Danışmanlık Becerileri I Mesleki Rehberlik ve Danışmanlık Becerileri I Doç.Dr. Oya Yerin Güneri

‘Psikolojik danışma 20. Yüzyılın en önemli buluşlarından birisidir.’ Prof. Dr. Tom Skovholt

Amaçlar Kariyer danışmanlığı sürecini, Beceri ve tekniklerini anlama Kariyer danışmanlığında kullanılan teknik ve becerileri uygulama ve değerlendirme

Danışma-Psikolojik Danışma Ne kadar eski? İnsanlık kadar “iyileştirmede büyülü sözler ” Mezopotamya, Pers İmparatorluğu ve Mısır, rahip-doktorlar (Bankart, 1997). ‘Kişinin iyi oluşunu, kişisel gelişim ile kariyer gelişimini ve patolojiyi konu alan bilişsel, duyuşsal, davranışçı ve sistemik müdahale stratejileri aracılığıyla ruh sağlığı, psikolojik gelişim ve insan gelişimi ilkelerinin uygulanması” Amerikan Psikolojik Danışma Derneği (American Counseling Association, 1997)

Psikolojik Danışmanların Özelikleri Kişisel farkındalık ve anlama Psikolojik sağlık Yaşamda başkalarıyla ilgilenmek onlara yardımcı olmak, istiyorsanız, önce kendinize iyi bakmanız gerekir (E. Skovholt, 92 yaşında)’ Kültürel farklılıklar konusunda duyarlılık ve hoşgörü Açık görüşlülük Objektiflik Yeterlilik Güvenirlik

Psikolojik Danışma “normal” ve “gelişimsel”, “ciddi psikolojik problemler” Alt alanları Ruh Sağlığı Danışmanlığı Okul Psikolojik Danışmanlığı Rehabiltasyon Danışmanlığı Evlilik ve Aile Danışmanlığı Kariyer Danışmanlığı

Kariyer Danışmanlığı Kariyer ile ilgili sorunlarda (meslek seçimi, iş stresi, karar verme vb.) formal bir ilişkiye dayalı olarak sağlanan profesyonel yardım (Niles & Harris-Bowlsbey, 2005).

Kariyer Danışmanlığının Aşamaları Basamak: İlişki kurma + bilgi toplama, problemi belirleme + amaç oluşturma Basamak: Değerlendirme ve danışma müdahalesi Basamak: Değerlendirme, sonlandırma, izleme veya sevk

1. Basamak: İlişki Kurma Etkili İlişkinin Özellikleri Empati Saydamlık Danışmanın tutarlılığı Açıklık ve kendini açma İlişkinin şimdi ve buradalığı Saygı, güven Koşulsuz kabul ve önem verme

Basamak: İlişki Kurma Temel Beceriler Odaklanma Dinleme Empatik anlayış Soru sorma Yansıtma Açıklığa kavuşturma Özetleme Destekleme Kendini açma Şimdi ve buradalık Asgari düzeyde teşvik Yüzleştirme

1. Basamak: Bilgi Toplama ve Değerlendirme Cinsiyet, medeni durum, yaş, eğitim , mesleği, iş geçmişi Sağlık durumu, fiziksel görünümü Ruh hali Aile bireyleri Sosyal ilişkileri Yaşam rolleri (öğrenci, baba, çocuk…) Yaşam görevlerinde yaşanan sorunlar (eşle ilişkiler, …) Tipik bir gün Engeller, destekler

1.Basamak: Bilgi Toplama ve Değerlendirme Meslek seçimi ya da kararı ile ilişkili problemler (eğitim beceri eksikliği, öz güven düşüklüğü, akılcı olmayan düşünceler, kararsızlık) Kariyer gelişimini olumsuz etkileyen problemler (psikopatolojisi, akılcı olmayan düşünceler) Yaşam görevleri (iş, ev, toplum- çalışan eşler, bakıma muhtaç büyükler, mahalle baskısı…) Temel alınan teorik yaklaşım bilgi toplamada çerçeve oluşturur Örneğin Kariyer Stili Mülakatı (Adler yaklaşımı), Yaşam Kariyer Değerlendirmesi (Gysberg)

1. Basamak: Problemi Belirleme Hikayeye gömülü problemi belirleme, somut ve açık olarak ifade etme ‘İşte hiç huzurum yok. İşten çıksam, ekonomi durgun. Büyük oğlum okulda başarılı değil.Okumayacak diye korkuyorum. Eşim beni anlamıyor. Bilmiyorum ne olacak benim bu halim’ Problemleri önem sırasına koyma Problemin arttığı azaldığı, arttığı durumları, şiddetini belirleme, probleme örnek isteme Bir mucize olsa ve problem olmasa hayatı nasıl olurdu?

Basamak: Problemi Belirleme Kariyer danışmanlığına getirilen problemler (Kanada İnsan Kaynakları Merkezi) Meslekleri tanıma ve karar verme Mesleki ve genel beceri eksikliği İş arama becerilerinde eksiklik İşte tutunamama

1. Basamak: Amaç Oluşturma Kariyer amaçları nasıl olmalı? Açık, detaylı Belli bir zaman takvimi olan Gözlemlenebilir, ölçülebilir Ulaşılabilir Gerçekci Olumlu

1. Basamak: Amaç Oluşturma Amaç koymada diğer önemli noktalar Danışanın amacı eleştirmesi ve değerlendirmesi Başkaları ile paylaşması İlerleme kaydettiğinde kendini ödüllendirmesi Hayal etmek, yazmak, resimlemek gibi kendisi için en etkili yolu bulması

1. Basamak: Amaç Oluşturma Örnek amaçlar: Olumsuz X Olumlu Artık bu işi istemiyorum X Yeni bir iş istiyorum Bu iş yüküne dayanamıyorum X İş yükümü hafifletmek istiyorum Kilo alıp vermekten yoruldum, şişmanlığın getirdiği sağlık problemleri beni çok yoruyor X Kilo vermek ve daha sağlıklı olmak istiyorum Amaç durdurmak veya bitirmek istediğiniz değil, başarmak istediğiniz birşeydir…

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Danışandan formal ve formal olmayan tekniklerle daha fazla bilgi toplama Formal olmayan – Nicel değerlendirme Tarama listeleri Yaşam çizgisi Kariyer soy ağacı Meslek kartları Değer listeleri Kariyer fantazisi

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Formal Değerlendirme Yetenek testleri İlgi envanterleri Kişilik testleri

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Değerleri, ilgileri, yetenekleri, becerileri belirleme Farkındalık kazanma sorun ve nedenleri hakkında Krumboltz kariyer inançları, Holland kişilik tipi Amaçları gözden geçirme Eylem planı hazırlama:

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Amaç ne, ne gibi engeller var (beceri, bilgi, anne-baba), ne gibi destekler, kolaylaştırıcılar var (kim destek olabilir, hangi diğer yetenekler var) Amaca ulaşmada kullanılacak destekler, olumlu yönler neler? Bunlar engelleri çözmede nasıl kullanılır? Hedefe ulaşmada başka ne gibi desteklere, tekniklere, yollara ihtiyaç var (bilgi toplamaya- bilgi mülakatları, işte bir gün takip, iş ilanları, CV yazımı... karar verme becerilerini öğrenme, akılcı olmayan düşünceleri değiştirme, beceri geliştirme, olmayı istediği gibi davranma)

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Problem Olmasa ne olurdu üzerine düşünme Olmayı istediğin kişi gibi davranıyor olsaydın ne yapıyor olurdun? Hayatın bir film olsaydı ve ben izliyor olsaydım ne görürdüm ya da yakın arkadaşların ne görürdü? Bu olmayı istediğin kişiye ulaşman için neler yapabilirsin? (liste oluşturulması) Listenin öncelik sırasına koyulması İçlerinden kolay yapılacak bir- iki davranışın seçilmesi, yüreklendirilmesi

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Meslek seçimi ve gelişimi= karar verme süreci Kariyer kararsızlığı: Beceri eksikliği, isteksizlik ? Mesleki karar= kendini tanıma+ iş yaşamını tanıma + çevresel etkenler

Karar Verme Stilleri (Johnson, 1978) Sistematik:Rasyonel, mantıklı, sorumluluk sahibi Spontan: Çabuk, detaylara inmeden İçsel: Sesizce, içsel bilgi işleme, Dışsal: Sesli düşünme, başkaları ile paylaşma

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Karar Verme Aşamaları Problemi yapılandırma Olası seçenekleri değerlendirme Bilgi toplama Bilgiyi değerlendirme Plan yapma Amaç belirleme Planı uygulama

2. Basamak: Danışma Müdahalesi Akılcı olmayan İnançların Duyarsızlaştırılması Azaltmak istediğim inanç nedir Bu inancın akılcı olmadığına dair kanıtım nedir? Doğru olduğuna dair kanıtım nedir? düşündüğüm şey olmazsa ne olur? Olmazsa ne yaparım

3. Basamak: Değerlendirme, Sonlandırma ve Sevk Danışma sürecinin, iyi, zayıf yönleri, Danışanın güçlü yanları, Danışanın sürece, sonlandırmaya ilişkin duyguları, Danışmanın sonlandırmaya ilişkin duyguları, Danışma sonrası basamakların belirtilmesi Kariyer sorunu neydi? Danışan şu an kariyerindeki bu sorunla ilgili ne noktada, neler değişti? Gelecekte için planları neler?