SAĞLIK ORTAMINDA ŞİDDET Dr. OSMAN ELBEK (osmanelbek@yahoo.com) ADÜ TIP FAKÜLTESİ GÖĞÜS HASTALIKLARI AD

TARTIŞMA HEDEFLERİ Sağlıkta şiddetin yeri ve önemini irdelemek Şiddetle sağlık ortamı ilişkisini ortaya koymak Önleyici tedbirleri tanımlamak

SUNU AKIŞI Ne Kadar Önemli? Neden Şiddet Var? Ne Yapalım?

Buck-Morss S, Görmenin Diyalektiği, Metis Yayınları, 2010. “Bütün yakın insani ilişkiler, varlıklarını sürdürmelerini neredeyse olanaksız kılacak, delici, tahammül edilemez bir saydamlıkla aydınlanmış durumdalar. Çünkü bir yandan her türlü hayati ilginin merkezine paranın tahripkârlığı yerleşmiş; diğer yandan da bu durumun kendisi, neredeyse bütün ilişki imkânlarına set çeken bir barikat. Dolayısıyla doğal olduğu kadar ahlaki düzlemde de hesapsız bir güven, sükûnet ve sağlık ortadan kayboluyor.” Walter Benjamin Buck-Morss S, Görmenin Diyalektiği, Metis Yayınları, 2010.

“ŞİDDET” Şiddet; Violence; Köken Arapça Köken Latince (Violentia) Sertlik Sert ve katı davranış Kaba kuvvet Violence; Köken Latince (Violentia) Violare = Şiddet kullanarak hareket etmek Vis = Güç, erk, bedensel güç

ŞİDDET FELSESİ Şiddet; bir başkasının özgürlüğüne, bedenine kendisini kişi olarak tanımlayan değer yüklediği her şeye bunlar için gerekli araçlara zarar verecek biçimde harekete geçme Turan H, FelsefeYazın, 2007.

ŞİDDET (DSÖ) Şiddet; kişinin kendisine başka birisine bir gruba topluma karşı gücünü istemli olarak kullanması ya da tehdit etmesi Krug EG, World Health Organization, 2002.

NE KADAR ÖNEMLİ? Türk Tabipleri Birliği, Hekimlerin Çalışma Koşulları, İşyükü ve İşgücüne İlişkin Ortak Görüş, 2010.

SAĞLIK ÇALIŞANLARI & ŞİDDET Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

Yıldız AN, Kaya M, Bilir N, Türkiye İşçi Sendikaları Konfederasyonu, 2011.

SAĞLIKTA ŞİDDET Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

TÜRKİYE (1999-2010) Özcan NK, Turkiye Klinikleri J Med Sci, 2011.

Şiddete maruziyet: %85.2 Fiziki Saldırı : % 41.1 Sözel Şiddet : %79.6 Sözlü Tehdit : %55.5 Cinsel Taciz : %15.9

TIP FAKÜLTELERİ Şiddete maruz kalma %68 %67 sözel şiddet %16 fiziksel şiddet %3 cinsel şiddet Acik Y, Occup Med (Lond), 2008.

ŞİDDET “SALGIN”I “Enjeksiyon odasında reçetesiz ağrı kesici yapmadığım için bıçaklı saldırıya uğradım (Aile Sağlığı Merkezi, Kadın, 35 yaşında). Sıra bekleme aşamasında sözlü saldırı ve hakarete maruz kaldım (Aile Sağlığı Merkezi, Kadın, 38 yaşında). Hastayı muayene esnasında hastanın yanında bulunan kişilerin saldırısına uğradım (Aile Sağlığı Merkezi, Erkek, 52 yaşında). Hastaya sonuç bildirme esnasında saldırıya uğradım (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Erkek, 33 yaşında). Hasta serviste yatarken, tedavi uygulaması esnasında hakaret ve sözlü saldırıya uğradım (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Kadın, 34 Yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

ŞİDDETİN SIRADANLAŞMASI “Kılıç olmaksızın sözleşmeler sözcükten başka bir anlam taşımaz” Hobbes Empati eksikliği Diyaloğun reddi Ötekileştirme Toplumsal kutuplaşma…

“Katı Olan Herşey Buharlaşıyor” ŞİDDET “BAĞLAM”I “Katı Olan Herşey Buharlaşıyor”

GÜNDELİK YAŞAMIN TÜKETİMİ “Tüketimin yeri gündelik yaşamdır.” SATIN AL KULLAN DIŞKI SİNDİR Baudrillard J, Tüketim Toplumu, 2004.

SAĞLIĞA YAKLAŞIM Pescosolido BA, Journal Health Social Behavior, 1995.

Sağlık hizmetinin metalaşması Sağlık profesyonellerinde transformasyon Yaşamın tıplaştırılması

12 EYLÜL 1980 Birinci basamak sağlık hizmetlerini yürütmek için aile hekimliği kurulması Emeklilik ve sağlık sigortası hizmetlerinin ayrılması Prim temelli genel sağlık sigortası uygulaması Özel sağlık ve hayat sigortalarının teşvik edilmesi Hastanelerin idari ve mali özerkliğe kavuşturularak işletme haline dönüştürülmesi Sağlık sigortası ile sağlık hizmetlerinin özelleştirilmesi Yedinci Beş Yıllık Kalkınma Planı (1996-2000), 1996. Uzun Vadeli Strateji ve Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 2001-2005, 2000.

Bohmer R, N Engl J Med, 2007.

Performansa Dayalı Ücretlendirme Özelleştirme Verimlilik Müşteri Memnuniyeti Kalite Performansa Dayalı Ücretlendirme Özelleştirme Karlılık Rekabet İşletmeleştirme Aile Doktorluğu Genel Sağlık Sigortası Dr. Zeki Kılıçaslan’ın izniyle.

DOĞU AVRUPA SAĞLIK REFORMLARI İşsizlik İş güvencesi yitimi Fazla çalışma İkinci işte çalışma Hastalıkta çalışma Özlük haklarında gerileme İş stresi ve işyeri şiddeti Afford CW, ILO, 2003.

Türk Tabipleri Birliği, Genel Sağlık Sigortası, 2005.

GÜVENCESİZLEŞEN ÇALIŞMA ORTAMI %41 %102 Recep Akdağ, Türkiye Sağlıkta Dönüşüm Programı Değerlendirme Raporu (2003-2010).

İŞYERİNDE ARTAN ŞİDDET Afford CW, ILO, 2003.

ARTAN CEPTEN HARCAMALAR X2.8 kat TUİK, 22/02/2010.

“SATIN ALINAN” SAĞLIK %93 T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, 2012. (veriler yeniden görselleştirilmiştir)

İnsanlar sağlık çalışanlarını yasal hakları olan bir kamu personeli değil de, kendilerine hizmet eden ‘satın alınmış köleler’ olarak görmekte (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 37 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

Üroloji kadrosu ile takas edilebilir. Kadın Doğum, Gastroenteroloji, Çocuk Hastalıkları, İç Hastalıkları kadroları satılıktır. Üroloji kadrosu ile takas edilebilir. Mesul Müdür Sıddık Tuna 0 532 615 13 80

“Burjuvazi, şimdiye dek saygı duyulan ve saygılı bir korkuyla bakılan bütün mesleklerin halelerini söküp attı. Doktoru, avukatı, rahibi, şairi, bilim adamını kendi ücretli emekçisi durumuna getirdi.” (Karl Marx)

Sağlıkta kar amaç olmamalı, nicelik değil nitelik önemli olmalı, üniversite hastanesine sadece sevkli olarak gidilebilmeli (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Kadın, 34 yaşında).

“PERFORMANS” ŞİDDETİ Performansa dayalı sistem gereksiz iş ve müdahalelere neden olmakta ve hekimler ‘bonus’ yapmak için yardımcı sağlık personeline yüklenmektedirler (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Kadın, 34 yaşında). Hekim diğer çalışanların gözünde performans toplayan memur olmuştur (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 47 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, 2012.

STATÜ KAYBI Adaş EB, Elbek O, Toplum ve Hekim, 2008.

Çarkoğlu A, Kalaycıoğlu E, Türkiye’de Sağlık, 2012.

“KÖR OLMAMAK” Hak Formel Eşitlikçi Beklenti Sağlık Tüketimi Toplumsal Destek Bürokrasinin Sonlanması Sıradan Uzmanlığın Yükselişi Modernizasyon ve Evde Bakım Steve Polatnick, Blind Man Adams

BEKLEME SÜRESİ & GELİR DÜZEYİ Adaş EB, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

KADINA YÖNELİK CİNSEL ŞİDDET Öztunç G, C. Ü. Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 2001.

ERKEK ŞİDDETİ Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

ASİSTANLARA YÖNELİK MOBBİNG Önder Ö, Asistanlık Süreci ve Yıldırma, Türkiye Psikiyatri Derneği, 2010.

NE YAPALIM

İşe Başlama Muayeneleri Periyodik Muayeneler Kayıt Tutma ve Veri Toplama (Kişisel Sağlık Bilgi Formu) Risk Analizi ve Tüm Risk Önlemi Radyasyon, Enfeksiyon, Toksik Madde Konularına Öncelik Verilmesi Personel Eğitimi Çevre Sağlığı ve Hijyen Kontrolü Değerlendirme ve Yeniden Yönlendirme

HEKİMLERİN KİTLESEL EYLEMİ Hekimler kendilerini geliştirmek, kariyer sahibi olmak, tedavisi zor ve risk almayı gerektiren hastalarla uğraşmak yerine kolaya kaçmaya, bir alt düzeyden yaşamaya, durumu mevcut haliyle idare edip sistemden öyle de böyle de alacağı parayı alıp kenara çekilmeye başladı.  Uhri M, Hekimedya, 25 Şubat 2012.

SÜREKLİ MESLEKİ GELİŞİM Sağlık çalışanlarına doğru iletişim öğretilmelidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 58 yaşında). Her üniversitede hasta iletişimi derslerinin artması gereklidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 29 yaşında). Sağlık çalışanlarının karışık grup eğitimleriyle ekip olması sağlanmalıdır (Acil, Aydın Merkez, Kadın, 34yaşında). Tıbbi etik, deontoloji ve ahlak eğitimi konuları hatırlatılmalıdır (Acil, Aydın Merkez, Erkek, 46 yaşında). Tıp ve uzmanlık eğitimi ve etiği gözden geçirilmeli. (Çünkü) mevcut sistem aşırı rekabetçi ve meslektaşını veya arkadaşını geçmek (alt etmek) üzerine kurulu (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Erkek, 37 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

SAĞLIK BİRİMLERİ Triaj yeterli yapılamamaktadır (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 43 yaşında). Hastane düzeni oluşturulmalı ve hangi işin nereden, nasıl yapılacağı açık ve net sunulmalıdır (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 24 yaşında). Gereksiz evraklar azaltılmalıdır (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 30 yaşında). Hasta yakınlarına psikolojik danışma hizmetleri verilmelidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 50 yaşında). Hastane mimari planları iyileştirilmelidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 43 yaşında). Acillere hasta yakını alınmamalıdır (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 34 yaşında). Birinci basamak güçlendirilmeli ve katılım payı kaldırılmalıdır (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 43 yaşında). Çalışma düzenini net sınırlarla belirleyen bir kanun olmadığı için az çalışan kayrılırken çok çalışana çok iş yüklenmektedir (Üçüncü Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 28 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

SAĞLIK BİRİM İDARECİLERİ Hastanelerde hasta hakları birimi gibi çalışan hakları birimi de oluşturulmalıdır (Acil, Aydın Merkez, Kadın, 33 yaşında). Ekip uyumunu sağlamak için döner sermaye ortalamadan verilmelidir (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Erkek, 33 yaşında). Sağlık çalışanları arasında iletişimi geliştirecek sosyo-kültürel ortamlar sağlanmalıdır (Acil, Aydın Merkez, Kadın, 37 yaşında). Sağlık çalışanları kendi idarecesine puan vererek (onları) değerlendirmelidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 45 yaşında). İdareciler seçimle gelmeli ve seçimi tüm çalışanlar yapmalıdır (Acil, Aydın Merkez, Erkek, 39 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

ŞİDDETE SIFIR TOLERANS Sağlık politikaları sistemin mükemmel olduğunu, şayet bir hata varsa bunun sebebinin çalışanlar olduğu anlayışını yaratmaktadır (112, Aydın Merkez, Erkek, 48 yaşında). Sağlık çalışanlarına yönelik şiddet hekimlerin hedef olarak gösterilmesinin önlenmesi ile sağlanabilir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 45 yaşında). Her fırsatta televizyona çıkıp çalışanları halkın önüne yem olarak atmasınlar (Acil, Aydın Merkez, Kadın, 34 yaşında). Sağlık üzerinden politik baskı ve çıkarlardan vazgeçilmesi gereklidir (Acil, Aydın Merkez, Erkek, 38 yaşında). Bakanlık oturduğu yerden değil de sahada çalışıp durumu görmesi gerekli (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Erkek, 33 yaşında). Eskiden olduğu gibi bu mesleğin cefasını, özerkliğini bilir ve biraz olsun saygı duyarlarsa şiddet vakaları azalabilir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Kadın, 29 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

TÜKENME Doktorun hep güleryüzlü olması gerekiyormuş. Böyle bir şey mümkün mü, ancak plastik cerrahi müdahale ile sırıtan bir yüz yapılırsa halkı böyle aldatabilirler (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Erkek, 58 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, 2012.

T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2011, 2012.

1936 Türk Tabipleri Birliği, Hekimlerin Çalışma Koşulları, İşyükü ve İşgücüne İlişkin Ortak Görüş, 2010.

Çalışma Süresi (Haftalık) 1936: 40 Saat 1982: 39 Saat Türk Tabipleri Birliği, Hekimlerin Çalışma Koşulları, İşyükü ve İşgücüne İlişkin Ortak Görüş, 2010.

Hekimlerin %39’u (1936) Hekimlerin %16’sı (1956) Hekimlerin %2’si (1982) Türk Tabipleri Birliği, Hekimlerin Çalışma Koşulları, İşyükü ve İşgücüne İlişkin Ortak Görüş, 2010.

İŞYERİ HEKİMLİĞİ Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

ŞİDDET NEDENİ: “HASTA HAKLARI” Aydın M, Isparta Burdur Tabip Odası, 2008.

SUSKUN HEKİM Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

SÖZÜN BİTTİĞİ AN Sağlık çalışanlarına silah taşıma ruhsatı verilmelidir (Özel Hastane, Aydın Merkez, Erkek, 35 yaşında). Sağlık personeline elektroşok cihazı, biber gazı ve ateşli silah verilmelidir (Üçüncü Basamak, Aydın Merkez, Erkek, 28 yaşında). Hastane girişlerine x-ray cihazı konmalıdır (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Erkek, 33 yaşında). Güvenlik kamerası her yerde olmalıdır (İkinci Basamak, Aydın Periferi, Kadın, 50 yaşında). Şiddet uygulayana kişinin şiddet uyguladığı hastaneden bir daha faydalanamaması şiddeti önler (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 40 yaşında). Sağlık çalışanlarına şiddet uygulayanlara ve yakınlarına ülkenin hiçbir yerinde sağlık hizmeti verilmemelidir (Üçüncü Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 28 yaşında). Şiddet uygulayanların sağlık güvencelerinin iptal edilmesi kanunlaşırsa şiddet biter (İkinci Basamak, Aydın Merkez, Kadın, 41 yaşında). Elbek O & Adaş EB, Aydın Tabip Odası, Şiddetin Gölgesinde Hekimlik, 2012.

Buck-Morss S, Görmenin Diyalektiği, Metis Yayınları, 2010. “İnsanlar en dar ve kişisel çıkarlarından hareketle davranıyorlar, oysa davranışları hiçbir zaman olmadığı kadar kitle içgüdülerinin hükmü altında. Kitle içgüdüleri her zaman olduğundan daha da bulanık ve hayata yabancılaşmış durumda. (…) yaklaşan ama henüz görünmeyen tehlikenin karşısında hayvanların o bilinmez güdüleri bir kaçış yolu keşfedebilirken, her bireyin kendi sefil refahıyla meşgul olduğu bu toplum hayvani bir duyarsızlıkla, ama hayvanların duyuötesi sezgilerinden de yoksun halde, en ayan beyan tehlikeler karşısında bile kör bir kitle halinde yeniliyor.” Walter Benjamin Buck-Morss S, Görmenin Diyalektiği, Metis Yayınları, 2010.

ÖZET “Öğrenilmiş Çaresizlik” ve statü kaybının yol açtığı “koru(n)ma”ya yönelik refleksler aşılmalı Hekimler işçileştiklerinin farkına vararak haklarını savunmalı Örgütler sorunu araçsallaştırmadan anlamaya yönelik tutum geliştirmeli ve toplumsal kültürün yeniden üretiminde üyelerinin rolünü değiştirmeye yönelmeli Siyasi iktidar sorun çözme becerisini “nedene yönelik” sergilemeli Sağlığın ticarileştirilmesi süreci son bulmalı Son dönemde kamu tarafından atılan adımlar hasta ve çalışanların örgütlerinin katılımıyla güvenlik müdahalelerinin ötesinde geliştirilmeli