Bologna Süreci (Yeterlilikler ve Öğrenme Kazanımları İlişkisi) Prof. Dr. Buket Akkoyunlu Yrd. Doç. Dr. Esed Yağcı Prof. Dr. Selda Önderoğlu 19 Eylül 2012

Amacımız Yükseköğretim Yeterliliklerinin Oluşturulması Alan, Program Yeterliliklerinin Belirlenmesi Ders Öğrenme Kazanımlarının Yazılması Öğrenci Çalışma Yükünün Belirlenmesi

2010’da Bologna sürecinin pek çok ülkede uygulanmaya konulmasıyla katılımcı tüm ülkeler modül ve programlarında öğrenci merkezli yaklaşımı gerçekleştirmek için çaba harcamaktadırlar. Öğrenci/öğrenen merkezli yaklaşım 1905’de Hayward’ın ve 1956’da Dewey’in çalışmalarına dayanmaktadır. Daha sonra bu çalışmalar Piaget ve Knowles’ın çalışmaları ile ilişkilendirilmiştir.

Öğrenci merkezli yaklaşım, Bologna sürecinin temel çalışma alanları içerisinde yer almamakla birlikte,

Öğrenci Merkezli Eğitim Yeterlilikleri temel alıyor. Temel Kavramlar   Yeterlilikler Çerçevesi: Yeterlilikleri, öğrenme çıktılarına göre sınıflandıran ve organize eden yapıdır. Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ) Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi(TYYÇ) Alan Yeterlilikleri Program Çıktıları (Program Yeterlilikleri) Öğrenme Çıktıları

1 PROGRAM YETERLİLİKLERİNİ / ÇIKTILARINI NASIL BELİRLERİZ?   İŞLEM BASAMAKLARI 1 Ulusal Yeterlilikler Çerçevesi (UYÇ) için http://tyyc.yok.gov.tr/?pid=11 adresinden Türkiye Yükseköğretim Yeterlilikler Çerçevesi (TYYÇ) sayfasına giriniz.

TYYÇ Faaliyetleri Birbirleriyle ilişkilendirilerek belirlenmesi ve programların bu çerçevede yeniden ele alınması

TYYÇ Temel Alan ve Programlar seçeneğinden Temel AlanYeterlilikleri (Akademik Ağırlıklı & Mesleki Ağırlıklı) seçeneğine tıklayınız (Şekil 1).

Temel Alan, Yeterlilik Düzeyi ve Yeterlilik Türünü seçiniz (Şekil 2, Şekil 3).

Yeterlilik; öğrencilerin neleri bileceğinin, neleri yapabileceğinin ve nelere yetkin olacağının yetkili bir otorite tarafından tanınmasıdır. Hayat boyu öğrenme için Avrupa Yeterlilikler çerçevesi (EQF-LLL)’ne göre öğrencinin ölçülebilir yeterlilikleri bilgi, beceri, yetkinlik olmak üzere üç boyutta ele alınmaktadır.

Bilgi (knowledge): Her hangi bir çalışma veya araştırma alanı ile ilgili gerçeklerin, ilkelerin, kuramların ve uygulamaların bütünüdür. “Bilgi” kuramsal ve/veya uygulamalı olarak tanımlanmaktadır. Beceri (Skill): hatırlanan ve anlaşılan bilgilerin uygulamaya yönelik kullanılmasını ifade eder. Becerilerin gelişmesi, bilgi düzeyindeki öğrenmelere bağlıdır. Yetkinlik (Competence): Bilgiyi, beceriyi, kişisel, sosyal ve/veya metodolojik becerileri iş ve çalışma ortamları ile mesleki ve kişisel gelişim konusunda kullanabilme yeteneğidir.

2 Programınızın Yeterliliklerini belirlerken öncelikle programınızın eğitim amaçlarını ve hedeflerini oluşturunuz.   Programın eğitim amaçları; Eğitim süreci sonunda mezunlardan gerçekleştirmeleri beklenen davranışları tanımlayan ifadelerdir. Başka bir deyişle, programın nasıl bir mezun profili istediğini ortaya koyan genel bir ifadedir. Eğitim amaçları; bir programın eğitsel misyonunu nasıl planlamayı sağladığını ve paydaşlarının gereksinimlerini nasıl karşılayacağını bildiren açık, genel ifadelerdir. Daha sonra programdan beklenen “program çıktıları / yeterlilikleri”ni belirleyiniz.

sorularına yanıt aranmaktadır. Program çıktıları / yeterlilikleri; öğrencilerin programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi, beceri ve yeterlilikleri tanımlayan ifadelerdir. Program yeterliklerinin belirlenmesinde a)Program b)Mezun NASIL BİR sorularına yanıt aranmaktadır.

3 Programınızın yeterliliklerini (alan yeterlilikleri ile uyumlu) belirlemek için birimlerinizde bir ekip oluşturmalısınız. Bu ekiple, programınızdan mezun olan bireyler hangi özelliklere sahip olmalı? Nasıl bireyler yetiştireceğiz? sorularına yanıt bulabilmek için "ihtiyaç analizi" yapınız. İhtiyaç analizi yapabilmeniz için ekibinizle birlikte, programla etkileşime girmiş ve halen etkileşim halinde olan, paydaşlarla   bireylerin (mezunlar), toplumsal birimlerin (işverenler vb), Disiplinin/çalışma alanının yönelimlerini, geleceğini Üniversite ve bölümün vizyon ve misyonunu dikkate alarak inceleyiniz.

4 İhtiyaç analizi sonucunda, programınızın ihtiyaçlarını belirleyiniz, bu çerçevede programın amacını tek bir cümleyle / paragrafla ortaya koyunuz. Programın amacı: Eğitim süreci sonucunda mezunlardan gerçekleştirilmesi beklenen davranışları tanımlayan genel bir paragraflık ifadelerdir.  Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği programının amacı; ilköğretim ve Ortaöğretimde (K-12) görev alacak temel bilgi, beceri ve tutumlarla donatılmış, etik değerleri özümsemiş, 21. yüzyıl bilişim çağına uyumlu, dijital okur yazarlığı yüksek, gelişen teknolojiyi yakından izleyen ve bu gelişmeye katkıda bulunan, yeniliklere ve gelişmelere açık öğretmenler yetiştirmektir.

Programınızın amacı ne olabilir?

5   Yazmış olduğunuz programın amacını da göz önüne alarak belirlemiş olduğunuz ihtiyaçları Program Çıktıları olarak yazınız.

6 Program Çıktısı nedir?   Program çıktıları; öğrencilerin ilgili programdan mezun oluncaya kadar kazanmaları gereken bilgi beceri ve yetkinlikleri tanımlayan ifadelerdir. Öğrencinin mezun olduğunda neyi bilmesinin, neyi yapabilmesinin ve nelere yetkin olmasının beklendiği program çıktıları ile açıklanır. Kısacası, program çıktılarının belirlenmesinde, Nasıl bir program? Nasıl bir mezun istiyoruz? sorularına yanıt ararız. Program çıktılarının mümkün olduğunca gerçekçi ve ulaşılabilir nitelikte olmasına dikkat ediniz.

7 Program çıktılarını belirledikten sonra, ön lisans, lisans ya da lisansüstü programlarda hangi derslerin yer alması gerektiğine karar veriniz.   Bu karar verilirken, üniversitemizin ön lisans, lisans ve lisansüstü programlarının oluşturulmasında dikkat edilmesi gereken ilkeleri göz önüne almalısınız.

PROGRAM ÇIKTILARININ BELİRLENMESİNDE DİKKAT EDİLECEKLER   Paydaş görüşleri alınmalı Bölümün vizyonu ve misyonu dikkate alınmalı Programın bulunduğu düzeye uygun ulusal ve alana özgü yeterlikler incelenmeli Öğrencilerin program sonunda neler yapacağına odaklanılmalı Nasıl bir program? Nasıl bir mezun istiyoruz? sorularına yanıt aranmalı Program çıktıları ortalama bir öğrenciye göre yazılmalı Paydaşlar tarafından anlaşılabilecek şekilde anlaşılır olmalı Geniş sayıda yüzeysel çıktılar yerine, az sayıda önemli çıktılar yazılmalı Bir program için 10 – 15 yeterlilik yazılmalı

PROGRAM ÇIKTILARININ KONTROLÜ Program Çıktıları “Türkiye Yüksek Öğretim Yeterlilikleri Çerçevesi, TYYÇ” ilgili alanın gerektirdiği yeterlilikleri (Temel Alan Yeterlilikleri) ne ölçüde karşılamaktadır? Program çıktıları üniversitemizin ve buna bağlı olarak da bağlı bulunduğunuz fakülte ya da yüksekokulun vizyon, misyon ve hedefleriyle tutarlı mı? Program çıktıları ilgili mesleğin etik kuralları dikkate alınarak mı yazılmış? Öğrenciler olası program çıktılarıyla ortaya konulan yeterliliklere sahip olabilirler mi? Harcanan zaman, emek, para vb. açılardan olası program çıktıları gerçekçi olarak dile getirilmiş mi? Diğer bir deyişle bu çıktılar istenilen bilgi,beceri ve yetkinlikleri kazandırma anlamında ekonomik mi?

8 DERS ÖĞRENME ÇIKTILARI Eğitim amaçlarını karşılayan program yeterlilikleri, programda yer alan derslerin “ders amaç ve hedefleri ve ders öğrenme çıktıları” ile sağlanır.   Dersin Öğrenme Kazanımları / Çıktıları Dersin amaç ve hedeflerini sağlamalıdır. 8

Öğrenme Çıktıları Öğrenme çıktıları her bir ders için yazılır. Öğrenme çıktıları dersin sonunda öğrencilerin sergilemesi gereken özellikleri ifade eder. Öğrenme çıktıları planlı, düzenli öğrenme-öğretme yaşantıları yoluyla bireylere kazandırılması düşünülen bilgiler, yetenekler, beceriler, tutumlar, ilgiler ve alışkanlıkların ifadesidir.

ÖĞRENME ÇIKTILARI Bir öğrenme sürecinin sonunda (bir ders/bir modül sonu vb.) öğrencinin bilmesi, yapması, uygulaması gereken bilgi, beceri ya da tutumlar, Bir dersi ya da modülü tamamlayan öğrencilerden beklenenler (bilgi, beceri, tutum, değer vb.) Öğrenme çıktıları, öğrencinin süreçte ne bileceği, ne anlayacağı, ne yapabileceğini ifade eden bilgi ve beceriler setidir

NEDEN ÖĞRENME KAZANIMLARI / ÇIKTISI? Öğrenme Çıktıları Öğrenme ortamını tasarlamada bir araçtır. Öğrenme ortamını öğrenci merkezli olarak tasarlamamıza yardım eder. Süreci konu merkezli (öğretim elemanı ne öğretecek?) olmaktan çıkarıp, ürün ağırlıklı (süreci tamamlayan öğrenci neler yapabilecek) olmaya doğru iter. Öğrencilere süreçte onlardan ne beklendiği konusunda ipuçları verir. Bu nedenle dersin amacı ile öğrenme çıktıları aynı anlama gelmez

Unutulmayalım Dersin amacı ile öğrenme çıktıları aynı değildir!

Dersin Amacı: Program çıktılarıyla tutarlı olarak belirlenir Genellikle bir cümleyle ifade edilir “İngiliz Edebiyatı Tarihi I” Dersin amacı, Eski İngiliz Dönemi’nden 17. yüzyılın ortalarına kadar olan dönemin tarihsel, kültürel ve sosyal bağlamda önemli metinleri, türleri, yazarları ve edebi dönemleri açıklamaktır.

ÖĞRENME KAZANIMLARI / ÇIKTISI NASIL YAZILIR? Öğrenme çıktıları Bloom’un (Bilişsel), Simpson’ın (Psikomotor) ve Krathwol’un Duyuşsal alan Taksonomisi’ne dayandırılmıştır. Bunların yanı sıra anahtar yetkinliklere de yer verilir. Anahtar yetkinlikler yaşam boyu öğrenme becerileri olarak da isimlendirilir. Bloom’un taksonomisi basit bir sınıflama değil, çeşitli düşünme süreçlerinin bir hiyerarşi içinde düzenlenmesidir.

Öğrenme kazanımları / çıktıları, farklı düzeylerde, başka bir anlatımla, öğrencinin ön koşul davranışlarına göre geliştirilmelidir. Basitten karmaşığa, Kolaydan zora, Somuttan soyuta

Ulaşılabilir olmalıdır (öngörülen düzey için ve ölçülebilir) Genel olmalıdır (spesifik olursa öğrenme çıktılarının sayısı artar, gerçekçi olmaz) Bir ders ya da modül için yaklaşık 5-8 tane olmalıdır. Herkes için anlaşılır olmalıdır.

Öğrenme Kazanımları / Çıktıları Yazarken : Bir ders düzeyinde başlamalısınız. Öğrenme çıktıları ile ilgili ifadeleri “bilişsel, psiko-motor, duyuşsal ya da anahtar becerilere göre sınırlandırmanız gereklidir. “Öğrencim, bu sürecin sonunda hangi bilgi ya da becerilere sahip olmalıdır?” sorusunu kendinize sorun; cevabınız, çalışmalarınıza yön verecektir.

Yazarken (2) : Öğrencinin yapması gereken öğrenmeyi tanımlayan bir eylem fiiliyle başlayın (uygun fiiller için bir kılavuz kullanın) Eylem fiilleri (örneğin ad verme) ve dersin/ünitenin konusu (cümlede kullanılan dilbilgisi öğelerini listeleme) öğrenciden beklenenleri gösterir. Gözlenebilir ve ölçülebilir fiiller belirleyiniz, “…çizer, …gösterir, …problem çözer, …açıklar, …örnek verir, …hatırlar, …tasarlar, …uygular, …eleştirir, …karşılaştırır, …çalıştırır, listeler, …kullanır” gibi

Yazarken (3) : Eylem fiilinden sonra, ele alınacak konuyu tanımlayan ders konusunu ele alın; Bir cümlede kullanılan dilbilgisi öğelerine ad verebilmelidir Bir video kayıt cihazını çalıştırabilmelidir Politik konularda ifade edilen görüşleri karşılaştırabilmelidir

Yazarken (4) : Her bir öğrenme çıktısı için yalnızca bir fiil kullanın. söyler, eşleştirir gibi. Belirsiz fiillerden kaçının. bilir, anlar gibi. Öğrenme çıktısı öğretim elemanının değil, öğrencinin yapacaklarını göstermelidir.

Yazarken (5): Öğrenme çıktılarını belirledikten sonra Öğrenme - öğretme yöntemini seçin. Ölçme/değerlendirme tekniklerini belirleyin. Seçtiğiniz ölçme tekniklerinin hedeflenen öğrenme çıktısına ulaşıp ulaşılamadığını gösterdiğinden emin olun Ölçme tekniklerinin seçiminde kılavuzdaki fiiller yardımcı olacaktır

ÖĞRENME ÇIKTISI ÖRNEKLERİ Bu dersin sonunda öğrenci bilişim teknolojilerini tanır (tanıması beklenir). yazılım - donanım ve işletim sistemleri ile ilgili temel kavramları açıklar (açıklaması beklenir). bilişim teknolojilerinin sosyal yapı üzerindeki etkilerini fark eder/ açıklar (açıklaması beklenir).. bilişim sistemleri güvenliğini ve ilgili etik kavramlarını günlük yaşamında uygular (uygulaması beklenir).

Öğrencinin bireysel farklılıklarını dikkate alan öğrenci merkezli ve iş-yüküne dayalı bir sistemde hazırlanan eğitim programlarında; AKTS kredisi Öğrenme çıktıları Öğrenme ve öğretme yöntemleri ve değerlendirme teknikleri birbirlerinden ayrılamaz öğelerdir. (Tuning Educational Structures in Europe)

Kazanımların yazılmasında öğretim yöntemleri ve ölçme ve değerlendirme teknikleri ile öğrenme kazanımları arasında ilişki kurma konusu öğretim elemanlarının en önemli güçlüğü olarak karşımıza çıkmaktadır.

ÖĞRENME ÇIKTILARI ÖĞRENME ÇIKTISI/ÜRÜNÜ VE DEĞERLENDİRME Hedeflere ulaşılması ile ilgili bilginin elde edilmesinde ölçme/değerlendirme teknikleri çok önemlidir. Hedefe uygun öğrenme ve öğretme yöntemleri ile ölçme/değerlendirme teknikleri seçilmelidir. Ör. Öğrenme çıktılarımızdan biri grupla çalışma becerisi ise, öğrencimizin bu beceriyi kazanıp kazanmadığını teorik bir sınav ya da çoktan seçmeli bir test ile ölçemeyiz.

Unutmayalım Herhangi bir dersteki konuların başlıkları Öğrenme Çıktısı olarak ifade edilmemelidir. Öğrenme çıktılarının bir öğrenme ürününü dile getirir biçimde yazılmasına özen gösterilmelidir.

Unutmayalım Öğrenme çıktılarını yazarken dersin süresine, dersin seviyesine (ön lisans, lisans, yüksek lisans ya da doktora) dikkat ediniz.

Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi Öğrenme çıktılarını yazdıktan sonra, her bir öğrenme çıktısının hangi program çıktısı/çıktılarıyla hangi ölçüde (1-5) ilişkili olduğunu belirleyiniz. Bu süreç, dersinizin programa nasıl katkıda bulunduğunu görmenize ya da dersinizin programa olan katkısını artırmak için dersin amacını ve öğrenme çıktılarını gözden geçirmenize yardımcı olacaktır.

“İngiliz Edebiyatı Tarihi I”

Program ve Öğrenme Çıktıları İlişkisi* Ders Öğrenme Çıktıları Program Çıktıları   PÇ1 PÇ2 PÇ3 -- ÖÇ1 ÖÇ2 ÖÇ3 ÖÇ4 *Katkı Düzeyi: 1 Çok düşük 2 Düşük 3 Orta 4 Yüksek 5 Çok yüksek

Teşekkür ederiz …