARIP kapsamında Dünya Bankası ile bir borçlanma anlaşması imzalamıştır.

ARIP TARIM REFORMU UYGULAMA PROJESİ İkraz No : TU ARIP A) Doğrudan Gelir Desteği ve Çiftçi Kayıt Sistemi B) Kırsal Kalkınma Programları B1) Alternatif Ürün Programı B2) Arazi Toplulaştırması B3) Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programı B4) IRFO B5) ÇATAK C) Tarım Satış Kooperatif ve Birliklerinin Yeniden Yapılandırılması KK-MYB

9/5/20147 Tarım Kanunu ve Tarım Stratejisi ( )  ARIP projesinin yetersizlikleri, AB’ye uyum ve DTÖ kuralları ise yeni bir arayışı ortaya çıkarmış Tarım Çerçeve Kanunu ve Tarım Stratejisi hazırlanmıştır. 1. Kaynakların etkin kullanımı ilkesi çerçevesinde, 2. Ekonomik, sosyal, çevresel ve uluslar arası gelişmeler boyutunu bütün olarak ele alan, 3. Örgütlü, 4. Rekabet gücü yüksek, 5. Sürdürülebilir tarım stratejisinin oluşturulması temel amaçlanmıştır.

9/5/20148 AB Mali Yardım Çerçevesi  1999 Helsinki Zirvesinde Türkiye’nin aday ülke statüsü kazanması,  Aday ülke konumuna gelmeden önce Türkiye, Avrupa Birliği'nin MEDA (Yenileştirilmiş Akdeniz Politikaları) kapsamındaki fonlarından, Gümrük Birliği çerçevesinde verilen fonlardan ve Avrupa Yatırım Bankası kredilerinden yararlanmaktaydı.  2001 yılı sonunda tüm bu yardımlar tek bir bütçe kaleminde toplanmış olup bu yardım bütçesine “Katılım Öncesi Yardım Programı” adı verilmektedir

Tarım Stratejisi Çerçevesinde Kırsal Kalkınma  Ulusal Tarım Stratejisi çerçevesinde, tarım üreticilerine kırsal alanda uygulanan projeler;  Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programı  Kırsal Kalkınma Yatırımlarının Desteklemesi Projesi  Bireysel veya grup şeklinde,  %50 öz sermayeye dayalı projeli yatırımlar için, Tarım ürünlerinin depolanması, işlenmesi, değerlendirilmesi ve pazarlamasına yönelik ekonomik faaliyet yatırımları ile, Altyapı tesislerine yönelik yatırımları teşvik etmeyi ve desteklemeyi amaçlayan hibe destek programlarıdır.

Köy Bazlı Katılımcı Yatırım Programı (KBKYP)  I. Etap: 23 Ağustos 2005 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete  II. Etap: 9 Mayıs 2006 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete  III. Etap: 18 Nisan 2007 Tarihli ve Sayılı Resmi Gazete

Uygulanan İller Çanakkale, Denizli, Bolu, Konya, Karaman, Burdur, Hatay, Niğde, Tokat, Artvin, Gümüşhane, Rize, Ardahan, Malatya, Adıyaman, Batman.

Programın (KBKYP) Amaçları  Gelir ve sosyal standartları geliştirmek,  Altyapıyı iyileştirmek,  Tarım-Sanayi entegrasyonu sağlamak,  Alternatif gelir kaynakları yaratmak,  Katma değer sağlayacak altyapı tesis etmek,  Girişimcilik kapasitesi yaratmak,  Uluslararası kaynakların (özellikle AB) kullanımı için kapasite oluşturmaktır.

 Programın en önemli amacı uluslararası fonların kullanımı için yerel kapasite yaratmaktır.  Ülkemizin bundan sonraki kırsal kalkınma vizyonu, yatırımcılar tarafından hazırlanacak öz sermaye katkılı proje başvurularının desteklemesidir.

Proje sayıları ve bütçeleri Proje Sayısı Bütçe (Bin YTL)Toplamdaki Pay (%) ETAPİLEko. Y.AltyapıToplam Eko. Y.Altayapı Toplam I. ETAP ÇANAKKALE TÜRKİYE II.ETAP ÇANAKKALE TÜRKİYE III.ETAP ÇANAKKALE TÜRKİYE TOPLAM ÇANAKKALE TÜRKİYE

Teklif edilen ve kabul edilen proje sayıları EtapTeklif edilenKabul edilen Kabul edilme oranı(%) 1. Etap Etap Etap TOPLAM

Proje konusu Yatırım KonusuTeklif edilenKabul edilen Bakliyat 22 Bal 11 Kanola 31 Karma yem 30 Meyve 163 Sebze 184 Çeltik Kurutma 31 Mısır Kururma 21 Zeytin ve Zeytinyağı 149 Süt ürünleri 167 Soğuk hava deposu 72 Su ürünleri 40 Un fabrikası 62 Alternatif kaynaklı sera 22 Kanalizasyon 42 Sulama 3 Köy Yolu 22 TOPLAM  HEDEF  Ülke Politikalarına uygun  Üretim desenine uygun  ve İl Mastır Planlarına uygun projelerin desteklenmesi

İlçelere göre dağılım İLÇEBAŞVURUKABULKABUL ORAN (%) Biga Merkez Ayvacık Gökçeada Bozcaada 9 00 Ezine Lapseki Bayramiç Gelibolu Çan Ecebat Yenice 6 00 TOPLAM

Yatırımcı niteliği HEDEF! Özellikle Örgütlü Üreticinin Desteklenmesi

Yatırımcı yaşı ve eğitim durumu YAŞEĞİTİM İlkokul Ortaokul Lise Universite48 TOPLAM106 TOPLAM106

Yatırım yerinin özelliği HEDEF KİTLE! Programın adından da anlaşılacağı gibi köy

Proje kabul edilmeme sebebi NEDENProje SayısıOran % Bütçe Kısıtı 3755 Uygun olmayan format 1725 İzin ve ruhsatlar 8 12 Uygun olmayan konu 58 TOPLAM 67100

Yapacağınız yatırımla ilgili önceden tecrübeniz var mı?  %73 Evet, % 27 Hayır  Ada ekonomisine katkı,  Bölgenin üretim potansiyelini değerlendirmek,  Ürün çeşitliliği yaratmak,  Bölgeye istihdam katkısı sağlamak,  Yeni bir yatırım yapma isteği.

Ürününüzü nerede pazarlayacaksınız ?

Projeden nasıl haberdar oldunuz ?

Projenizi kim hazırladı ?

Proje hazırlanırken karşılaşılan zorluklar?

Projenin uygulanması aşamasında karşılaşılan zorluklar nelerdir? 1. Ön proje etütleri ve piyasa araştırmaları yetersiz olduğu için proje bütçeleri ile piyasa fiyatlarının örtüşmemesi, 2. İzin ve ruhsatların alınmasındaki zorluklar, 3. Bürokratik işlemlerin fazlalığı, 4. İhale dosyalarının hazırlanması ve ihale şartlarında karşılaşılan zorluklar, 5. Yatırımların sürdürülebilirliğinin iyi planlanmamış olması, 6. Uygun teklif verecek firma sayısındaki yetersizlikler.

Hazırladığınız projenin çevrenize en önemli katkısı nedir ? (Önem sırasına göre) 1. Yerel üretim potansiyelinin kullanılması 2. Gelir etkisi, 3. İstihdam etkisi, Ürün kalitesinin artırılması, 4. Çarpan etki, 5. Doğal kaynak kullanımı.

Yrd. Doç. Dr. Sibel TAN Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Ziraat Fakültesi Tarım Ekonomisi Bölümü