Avrupa Birliği üyelik sürecinde KOBİler TEPAV|EPRI

İçerik AB’deki ve TR’deki KOBİ tanımı AB üyelik sürecinde KOBİler İçerik AB’deki ve TR’deki KOBİ tanımı AB KOBİ Politikasının Hukuki Temeli TR Ekonomisinde KOBİlerin Yeri KOBİlerin Temel Sorunları TR’deki KOBİlerin Vizyonu KOBİlerin yararlanabileceği destek programları AB’deki Politik ve Yasal Düzenlemeler _KOBİ

AB üyelik sürecinde KOBİler AB’nin KOBİ tanımı AB’nin 1 Ocak 2005’te yürürlüğe giren KOBİ tanımı çalışan kişi sayısı, yıllık ciroları veya bilanço büyüklüğü ve bağımsızlık kriterlerinden oluşan ölçüleri kapsamaktadır. KOBİ tanımı Çalışan Sayısı Yıllık Ciro Bilanço Mikro Ölçekli İşletme 10’dan az € 2 milyon a kadar   Küçük Ölçekli İşletme 50’den az €10 milyon a kadar € 10 milyon a kadar Orta Ölçekli İşletme 250’den az € 50 milyon a kadar € 43 milyon a kadar Bağımsız işletmeler; sermayesinin ya da hisse senetlerinin %25 veya daha fazlası bir işletme tarafından üstlenilmemiş olan veya sermayesi küçük ve orta büyüklükteki işletme tanımı dışındaki işletmelerden meydana gelmemiş olan işletmelerdir.

Türkiye’deki KOBİ tanımı AB üyelik sürecinde KOBİler Türkiye’deki KOBİ tanımı KOBİ tanımı Çalışan Sayısı Yıllık Hasılat veya Bilanço toplamı Mikro Ölçekli İşletme 10’dan az 1 milyon YTLye kadar  Küçük Ölçekli İşletme 50’den az 5 milyon YTLye kadar  Orta Ölçekli İşletme 250’den az 25 milyon YTLye kadar  Kaynak: 18.11.2005 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren KOBİ tanımı,nitelikleri ve sınıflandırılması hakkında yönetmelik

KOBİler Ekonomiye dinamizm ve rekabetçi bir boyut kazandırır AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİler Ekonomiye dinamizm ve rekabetçi bir boyut kazandırır Piyasa mekanizmasının etkinliğini artırır İstihdam yaratılmasını sağlar Sürdürülebilir kalkınmayı sağlar Bölgesel sosyo-ekonomik dengesizlikleri gidermede rol oynar Kalkınmayı tabana yayma gibi önemli fonksiyonları ile Türk ekonomisinin de temel dinamiğini oluştururlar.

AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi I AB üyelik sürecinde KOBİler AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi I 1983 ilk “KOBİ Eylem Planı” Amaç: KOBİlerin iş ortamının iyileştirilmesi AB’nin KOBİ politikasının yasal dayanağını 1991 - Maastricht Anlaşması’nın 157. maddesi “Birlik ve üye ülkeler, Topluluk sanayinin rekabet gücü kazanması için gerekli şartların var olmasını sağlayacaklardır.” (IKV, 2003) 1994 - Entegre Programı (Integrated Programme, 1994) KOBİlerin gelişmesine yönelik AB’nin tutumunu gösteren ilk resmi rapor 1995 - Madrid Avrupa Doruğu (Madrid Summit, 1995) KOBİ Politikası Belgesi

AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi II AB üyelik sürecinde KOBİler AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi II IRC: Yenilikçilik Aktarım Merkezleri -1995 (IRC – Innovation Relay Centre) teknolojik işbirliği KOBİlerin Avrupa’ya açılma imkanı Teknoloji ithal-ihraç etme sürecinde destek AB’nin Entegre Programı -1996 (1997-2000 dönemi) III. Çok Yıllık Program’da (1997-2000) KOBİ projelerine katılım: BRE, Europartenariat, Entreprise, Euro-Infocenters, BC-NET KOBİ’leri destekleme ve geliştirmeye yönelik teknoloji politikaları ülkemizde uygulanacak politikalara temel teşkil etmesi açısından önemlidir EUROMANAGEMENT (AR-GE Denetimleri) , VALUE (KOBİ İhaleleri), SPRINT(Yenilikçi Uygulamalar ve Teknoloji Transferi), MINT (Yeni Teknolojilerin Entegrasyonunun Yönetimi), TII (Teknolojik Yenilik Bilgi Birimi), CRAFT (Teknoloji Araştırmalarında İşbirliği) , BRITE-EURAM, TELEMATIQUE (uzaktan çalışma ve hizmet sağlama), RACE (ileri iletişim sistemi) ve ESPRIT , (yazılım teknolojileri, bilgi teknolojisi aksamı ve alt sistemleri ile multimedya teknolojiler)

AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi III AB üyelik sürecinde KOBİler AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi III BEST (İş Ortamını Basitleştirme Görev Gücü) AB'nin 1997'de oluşturduğu BEST: işletmelerdeki mevzuatın & düzenlemelerin basitleştirilmesi, yinelemelerin ortadan kaldırılması, belgelerin sayısının azaltılmasını amaçlar. Cardiff Zirvesi, 1998 Endüstriyel politikalarda işbirliği: KOBİlere meslek eğitimi, ortak girişimciliğin teşvik edilmesi Mali teşviklerin serbest bırakılması

AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi IV AB üyelik sürecinde KOBİler AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi IV Feira Avrupa Konseyi – Santa Maria Küçük İşletmeler için “Avrupa Şartı” – 2000 İşletmelerin iş hayatına daha kolay ve ucuz yollarla giriş çalışmaları Pazara Erişim Programları Eğitim ve Danışmanlık Programları KOBİ Bilgilendirme Programı Çevre Programı İşletmeler arası “Sınır Ötesi İşbirliği” Programları Finansman Programları Teknolojiye Erişim ve Teknoloji Transferi Programları Bilimsel ve Teknik Araştırma ile Teknolojik Geliştirme Programları

AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi V AB üyelik sürecinde KOBİler AB KOBİ Politikasının Hukuki Çerçevesi V Lisbon Stratejisi, 2000 (2000-2010) AMAÇ: Bilgiye dayanan, rekabetçi ve dinamik bir Avrupa pazarının uluslararası rekabet gücünü artırmak Ar-Ge ve Yenilikçilik Bilgi ve eğitim Ekonomik reform Sosyal bütünleşme Çevre İstihdam Maribor Zirvesi, 2002 *2002 yılında AB’ne aday bütün ülkeler tarafından da “Avrupa Şartı” kabul edilmiştir.

AB üyelik sürecinde KOBİler TR’de KOBİler Türkiye’de toplam işletmelerin %98-99 unu KOBİler oluşturmaktadır. KOBİler 2000 yılı itibari ile: Toplam istihdamın %76.7 sini; Sermaye yatırımının %38 ini; Katma değerin %26.5 ini meydana getirmekteler. (OECD 2004, SMEs in Turkey Issues and Policies) Mikro düzeydeki işletmeler (çalışan sayısı <10) TR işletmelerin % 95, istihdamın % 34, üretimin ise % 7.8 ini karşılıyor. (OECD, 2004)

Sektörlere göre Türkiye’deki KOBİler AB üyelik sürecinde KOBİler Sektörlere göre Türkiye’deki KOBİler Kaynak: DİE 2002 Türkiye’deki KOBİlerin sektörel dağılımındaki ağırlık ticaret, imalat sanayi, ulaştırma, otel & lokanta olarak sıralanmaktadır.

AB üyelik sürecinde KOBİler AB’de KOBİler Toplam KOBİ: 20.5 milyon (AB15 + AEA3+İsviçre) (European Commission 2002, SMEs in Focus) KOBİlerin toplam istihdama oranı: 2/3 (122 milyon kişi) Mikro düzeydeki işletmeler (çalışan sayısı <10): % 93 Küçük ölçekli işletmeler (çalışan sayısı 10-40): %6 Orta ölçekli işletmeler (50-249): %1 Büyük işletmeler (>250): %0.2

KOBİlerin temel sorunları AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin temel sorunları Finansal kaynaklara erişim güçlüğü Mali araçlar/Banka kredisi kullanımı/Öz sermaye finansmanı Yetersiz teknik bilgi & düşük düzeyde teknoloji Kalifiye yönetici ve nitelikli işgücü yetersizliği İdari düzenlemeler Altyapı Çözümüne yönelik prensipler: Girişimciliğin önplana çıkarılması Şirketler için bürokratik düzenlemelerin basitleştirilmesi ve yenilenmesi böylece yenilik, yaratıcılık ve girişimciliğin geliştirilmesinin sağlanması İşletmeler, özellikle KOBİ’ler için mali şartların iyileştirilmesi İşletmelerin AB destek hizmetleri, programları ve bilgi ağlarına daha kolay erişimlerinin sağlanması. Bu hizmetler arasındaki koordinasyonun sağlanması Şirketlerin sürdürülebilir rekabet gücüne sahip olması için inovasyona açık ve yenilikçi olması, yüksek katma değerli mal üretimine yönelmesi

KOBİlerin İhracatını Etkileyen Düzenlemeler AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin İhracatını Etkileyen Düzenlemeler “Yeni Yaklaşım Direktifi” (1985)  CE işareti insan sağlığı, can & mal güvenliği, hayvan, bitki yaşam & sağlığı, çevre ve tüketicilerin korunması asgari güvenlik koşullarına sahip ürün TR 1996 GB ile AB üyesi ülkelerle tam rekabete girdi ISO 14000  Çevre ürünlerin çevre dostu standartlarda ambalajlanması, tüketiciye yönelik bilgi sunulması ISO 9000  Kalite Standartları “ürün sorumluluğu yönergesi”

Basel Kriterleri BIS (Bank of International Settlements) AB üyelik sürecinde KOBİler Basel Kriterleri BIS (Bank of International Settlements) Basel Komitesi (1974) BASEL I Standartları (1988) Bankaların krizlere karşı dayanıklılığını artırma kriterleri Yeterlilik rasyosu: Banka Sermayelerinin; riskli aktiflere oranı %8’den az olamayacağı kuralı BASEL II Standartları (2007’de hayata geçirilecek) Risk odaklı sermaye yönetimi Risk odaklı kredi fiyatlaması (KOBİlerin kullanabilecekleri kredileri miktarını ve fiyatını etkileyecektir) Riskin ölçümü iki ana unsura dayanmaktadır: kredi kullananın (firmanın) risk seviyesi kredi işleminin risk seviyesi

Basel II etkileri: (Yeni Sermaye Yeterliliği Uzlaşısı) AB üyelik sürecinde KOBİler Basel II etkileri: (Yeni Sermaye Yeterliliği Uzlaşısı) Basel I: KOBİler ipotek veya kefalet karşılığı kredi kullanıyorlar Basel II (>2007): KOBİler “Risk Değerlendirme Kuruluş”larının firmalara verdiği değerlendirme dereceleri esas alınarak finansal araçlara ulaşabilecekler. BASEL II’nin Etkileri: Kurumsallaşmasını tamamlayamamış; Profosyonel yönetime geçememiş; Çağdaş yönetim uygulamalarından habersiz çok sayıda KOBİ’nin Basel-II kriterlerine uyum aşamasında piyasadan silinecektir.

Türkiye’deki KOBİlerin Vizyonu AB üyelik sürecinde KOBİler Türkiye’deki KOBİlerin Vizyonu Finansal araçlara kolay erişebilen; Uluslararası kalite standartlarında; Nitelikli işgücü ile modern teknoloji kullanarak üretim yapabilen; Ar-Ge çalışmalarına kaynak ayırabilen; Avrupa standartlarında proje üretebilen ve uygulayabilen; İç ve dış piyasalarda sürdürülebilir rekabet gücüne haiz; Kurumsal ve sosyal sorumluluğa sahip bir yapı oluşturmak.

AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin teknoloji ve yenilikçilik kapasitelerinin geliştirilmesi* Sürdürülebilir Rekabet Yenilikçilik Aktarım Merkezi -1995 (IRC – Innovation Relay Centre) teknolojik işbirliği KOBİlerin Avrupa’ya açılma imkanı Teknoloji ithal-ihraç etme sürecinde destek Avrupa Bilgi Merkezleri Ağı (European Info Center Network) 1987 Amaç: KOBİ’lerin AB’ye ilişkin bilgilere erişimini kolaylaştırmak İşletmeler ve Girişimcilik için Çok Yıllı Program 6. çerçeve programı (2002 – 2006) 7. çerçeve programı ---------------------------------------------------------- Önümüzdeki dönem: Rekabet edebilirlik ve yenilikçilik çerçeve programı

KOBİlerin yararlanabileceği destek programları I AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin yararlanabileceği destek programları I Girişimcilik ve Nitelikli personel eğitimi Socrates (2000-2006) Leonardo da Vinci (2000-2006) E-learning (uzaktan eğitim) (2004-2006) Avrupa Mesleki Eğitim Geliştirme Merkezi (CEDEFOB) (>1975) Avrupa Mesleki Eğitim Vakfı (mesleki eğitim ve istihdam sistemlerinin geliştirilmesine yönelik projeler) 2007-2013 “Bütünleştirilmiş Program” Comenius, Erasmus, Leonardo da Vinci, Grundtvig Yatay program (politika geliştirme, dil, bilgi, teknoloji) Jean Monnet (eğitimde Avrupa’nın bütünleşmesi, Avp. STKları) Tempus Plus Programı (yaşam boyu eğitim)

KOBİlerin yararlanabileceği destek programları II AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin yararlanabileceği destek programları II Yatırım ve Mali Araçlar Avrupa Yatırım Bankası Avrupa Yatırım Fonu Avrupa Yeniden Yapılanma ve Kalkınma Bankası (>1991) AMAÇ: Merkez ve Doğu Avrupa ülkelerinin, eski SSCB ülkerinin, Batı Balkan ülkelerinin demokratik bir sistem ve pazar ekonomisine geçişini kolaylaştırmak Özel sektör ve ticari ortaklara mali destek AYB Grubu: Kobilere orta ve uzun vadeli kredi, risk sermayesi, teminat desteği

KOBİlerin yararlanabileceği destek programları III AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin yararlanabileceği destek programları III Teknoloji ve yenilikçilik kapasitesinin geliştirilmesi 6. Çerçeve Programı (2002-2006) € 17,5 milyon STREP (yeni tekn.) IP (sanayi tekn.) NoE (bilim)Tematik projeler CA (eşgüdüm eylemeleri, ağ oluşturma) SSA (özel destek, seminer) 7. Çerçeve Programı Dijital İçerik Programı (2005-2008) € 149 milyon Sanayide dijital kültürü geliştirmek, işletmelerin rekabet gücünü artırmak Yenilikçilik Aktarım Merkezleri (IRC) KOBİlere Avp. pazarına açılma imkanı, teknoloji ithal/ihraç destek Yenilikçi Bölgeler Ağı (IRE) EUREKA (Endüstriyel ar-ge ağı: bilgi teknolojisi, tıp, bioteknoloji, çevre, lazer, robot bilim, ulaşım) AMAÇ: Avrupa’nın rekabet gücünün artırılması

KOBİlerin yararlanabileceği destek programları IV AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin yararlanabileceği destek programları IV Enerji ve Ulaştırma Politikalarında KOBİler Avrupa için Akıllı Enerji Programı (2003-2006) € 215 M Save, Alterner, Steer, Coopener enerji alanından sürdürülebilir kalkınma, güvenli enerji arzı, rekabet edilebilirlik ve çevrenin korunması Marco Polo Programı (2003-2010) € 740 M Nakliyenin karayolundan diğer alanlara kaydırılması eTEN (2000-2006) € 42 M yıllık bütçe telekomünikasyon ağının yaygınlaştırılması E-devlet,E-sağlık,E-katılım,E-öğrenim,E-Ticaret (KOBİ), Güvenlik

KOBİlerin yararlanabileceği destek programları V AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİlerin yararlanabileceği destek programları V Çevre Politikası ve KOBİler 6. Çevre Eylem Planı (2001-2010) öncelikleri: İklim değişikliği Doğa ve bio-çeşitlilik Çevre, sağlık ve doğal kaynaklar Atıklar Life III & Life + (2000-2006) € 957 M Sürdürülebilir kentsel kalkınma, kirliliğin azaltılması Su yönetimi Eko. Faaliyetlerin çevresel etkilerinin azaltılması Atık yönetimi Ürünlerin çevresel etkilerinin azaltılması

AB üyelik sürecinde KOBİler Genel Değerlendirme Türkiye’de KOBİ politikaları ve gelişiminden sorumlu kuruluş; KOSGEB’dir. KOSGEB’in sunduğu hizmetler: Danışmanlık (3000 işletme), Eğitim (5800 işletme), Yurtdışı ihracat geliştirme desteği, İş geliştirme desteği, AR-GE desteği, Teknoloji geliştirme desteği (140 işletme), CE işaretlemesine ilişkin test ve analiz desteği (6800 işletme) finansal destek Türkiye’de KOBİ’lere sağlanan destek hizmetler son derece sınırlıdır. (DEİK, AB’nin KOBİ Politikası ve Türkiye'deki Uygulamalar, 2002)

KOBİleri doğrudan ilgilendiren AB müktesebat başlıkları: AB üyelik sürecinde KOBİler KOBİleri doğrudan ilgilendiren AB müktesebat başlıkları: Malların Serbest Dolaşımı (ör: CE işareti) Kamu İhaleleri Şirketler Hukuku Fikri Mülkiyet Hukuku Rekabet Politikası Mali Hizmetler Bilgi Toplumu ve Medya Tarım ve Kırsal Kalkınma Gıda Güvenliği, Hayvan ve Bitki Sağlığı Enerji Vergilendirme Sosyal Politika ve İstihdam Girişimcilik ve Sanayi Politikası Bölgesel Politika ve Yapısal Araçların Koordinasyonu Eğitim & Kültür Çevre Tüketicilerin Korunması ve Sağlık