TÜRKİYE ARAŞTIRMA ALANI

Türkiye Araştırma Alanı Dünyadaki yeni araştırma yaklaşımlarını ve stratejilerini inceleyerek Üniversitemiz ve Ülkemiz için özgün bir araştırma yaklaşımı sentezledik. Ülkemizde yapılan bireysel araştırmaları öncelikli alanlarda bütünleştiren ve kurumlararası ortak projelerden bilim, teknoloji ve toplumsal fayda üretmeye yönelik bir araştırma yaklaşımı oluşturduk.

Orta Asya Araştırma Alanı Orta Asya ve Kafkaslar Araştırma Alanı’nın kurulmasına öncülük ettik. Orta Asya ve Kafkasya’daki üniversiteler arasında etkileşimi artırarak bilgi ve beceri paylaşımını sağladık.

HEDEFİMİZ Avrupa ile Orta Asya ve Kafkaslar arasında bir köprü kurarak AVRASYA ARAŞTIRMA ALANINI oluşturmak, ODTÜ’yü öğretim ve araştırmada mükemmeliyet merkezi haline getirmek, Başkent Ankara’yı bilim ve teknoloji şehrine dönüştürmek, Türkiye’yi bölgede bilim ve teknoloji ihracatçısı konumuna getirmektir.

TÜRKİYE ARAŞTIRMA ALANI ODTÜ’de 58 ÇALIŞTAY Diğer Kurumlarda

AVRASYA ARAŞTIRMA ALANI (13 Eylül 2003) Azerbaycan: Azerbaycan Devlet Petrol Akademisi Azerbaycan Mimarlık ve İnşaat Mühendisliği Üniversitesi Azerbaycan Teknik Üniversitesi Bakü Devlet Üniversitesi Hazar Üniversitesi Gürcistan: Tiflis Devlet Üniversitesi Kazakistan: Ahmet Yesevi Türk - Kazak Üniversitesi Abay Devlet Üniversitesi Kazak İş ve Sosyal İlişkiler Akademisi Kırgızistan: Kırgızistan – Türkiye Manas Üniversitesi Kırgız Teknik Üniversitesi Kırgız Milli Devlet Üniversitesi Özbekistan: Taşkent Şarkşinaslık Enstitüsü

TÜRKİYE ARAŞTIRMA ALANI PROGRAMLARI ÖYP: Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı DOSAP: Doktora Sonrası Araştırma Programı YUUP: Yaygınlaştırılmış Ulusal ve Uluslararası Projeler OEGBM: Ortak Eğitim Güç Birliği Merkezleri Bilim ve Teknoloji Merkezi: Araştırmanın Toplumsal Faydaya Dönüştürülmesi

ÖYP

ÖYP: Öğretim Üyesi Yetiştirme Programı Üniversitelerarası işbirliğine dayanan ülke çapında bir üniversiteler ağı Bilim İnsanı Yetiştirerek Üniversitelerimizi Güçlendirmek Amaç:

ÖĞRETİM ÜYESİ YETİŞTİRME’DE MEVCUT DURUM 33. Madde ~ 6.500 Bursiyer ~ 600 Milyon USD ~ 1.650 Doktor ~ 1 Doktoralı Eleman ~ 300.000 USD ÖYP Bir Öğretim Üyesi 20.000 USD + Üniversitelerimize kazandırılan altyapı + Üretilen ARGE

39 Farklı Üniversiteden Mezun, 18 Farklı Üniversite adına 5 Enstitü 51 bölüm ve 14 interdisipliner alanda kayıtlı 473 Araştırma Görevlisi Akdeniz 59 Atatürk 82 Balıkesir 7 Cumhuriyet 3 Çanakkale Onsekiz Mart Erciyes 5 Gaziantep 1 Gaziosmanpaşa İnönü 20 Kocaeli 44 Mersin 29 Ondokuz Mayıs 5 Selçuk 78 Süleyman Demirel 46 Trakya 5 Uludağ 11 Yüzüncü yıl 59 Z. Karaelmas 19

ÖYP Süreçleri Çerçeve Protokollerin İmzalanması Arz ve Talep Saptama ve Gazete ilanı Seçme ve Yerleştirme Mecburi Hizmet Sözleşmesi Ortak Tez izleme Komiteleri Yurt dışı Deneyim Doktora Sonrası Araştırma Projesi

ÖYP’NİN MALİ BOYUTU ÖYP BÜTÇESİ TOPLAM 17 TRİLYON TL. PROJE SÜRESİ 5 YIL MİLYON TL YIL Kullanılan Kaynak: 7,6 Trilyon

DOKTORA SONRASIARAŞTIRMA PROGRAMI DOSAP DOKTORA SONRASIARAŞTIRMA PROGRAMI

Doktora Sonrası Araştırma Programı DOSAP Öğretim üyelerimiz arasındaki bilimsel etkileşimi artırmak amacı ile doktorasını tamamlayan öğretim elemanlarının bir ya da birbuçuk yıllığına ODTÜ’de araştırmalar yapmak üzere görevlendirilmesi ile gerçekleşen bir programdır. Doktora Sonrası Araştırma Programı D O S A P

Doktora Sonrası Araştırma Programı DOSAP, genç öğretim üyelerimizin ODTÜ’nün altyapı, yabancı dil olanaklarından faydalanmalarını sağlayacak ve kendi konusunda uzmanlaşmış öğretim üyeleri ile ortak araştırmalar yaparak motivasyonunu ve gelişimini artıracaktır. DOSAP araştırmacıları ÖYP’de tez danışmanı YUUP’ta araştırmacı olabileceklerdir. Doktora Sonrası Araştırma Programı D O S A P

MEVCUT DURUM 71 Başvuru 24 Kabul Program 2004 Haziran ayında başlamıştır DOSAP Afyon Kocatepe 1 Akdeniz 2 Başkent Bilkent Cumhuriyet Çanakkale Onsekizmart Dicle 3 Dumlupınar 1 Fırat Gaziosmanpaşa 4 İnönü İTÜ İzmir Yüksek Teknoloji Kafkas Kahramanmaraş Sütcü İmam 8 Kocaeli 12 Manas 1 Marmara Mersin Muğla 2 ODTÜ 10 Ondokuz Mayıs 1 Sakarya Selçuk 2 Yıldız Teknik 5 Yüzüncü Yıl Zonguldak Karaelmas

YUUP

Yaygınlaştırılmış Ulusal ve Uluslararası Projeler (YUUP) Türkiye’nin ekonomik gücünü artırmak amacı ile ülke çapında araştırma gücümüzü ve altyapımızı birleştirerek oluşturduğumuz ve kendi ulusal çıkarlarımız doğrultusunda uluslararası ortaklıklara girdiğimiz katma değeri yüksek, ürüne yönelik ileri araştırma projeleridir

YUUP’LARA DESTEK VEREN ÜNİVERSİTELER 2003’TE YUUP ODTÜ Koordinasyonunda Gerçekleştirilen 14 alanda: 58 çalıştay Üniversite sayısı: 35 Kurum sayısı: 84 Araştırmacı sayısı: 512 Proje sayısı: 21 Destek: 8 trilyon TL YUUP’LARA DESTEK VEREN ÜNİVERSİTELER Akdeniz Atatürk Kocaeli Mersin ODTÜ Selçuk Süleyman Demirel Trakya Uludağ Yüzüncü Yıl Zonguldak Karaelmas 18 Mart Çanakkale Abant İzzet Baysal Anadolu Ankara Balıkesir Başkent Boğaziçi Dicle Dokuz Eylül Ege Erciyes Gazi Gaziosmanpaşa Hacettepe İstanbul Teknik İzmir Yüksek Tek.i Kırıkkale Marmara Mugla Mustafa Kemal Pamukkale Atılım Bilkent Sabancı

DPT Tarafından İleri Araştırma Projesi Olarak Desteklenen YUUP’lar Bütçe (Milyon TL) Koordinator Proje Adı 2004 Toplam bütçe Süre (Yıl) Ayhan S. Demir Biyokat: Kiral ilac temel maddelerinin Sentez teknolojileri ve üretimi 590.000 1.000.000 3 Nafiz Alemdaroğlu, Yavuz Yaman İnsansız Hava Aracı 440.000 Mahinur Akkaya GEN-PRO: Bitkisel Genomik ve Proteomik Ulusal Mükemmeliyet Ağı - Ulusal Gen Kaynaklarımızın Karakterizasyonu ve Modern Biyoteknoloji Yöntemleri Kullanılarak Değerlendirilmesi 400.000 Ergin Atımtay Deprem Hasarlı Binalarin Onarimi ve Mevcut Binaların Güçlendirilmesi: Dış Perde Duvar Uygulamasi 300.000 1.950.000 Sinan Bilikmen Endüstriyel Uygulamalar İçin X-Işını Lazerlerin Tasarımı ve Yapılması 600.000 1.200.000 Aydın Alatan E-devlet için görsel arşiv sistemleri 370.000 2 Toplam: 6.750.000 * Diğer projeler, toplam 220 Milyar TL. Başlangıç ödeneği BAP’tan desteklenmiştir.

2004 YILI YUUP DESTEK MİKTARLARI

2005 YILI İÇİN ÖNERİLEN YUUP’LAR 1 Binalarda ve Taşıtlarda Renk Değişimi İle Isı ve Işık Kontrolünü Sağlayan Camların Üretimi 1.290.000 2 Süt Sanayii için Peynir ve Yoğurt Kültürleri ile Laktaz Enzimi Üretimi: Laktoz Tahammülsüzlüğüne Karşı Geleneksel ve Modern Çözümler 1.414.000 3 Biyokütlenin Temiz Enerji Elde Edilmesinde Kullanılması ve Gerekli Teknolojilerin Geliştirilmesi 1.900.000 4 Tarım İlaçlarını İçeren Kalıcı Organik Maddeler: Bölgesel Envanteri, Öncelikli İhraç Tarım Ürünlerine ve İnsanSağlığına Etkileri 2.790.000 5 Genetik Modifiye Organizmaların Tanısında Kullanılabilecek Kuvars Kristal Mikrobalans (QCM) Tabanlı Tanı Sistem ve Cihazlarının Geliştirilmesi 397.000 6 Türkiye'de Kentsel Hava Kalitesini Geliştirecek Bilimsel Bazlı Eylem Planı Hazırlanması 3.200.000 7 Temiz enerji üretiminde kullanılan doğrudan metanol yakıt pilleri için katalizör tasarımı, geliştirilmesi ve uygulanması 452.000 8 Elektrik ve Elektronik Sanayii Uygulamalarında Bor Tabanlı Nanokristal/Nanoalaşım ve Metalik Cam Malzemeler 2.722.000 9 Hidrojen Gazı Üretimi, Depolanması ve Yakıt Hücrelerinde Elektrik Elde Edilmesi 963.000 10 Sağlıklı ve Peynir verimi yüksek süt veren sığır sürüleri oluşturmak için moleküler genetik yaklaşımlar 479.000 11 Raylı Toplu Taşıma Aracı için Boji Tasarım Yöntemi Geliştirilmesi, İmalatı ve Testi 2.287.000 12 Rehabilitasyon için Üç Boyutlu İnsan Vücudu Modelleme, Kamera ile Hareket İzleme ve Animasyon ile Görsel Geri Bildirim 957.000 13 Marmara ve Karadeniz Hamsi Balığı Stok Miktarlarının Belirlenmesi 2.238.000 14 Küçük ve Orta Ölçekteki İşletmelere Yönelik Sanal Fabrika Sistemi Geliştirilmesi 295.000 15 Türk Boğazları ve Kilikya Baseni Kıyısal Gözlem ve Öngörü Sistemleri 699.500 16 GEN-PRO: Tarımsal Üretimin Modern Biyoteknoloji Yöntemlerle Geliştirilmesi ve Gen Teknoloji Ulusal Araştırma İşbirliği Ağının Oluşturulması 3.750.000 17 Güneş Vadisi Projesi: Temiz Enerjili Ekolojik Gelişim Projesi 890.000 18 Gökyüzü Internet Ağı: Hava Platformları Aracılığıyla Haberleşme Projesi 2.673.000 Bilim ve Toplum Merkezi 3.800.000 Toplam: 33.196.500

Akıllı Sınıf

Ortak Eğitim Güç Birliği Merkezleri (Akıllı Sınıf) AMAÇ: Üniversitelerimiz arasındaki etkileşimi video konferans ve Internet teknolojileri ile artırarak, eğitim ve araştırmada kaliteyi yükseltmek.

HEDEF Bilgide Zamanda Mekanda sınırı olmayan, ortak Araştırma ve Eğitim için ortak çalışma ortamı oluşturmak

MEVCUT DURUM Model geliştirildi, şartnameler hazırlandı SDÜ ve ODTÜ’de kuruldu Tüm ÖYP üniversitelerine yaymak üzere DPT programına konuldu 2003 Güz Döneminde Prof.Dr. Eres Söylemez Harran Üniversitesi’ne “Mekanizma Tekniği” dersi verdi. SEM tarafından 2004 bahar döneminde Akıllı Sınıfta SDÜ ve ODTÜ’den izlenebilen pazartesi seminerleri düzenlendi. 2004-2005 Öğretim Yılında 2 Lisansüstü ders açılacaktır. Kocaeli, Mersin, Yüzüncü Yıl Üniversiteleri 2004’de gerçekleştirilecektir

YAPILMASI GEREKEN ÇALIŞMALAR ÖYP: - Kadro sorunu - 2005 + Proje destek DOSAP: - Mali destek YUUP: - Yasa ve yönetmeliklerde düzenleme - Eleman istihdamı - Üniversiteler arası kaynak aktarımı Avrasya Araştırma Alanı - Mali destek projemizi sunduk

Bilim ve Toplum

Neden Bilim ve Toplum? Ülkemizde bilimsel çalışmalarla toplumsal yarar arasında bir bağ kurulamamıştır. Yürütülmekte olan bilimsel etkinlikler çoğunlukla toplumsal çıkarlarla örtüşmemektedir.

Karar Verici Destekleyici Araştırmacı Toplum

Gallup (Macaristan) Kamuoyu Araştırma Kurumu

Hava Kirliliği – Deli Dana Hastalığı – Ozon Tabakasındaki Delikler – Küresel Isınma – Internet – Sera Etkisi – Hormonlu yiyecekler – Genetik Mühendisliğince Geliştirilmiş İlaçlar – Nanoteknolojiler – Yakıt Hücreli Motorlar (10 Konu)

Bilim ve Toplum Toplumsal refah ve ekonomik kalkınma, bilimi toplumun temellerine oturtmadan sağlanamaz. Bu nedenle bilim ve toplumun yakınlaştırılmasında AR-GE bilincinin karar vericiye, üreticiye, sanayiciye ve toplumun diğer kesimlerine aktarılması ve AR-GE’nin fayda üretir bir hale getirilmesi gerekmektedir.

Bilim ve Toplum’un Hedefleri Bilimsel konularda toplumun, özellikle de gençlerin bilgisini ve farkındalığını artırmak Üniversitelerde, toplumun istek ve kaygılarına yanıt verecek bilimsel çalışmaları yoğunlaştırmak Toplumun çeşitli kesimlerinde ( Karar vericiler – Üniversite – STK – Medya – Sanayi – TSK) Ar-Ge TALEBİ ve farkındalığı yaratmak

TÜRKİYE ARAŞTIRMA ALANI ÖYP – DOSAP YUUP - AS BİLİM ve TOPLUM

ODTÜ BİLİM VE TEKNOLOJİ İLETİŞİM MERKEZİ* * Doç.Dr. Ayşen Savaş

KARAR VERİCİ MEDYA DEVLET BİLİM TOPLUM VE TEKNOLOJİ STK İLETİŞİM MERKEZİ TOPLUM GENÇLER İÇİN Bilim Tırı Bilime dokunma STK SANAYİ DİĞER ÜNİVERSİTELER

MEDYA OFİSİ Medya organları aracılığıyla üniversitenin bilim üreten yerler olduklarının anlatılması ve bilimin topluma yakınlaştırılmasının sağlanması Yarışmalar, ödüller, bilgi günleri, bilimsel festivaller ve bilimsel geziler düzenlenmesi Üniversitemizdeki etkinliklere medyanın katılımının sağlanması ve üniversitenin topluma tanıtılması Bilimsel gelişmelerin ve başarı öykülerinin medyada yer bulmasının sağlanması

ÜNİVERSİTE – KARAR VERİCİ İŞBİRLİĞİ Tüm kamu kurumlarında Ar-Ge farkındalığının yaratılması ve bu konuda üniversite ile işbirliklerinin artırılması İlgili karar vericilere üniversite öncesi eğitim müfredatının bu yönde düzenlenmesi konusunda telkinde bulunulması Araştırma ve geliştirmenin bir ülke politikası haline getirilmesi Bilim adamlarının yurt içine yönelik çalışmalar yapabilmesi için yasal düzenlemelerin yapılması

ÜNİVERSİTE – STK İŞBİRLİĞİ STK’ların toplumda Ar-Ge bilinci yaratmaları için teşvik edilmesi STK’lar aracılığıyla söyleşiler, seminerler düzenlenmesi STK’lar yardımıyla toplumun beklentilerinin tespit edilmesi ve araştırmaların bu yönde yoğunlaştırılması STK’ların projelere katılımının sağlanması

ÜNİVERSİTE – STK İŞBİRLİĞİ STK’ların medyayla olan yakınlıklarının bilimin topluma yakınlaştırılması için kullanılmasının sağlanması (TEMA – Eğitim Gönüllüleri – Hayvan severler – Odalar – Sendikalar ….) STK’ların desteğiyle gençlere yönelik yarışmalar, bilgi günleri, bilimsel festivaller vb. etkinliklerin düzenlenmesi

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ Sanayide AR-GE talebinin yaratılması Sanayicililerle toplantılar düzenlenmesi ve üniversitedeki araştırmacılarla sanayicilerin bir araya gelmelerinin sağlanması Sanayicilerin AR-GE projelerine katılarak aktif rol almalarının sağlanması Üniversite öğrencilerinin sanayicilerle olan bağlarının güçlendirilmesi (staj, ödev …..)

ÜNİVERSİTE – SANAYİ İŞBİRLİĞİ Sanayide AR-GE farkındalığının yaratılması Sanayiciye Ar-Ge’nin öneminin ve gerek toplumsal gerekse ekonomik faydalarının anlatılması (Ar-Ge başarı örneklerinin anlatılması…) Teknolojinin dışa bağımlı olmaktan kurtarılması için projeler geliştirilmesi Sanayicinin kullandığı yeni teknolojinin yerli üretim haline getirilmesi için teşvik edilmesi Sanayicilerin etiksel konularda bilgilendirilmelerinin sağlanması ve bu sayede toplum sağlığına, kültürüne ve geleneğine zararı dokunacak projelerin ve yatırımların zararlarını minimize edecek önlemlerin alınmasının sağlanması

ÜNİVERSİTE – ÜNİVERSİTE İŞBİRLİĞİ Bilim insanlarının bilimin topluma yakınlaşması konusunda farkındalığının artırılması (seminerler, söyleşiler, başarılı uygulamaların örnekleri) Bilimsel araştırmaların toplum üzerindeki etkilerinin incelenmesi “Bilim ve Toplum” konulu yüksek lisans dersleri açılması Gençlerin, bilimsel kariyer hakkında bilgilendirilmesi için ortak çalışmalar yapılması Üniversiteler arası bilim şenlikleri ve yarışmalar düzenlenmesi

ÜNİVERSİTE – ÜNİVERSİTE İŞBİRLİĞİ Toplumla en iyi iletişim sağlayan projeler için ödüller konulması, bunların sanayi ve medya tarafından desteklenmesinin sağlanması Bilimsel çalışmaların yurt içine yönelik olabilmesi için önündeki bürokratik engellerin kaldırılması ve araştırmacıların yayınlarını ve çalışmalarını öncelikle toplumun menfaatlerine yönelik olarak yapmalarının desteklenmesi Araştırmacıların etik konulardaki farkındalıklarının artırılması

ÜNİVERSİTE – TSK İŞBİRLİĞİ TSK için yapılan projelerin toplumsal çıktılarınında alınmasının sağlanması (mikrodalga – internet vb.) TSK’nın toplumla bütünleştiği yerlerde topluma bilim, araştırma ve teknoloji hakkında bilgilendirici etkinliklerin düzenlenmesinin sağlanması (asker öğretmenler – kurslar) Askerlere belirli aralıklarla akşam eğitimlerinde bilim, Ar-Ge, toplum, teknoloji, araştırma vb. konularda derslerin verilmesinin sağlanması Gerekli yazılı, sözlü ve görsel (vcd, video) materyallerinin hazırlanması TSK’nın Ar-Ge talebini artırmasının sağlanması TSK’nın toplum üzerindeki olumlu etkisinin bilimi topluma anlatmaya yönelik kullanılması

ÜNİVERSİTE – TOPLUM İŞBİRLİĞİ Gençlerde ve ailelerde bilime sevgi ve ilgi yaratma Bilime dokunma deneyleri - ODTÜ’de Bilim Tırı – Anadolu’da Halk seminerleri – konferansları Bilim şenlikleri ODTÜ turları Türk kültürünü temel alan bilimsel deneyler geliştirme Işık oyunları – Karagöz Hacivat Havacılık – Hazarfen Ahmet Çelebi Merak Yaratma – Katip Çelebi, Evliya Çelebi

KAPSAM Bilim Marketi Bilim Tırı Bilime dokun deney üniteleri Sempozyum ve Atölye Çalışmaları Teknokent ve Üniversite Araştırmaları Tanıtım Birimi Açık Alan Bilim Parkı Arşiv ve Kütüphane Gençler ve ailelerle ilgili etkinlikler Anadolu Bilim ve Medeniyetleri Bölümü

NASIL SÜRDÜRÜLECEK Emekli öğretim üyeleri ve öğretmenler Teknokent gelirleri ile desteklenecek

SONUÇ : Herşeyden önce, ülkemizde araştırmaya bakış açısını değiştiren, üniversite, sanayi, devlet ve toplumun diğer kesimleri arasında karşılıklı kazanımları tanımlayan bir araştırma yaklaşımına gereksinim vardır. Bu yaklaşım, AR-GE’yi karar vericiden vatandaşa kadar toplumun her kesiti ile yakınlaştırmalı ve toplumda bir AR-GE farkındalığı yaratmalıdır Bilim ve Teknoloji Merkezi BİLGİ TOPLUMUNA dönüşmede hayati önem taşımaktadır.