AB ve TÜRKİYE’DE Sağlık Politikaları ve Türkiye’nin Uyumu Prof. Dr. Recep AKDUR

AB ÜLKELERİ ve TÜRKİYE’DE BAZI SAĞLIK HİZMETLERİ ÖLÇÜTLERİ TC Hükümet Bütçesi İçinde Sağlık Harcaması (%) 10-14 3,18 Kişi Başına Sağlık Harcaması (ABD$) 693-3036 420 Yatırımlar İçinde Sağlık Yatırımı Payı (%) 10+ 3,5 Yatırımlar İçinde Sosyal Yatırımların Payı (%) 25-45 3,9 Temiz İçme Suyu Olan Nüfus (%) 90+ 69 Oda Başına Düşen Kişi Sayısı 1> 2,2 Bir Doktora Düşen Kişi Sayısı 244-667 797 Bir Sağlık Personeline Düşen Kişi Sayısı 160-990 1010 On bin Kişiye Düşen Yatak Sayısı 42-83 25,7

AB ÜLKELERİ ve TÜRKİYE’DE BAZI SAĞLIK DÜZEY ÖLÇÜTLERİ TC Bebek Ölüm Hızı ( Bin canlı doğumda) 5-9 28.8 Anne Ölüm Hızı (Yüz bin canlı doğumda) 7-15 80 Doğuşta Beklenen Ömür 75-79 70.3 Kaba Doğum Hızı (Binde) 9-13 19.9 Nüfus Artış Hızı (Binde) 1-6 13.3

Bu durum Türkiye üzerinde büyük bir psikolojik baskı yaratıyor Oysa bu sonuç doğrudan sağlık sektörü ile ilgili bir durum değil

Örgütleme ve hizmet sunumu Sağlık hizmetlerinin finansmanı TÜRKİYE’DE SAĞLIK POLİTİKASI DENİLİNCE SEKTÖRÜ BİÇİMLEYEN MAKRO POLİTİKALARI ANLIYORUZ Örgütleme ve hizmet sunumu Sağlık hizmetlerinin finansmanı İnsangücünün istihdamı

SAĞLIKTA DÖNÜŞÜM Bakanlık planlayıcı bir kuruluş haline getirilecek Kamu hastaneleri yerel idarelere bırakılacak Birinci basamak ‘aile hekimliği’ne dönüştürülecek Kamu sigortaları birleştirildi Teminat paketi küçültülecek Özel sigorta baskın hale gelecek Personel sözleşmeli olacak AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’de SAĞLIK POLİTİKA VE HİZMETLERİ DENİLİNCE AB’NE ÜYE ÜLKELERDEKİ SAĞLIK POLİTKA ve UYGULAMALARINI ANLIYORUZ

AB’nde sağlık politika ve hizmetleri ile : AB TÜZEL KİŞİLİĞİNİN POLİTİKALARI VE HİZMETLERİ ANLAŞILMALI

AB TÜZEL KİŞİLİĞİNİN MAKRO POLİTİKALAR YADA SEKTÖRÜ BELİRLEYEN POLİTİKALARLA BİR İLİŞKİSİ YOKTUR. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB ve SAĞLIK POLİTİKALARI “Birlik düzeyinde tek tip /ülkeler üstü bir politika söz konusu değildir” “Üye ülkedeki sağlık politikasını belirleme ve sektörün yönetimi tamamen ulusal erkin yetkisindedir” “Birliğin temel amacı; tüm üye ülkelerde belli bir standardın yakalanmasıdır” “Birlik yalnızca yol gösterici konumdadır” “Sağlık politika ve uygulamaları ülkelere özgüdür” AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB TÜZEL KİŞİLİĞİ VE KURUMLARI Avrupa parlamentosu Avrupa Zirvesi Avrupa Konseyi Avrupa Komisyonu Adalet Divanı ve Bidayet mahkemesi Sayıştay Ekonomik ve Sosyal Komite Bölgeler Komitesi Avrupa Yatırım Bankası Avrupa Para Enstitüsü ve Merkez Bankası Ombdusman AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB KOMİSYONUNDA SAĞLIK SEKTÖRÜ POLICIES EXTERNAL RELATIONS AGRICULTURE DG DEVOLEPMENT DG COMPETITION DG ENLARGEMENT DG ECONOMIC AND FINANCIAL AFFAIRS DG EUROPEAID-CO-OPERATİON OFFFİCE EDUCATION AND CULTURE DG EXTERNAL RELATİON EMPLOYMENT AND SOCIAL AFFAIRS DG HUMANITARIAN AID OFFICE-ECHO ENERGY AND TRANSPORT DG TRADE ENTERPRISE DG GENERAL SERVİCES ENVİRONMENT DG EUROPEAN ANTI-FRAUD OFFICE FISHERIES DG EUROSTAT HEALTH AND CONSUMER PROTECTİON DG PRESS AND COMMUNİCATİON INFORMATION SOCIETY PUBLİCATİON OFFICE INTERNAKL MARKET SECRETARIAT GENERAL JOINT RESEACH CENTRE INTERNAL SERVICES JUSTICE AND HOME AFFAIRS BUDGET / REGIONAL POLİCY GROUP OF POLICY ADVISERS RESEACH INTERNATIONAL AUDIT SERVİCE TAXATION AND CUSTOMS UNION JOINT INTERPRETING AND CONFERANCE SERVİCE LEGAL SERVICE PERSONAL AND ADMİNİSTRATION TRANSLATION SERVİCE

Sağlık ve Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü’nün Müdürlükleri Genel İlişkiler Tüketici ilişkileri Halk Sağlığı ve Risk Değerlendirme Hayvan Sağlığı ve Refahı Gıda Zinciri Güvenliği Gıda ve Veterinerlik İşleri AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

SAĞLIK ALANINDAKİ AB KURULUŞLARI European Environment Agency (EEA) European Monitoring Center for Drugs and Drugs Addiction (EMCDDA) European Agency for the Evaluation of Medicinal Products (EMEA) European Agency for Safety and Health at Work (EU-OSHA) European Food Safety Authority (EFSA) European Centre for Disease Prevention and Control (ECDC) AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

Sağlık ve Tüketiciyi Koruma Genel Müdürlüğü Görev Tanımları AB ANTLAŞMASININ 95 ve 153. maddelerinde tüketiciyi korumaya iğlişkin olanlar, 95,152,ve 300. maddelerinde halk sağlığına ilişkin olanlar, 37,95 ve 152. maddelerinde ise gıda güvenliği, hayvan ve bitki sağlığına ilişkin olanlar düzenlenmiştir. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB ANAYASA TASLAĞI Kurucu antlaşmalar 2001 yılında AB Anayasasına dönüştürüldü AB Anayasası dört bölümden oluşuyor Sağlıkla doğrudan ilgili düzenlemeler III. Bölümde yer alıyor AB anayasasına göre sağlık paylaşılan ve destekleyici bir yetkidir AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

SOSYAL POLİTİKA Çalışanların sağlığının ve güvenliğinin korunması ve çalışma ortamının iyileştirilmesi Sosyal güvenlik AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

ÇEVRE Çevre kalitesinin korunması ve geliştirilmesi İnsan sağlığının korunması Tüm politika ve uygulamalarda çevrenin gözetilmesi AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

TÜKETİCİNİN KORUNMASI Tüketicinin sağlığının, güvenliğinin ve ekonomik çıkarlarının korunması Tüketicinin bilgiye ve eğitime ulaşmasının sağlanması AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

HALK SAĞLIĞI Tüm AB politika ve uygulamalarında insan sağlığının yüksek düzeyde korunması AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB TÜZEL KİŞİLİĞİNİN SAĞLIK POLİTİKALARI İLKELER ORTAK PROGRAMLAR YÜKÜMLÜLÜKLER AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’nin İLKELERİ1 Temel değişim; ortak devlet Temel mantık; AB felsefesini benimseme ve yasaların uyumlu hale getirilmesi İktisadi liberalizasyon Siyasi liberalizasyon Dünya ile rekabet Sürekli refah artımı AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’nin İLKELERİ2 SAĞLIK BAKIMINDA Hakkaniyet (equity) Ulaşılabilirlik (available) Dayanışma (solidarity) Sağlık bakımı güvencesi (social security) Sürdürülebilirlik (sustainable) AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’nin İLKELERİ 3 Tüm ülkeyi ve nüfusu kapsayan, Koruyucu hizmet ağırlıklı, Genel pratisyene dayalı, Sevk zinciri / kademelenmesi olan, Sürekli kalite iyileştirmeyi benimseyen, Hekim ve hasta seçme hakkı tanıyan, AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’nin İLKELERLERİ4 KORUYUCU HİZMETLERDE Erken (prematüre) ölümlerin önlenmesi, Bulaşıcı hastalıkların önüne geçilmesi, Yaşlanan toplumun sorunlarına yanıt verilmesi, Toplum kesimleri arasındaki eşitsizliklerin giderilmesi, Sağlık konu ve politikalarının Birliğin diğer politikalarına entegrasyonu. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’DE ORTAK PROGRAMLAR1 AB’ğindeki ortak programlar Birliğin politikalarını uygulamanın önemli bir aracıdır Üye, aday ülkeler ve vatandaşlarının AB politikalarının esasları ve bunların işleyişini tanımalarına ve bu politakaların yaygın uygulanmasına aracılık etmektedir. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB’DE 2003 ÖNCESİ ORTAK PROGRAMLAR2 Halk Sağlığı Çerçeve Programı(2001-2006) Kanserle Mücadele programı (1996-2000) AIDS ve Bulaşıcı Hastalıkların Önlenmesi Programı (1996-2000) Uyuşturucu Bağımlılığı ile Mücadele Programı(1996-2000) Kirliliğe Bağlı Hastalıklara İlişkin Program(1999-2001) Yaralanmaların Önlenmesi Programı (1999-2003) Sağlığın İzlenmesi Pogramı (1997-2001) AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

HALK SAĞLIĞI EYLEM PROGRAMI Avrupa parlementosu ve Konseyinin 23 eylül 2002 tarihli kararı ile tüm sağlık programları birleştirilmiş HALK SAĞLIĞI EYLEM PLANI başlığı altında toplanmıştır Birinci Halk Sağlığı Eylem planı 2003-2008 yıllarını kapsamaktadır Türkiye 27 Kasım 2002 tarihinde mutabakat zaptını imzalayarak programa dahil olmuştur. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

AB UYUM (uygulamada) Ne değişecek, neye uyulacak Temel değişim; sınırların kalkması ve her şeyin serbestçe dolaşması Temel mantık; üye ülkeden gelecek her türlü tehlikeye karşı AB toplumunu, çevresini ve ekonomisini koruma, AB standartlarına uymayan hiç bir şeyin, diğer üye ülkelere girmemesi, Üye / olacak ülkenin, (Türkiye) sorunlarının AB’yi rahatsız etmemesi (bunlar uyumda ikincildir) AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

ULUSAL PROGRAMDA SAĞLIK Malların serbest dolaşımı Kişilerin – Hizmetlerin serbest dolaşımı İstatistik Sosyal politikalar ve istihdam Çevre Tüketicinin korunması ve sağlığı Uluslararası gümrük işbirliği Siyasi Kriterler(Adalet ve İçişleri) AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

MALLARIN SERBEST DOLAŞIMI Gıda sanayi Deterjanlar Psikotrop maddeler Tıbbi Ürünler ( ilaçlar) Kozmetikler Oyuncaklar Tıbbi cihazlar) Piyasa Gözetimi *Gümrük Birliği ve GATT Çerçevesinde zaten uygulanıyor *Türkiye Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) 4 Kasım 1999 *Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimi ile ilgili yasal düzenlemelerdeki eksiklikler giderilmeye çalışılıyor.

KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI 1 Açık işlere başvurma Serbestçe yerleşme İşi olmasa da ikamet etme İş sona erdikten sora da ikamete devam AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

KİŞİLERİN SERBEST DOLAŞIMI2 Meslek diplomalarının karşılıklı tanınması Türkiye’de yetişen insanların AB ülkelerinde çalışabilmesi (müfredat, sınav ve sertifikasyonun AB standartlarına uydurulması) AB’ ne mensup sağlık personelinin Türkiye’de çalışabilmesine izin (TC vatandaşı ve Türk soylu olma şartının kaldırılması) Türkiye’de çalışan sağlık personeline AB standartlarında davranılması AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

HİZMETLERİN SERBEST DOLAŞIMI Yerleşmeyi engelleyen hükümlerin kaldırılması Hizmet üretimini engelleyen hükümlerin kaldırılması AB ülkelerine yerleşecek ve hizmet üretecek TC vatandaşlarının AB standartlarına uyması AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

SOSYAL POLİTİKA ve İSTİHDAM Sendika ve diğer örgütlenmelerde AB normları Sosyal sigorta uygulamalarında AB normları İşçi sağlığı ve iş güvenliğinde AB normları Tüketicinin korunmasında AB normları Kamu sağlığının korunmasında AB normları AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

TÜKETİCİNİN KORUNMASI Sağlık ve güvenliğinin korunması Ekonomik çıkarlarının korunması Bilgilendirilme ve eğitim hakkı Örgütlenme ve temsil edilme hakkı AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İSTATİSTİKİ BİLGİ ALIŞVERİŞİ İstatistiki verilerin AB normlarında toplanması AB (EUROSTAT) uyum ve işbirliği AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

ÇEVRE KORUMA Hava kalitesi Su kalitesi Atıkların kontrolü Gürültü kontrolü Nükleer enerji ve radyasyon İklim değişikliği AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

GÜMRÜK İŞBİRLİĞİ Aynı gümrük tarifesini uygulama Üye ülkelerde her türlü gümrük ve vergi işlemlerini kaldırma İç sınırların kaldırılması Türkiye’nin AB ile olan ilişkileri zaten Gümrük Birliği ve GATT çerçevesinde yürütülüyor. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

GÜNLÜK UYGULAMALAR Elektronik sağlık kartı (smart kart) Sağlık telematiği AB vatandaşlığı Online sağlık hizmetleri Sağlık bilgi ağı Sürveillance ve araştırmalar Erken uyarı sistemi Bio terörizm Küresel işbirliği AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

UYUMU İZLEME METİNLERİ Türkiye İlerleme Raporu Türkiye Tavsiye Raporu Türkiye Etki Raporu AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

Türkiye İlerleme Raporları 1998 2000 2001 2002 2003 2004 2005 AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İlerleme Raporu 20041 Tavsiye; Kopenhag kriterlerinin gerekleri yerine getirilmiştir. Etki;Avantaj dezavantajlar sıralanmış İlerleme Raporu; sağlık için hemen her bölümde değinmeler var. Özellikle “tüketici ve sağlığın korunması” , “sosyal politika ve istihdam”, başlıkları altında eli alınıyor. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İlerleme Raporu 20042 Gerçekleşenler/ OLUMLU Tütün Kontrol Çerçeve Programı imzalanmıştır. Bulaşıcı hastalıkların bildirimine ilişkin tüzük kabul edilmiştir. Sağlık Enformasyn ağına üye olunmuştur(Hepnet, Dipnet, Euvacnet) HIV/AIDS hem sıklığı düşük, hem de ulusal strateji var Sağlığa ayrılan parasal kaynak arttırılmıştır. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İlerleme Raporu 20043 Gerçekleşmeyenler / OLUMSUZ Ulusal bulaşıcı hastalık izleme ve kontrol programı yok Bulaşıcı hastalık izleme ve kontrol mevzuatı gözden geçirilmeli Tütün, kan, doku ve hücreye ilişkin AB mevzuatına uyum sağlanmalı Toplumun sağlık düzeyi geri AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İlerleme Raporu 20044 SORUNLAR a)Sağlık düzeyinde eşitsizlikler var, b)Hizmetlere erişmede eşitsizlikler var, c)Kaynaklar verimsiz kullanılıyor, d)Kötü yönetim söz konusu, e)Finans kaynakları daha da arttırılmalı AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

İlerleme Raporu 2005 ÇEVRE TÜKETİCİ VE SAĞLIĞIN KORUNMASI SOSYAL POLİTİKA VE İSTİHDAM GÜMRÜK BİRLİĞİ AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

ÇEVRE OLUMLU (gerçekleşen) Atık yönetimi,gürültü ve doğanın korunması alanlarında ilerleme sağlanmıştır ÇED müktesebatına büyük oranda uyulmuştur OLUMSUZ (gerçekleşmeyen) Kyoto protokolu imzalanmamıştır,Espoo ve Eartthus sözleşmesine taraf olunmamıştır Çevreye ilişkin muktesebatın uygulanması zayıftır SORUN Çevre sorunlarının üstesinden gelmek için çok büyük yatırım gerekmektedir. AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

TÜKETİCİ VE SAĞLIĞIN KORUNMASI OLUMLU Başta ihtisaslaşmış tüketici mahkemeleri olmak üzere bu alanların çoğunda ilerleme sağlamıştır. Bulaşıcı hastalıkların kontrolü ve izlenmesi için bir ağ kurulmaktadır OLUMSUZ Piyasa izleme sistemi yerleşmemiştir. Tüketici hareketinin geliştirilmesi gerekmektedir SORUN Sağlık bakanlığının kurumsal ve idari kapasitesi yetersizdir AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

SÜREÇ İlerleme Raporu 2004; Kopenhag siyasi Kriterlerinin gereklerinin yerine getirildiği kabul edildi 3 Ekim 2005’de “Tam Üyelik Müzakereleri” başladı AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

Müzakerelerdeki 31 başlık 18. İstatistik 19. Sosyal Politika ve İstihdam 20. İsletme ve Sanayi Politikası 21. Trans-Avrupa Şebekeleri 22. Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu 23. Yargı ve Temel Haklar 24. Adalet, Özgürlük ve Güvenlik 25. Bilim ve Araştırma 26. Eğitim ve Kültür 27. Çevre 28. Tüketici ve Sağlığın Korunması 29. Gümrük Birliği 30. Dış İlişkiler 31. Dış Güvenlik ve Savunma Politikaları 32. Mali Kontrol 33. Mali ve Bütçe Konularına İlişkin Hükümler 34. Kurumlar 35. Diğer Konular 1. Malların Serbest Dolaşımı 2. İşçilerin Serbest Dolaşımı 3. Yerleşim Hakkı ve Hizmetlerin Serbest Dolaşımı 4. Sermayenin Serbest Dolaşımı 5. Kamu Alımları 6. Şirketler Hukuku 7. Fikri Mülkiyet Hukuku 8. Rekabet Politikası 9. Mali Hizmetler 10. Bilgi Toplumu ve Medya 11. Tarım ve Kırsal Kalkınma 12. Gıda Güvenliği, Veterinerlik ve Bitki Sağlığı Politikası 13. Balıkçılık 14. Ulaştırma Politikası 15. Enerji 16. Vergilendirme 17. Ekonomik ve Parasal Politika AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006

Müzakerelerde Sağlıkla İlgili Başlıklar Serbest Dolaşım malların, kişilerin, hizmetlerin, sermayenin Sosyal Politika ve İstihdam Bilim ve Araştırma Eğitim ve Kültür Çevre Tüketici ve Sağlığın Korunması Gümrük Birliği AKDUR, AB SAĞLIK, Nisan 2006