MESLEK SEÇİMİNİN ÖNEMİ VE MESLEKİ YETERLİLİKLER SİSTEMİ “KARİYERİN İZMİR YOLCULUĞU” İZKA Sosyal Kalkınma Mali Destek Programı Projesi Prof. Dr. Edip TEKER Yaşar Üniversitesi Uluslararası Ticaret ve Finansman Bölüm Başkanı 7.10.2009

SUNUM İÇERİĞİ Meslek kavramı ve meslek seçiminin önemi Yetkinlik ve yeterlilik kavramları Mesleki yeterlilik Doğru meslek seçimi için cevaplanması gereken sorular AB ülkelerinde mesleki yeterlilikler sistemi Türkiye’de mesleki yeterlilikler sistemi ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK) Meslek standartlarının oluşturulması ve önemi

. MESLEK KAVRAMI VE MESLEK SEÇİMİNİN ÖNEMİ Meslek, kişilerin topluma yararlı mal ve hizmet üreterek geçimlerini temin etmek ve para kazanmak için yaptıkları, belli bir eğitimle kazanılan, sistemli bilgi ve becerilere dayalı, kuralları belirli ölçülerde meslek örgütleri ya da meslek otoriteleri tarafından belirlenmiş faaliyetler bütünüdür.

YETKİNLİK VE YETERLİLİK KAVRAMLARI. Yetkinlik (competency) Yetkinlik, belirli bir işi yapabilmek için gerekli olan mesleki bilgi, tecrübe ve becerilerdir. Örneğin : Bilişsel yetkinlik : Kuram ve kavramların kullanım becerisini; İşlevsel yekinlik : Bir işi yapabilmek için gerekli bilgi ve becerilerini (el ve zihinsel becerisini) Etik yetkinlik : Mesleki değerleri içeren etik özellikler ve davranış normlarını ifade eder.

MESLEKİ YETERLİLİK Yeterlilik ( qualifications) Yeterlilik, bir çalışanın o mesleği icra edebilmesi için sahip olması gereken nitelik ve özelliklerdir. Yeterlilik, bireyin öğrenmesinin belirli bir bilgi, beceri ve kapsamlı yetkinlik standardına ulaştığı yetkili bir makam tarafından belirlendiğinde kazanılır. Yeterlilik, bir mesleğin uygulanması için yasal yetkilendirme şeklinde olabilir.

Ben neler yapabilirim? Bireyin yeteneklerinin belirlenmesi) GERÇEKCİ VE DOĞRU MESLEK SEÇERKEN KENDİMİZE HANGİ SORULARI SORMALIYIZ ? Ben neler yapabilirim? Bireyin yeteneklerinin belirlenmesi) Ben neleri yapmaktan hoşlanırım? (İlgi alanlarının belirlenmesi) Ben hangi kişisel özelliklere ( yeteneklere) sahibim? Ben gelecekte ne olmak ya da yapmak istiyorum? Ben hangi mesleklere ilgi duyuyorum? İlgi duyduğum mesleklerin çalışma koşulları nelerdir? İlgi duyduğum mesleklerde aranılan nitelikler nelerdir?

GERÇEKCİ VE DOĞRU MESLEK SEÇERKEN KENDİMİZE HANGİ SORULARI SORMALIYIZ ? Ben, istediğim meslekte çalışanlarda aranılan niteliklere sahip miyim? İlgi duyduğum mesleğe ilk girişte ne gibi nitelikler aranmaktadır? İlgi duyduğum meslekte ilerleme olanakları var mıdır? İlgi duyduğum meslekte iş bulma ve kazanç imkanları nelerdir? İlgi duyduğum mesleğin geleceği ve o mesleğin gerektirdiği nitelikler nelerdir?

AB ÜLKELERİNDE MESLEKİ YETERLİLİKLER SİSTEMİ

Lizbon Konseyi 23-24 Mart 2000

Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi (AYÇ) AYÇ, Bolonya ve Kopenhag sonuçlarına dayanır ve bunları bütünleştirir. Ülkelerin Ulusal Yeterlilik Sistemleri için bir ara çerçevedir Meslekî Eğitim ve Öğretimde İşbirliği (Kopenhag) YüksekÖğretimde İşbirliği (Bolonya) Avrupa Yeterlilikler Çerçevesi

8 Referans Seviye ve İş Piyasasındaki Unvanlar 7 6 5 4 3 2 1 Seviye SEKTÖR VE ODALAR

AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER Mart 2005 AB Hükûmet Başkanları, “AYÇ’ni ve bir İstişare Belgesi’ni hazırlatma kararı aldı. Mayıs 2005 Uzman grubu ile iş piyasası ilgilileri İstişare Belgesini hazırladı. Aralık 2005 Avrupa Komisyonu Eğitim ve Kültür Genel Müdürlüğü bu çalışmayı “Bilgi Notası: Hayat Boyu Öğrenme İçin AYÇ’ye Doğru” başlığı ile yayınladı. 32 ülkede bu belgeye dayalı sektör görüşleri Eğitim Bakanlıkları tarafından raporlandı.

AVRUPA’DAKİ GELİŞMELER Mayıs 2006 32 ülkeden gelen raporlardan AYÇ Resmi Tavsiyesi taslağı hazırlanıp AB Konseyi ve Parlementosu’na sunuldu. Bu konu kapsamındaki “kredi transferi ve birikimi” konusuyla ilgili olarak ayrıca bir süreç izlenmektedir. 2007 AYÇ, AB Konseyi ve Parlamentosu’ndan resmen onaylandı. 2008- AB ülkelerinde AYÇ’nin kullanımı yaygınlaşıyor.

Türkiye’de Mesleki Yeterlilikler Sistemi ve Mesleki Yeterlilikler Kurumu (MYK)

Türkiye’deki Gelişmeler 2003 -2005 MEB, ÇvSGB, DPT, Sosyal Ortaklar Ulusal Yeterlilik Sistemini hazırladılar. Şubat 2005 Başbakanlık’ta İlgili Bakanlıklar ve Sosyal Ortaklar “Ulusal Yeterlilik Kurumu”nun kurulmasına ait kanun taslağının hazırlanmasını istedi. Ağustos 2005 Bakanlar Kurulu “Ulusal Yeterlilik Kurumu Kanun Tasarısı” nı gündemine aldı.

Türkiye’deki Gelişmeler Kasım-Aralık 2005 MEB, AYÇ ile ilgili sektör görüşlerini topladı ve AB Eğitim Komisyonuna istenen raporu gönderdi. Ekim 2006 5544 Sayılı Mesleki Yeterlilik Kurumu Kanunu 07 Ekim 2006 tarih ve 26312 sayılı Resmi Gazete’de yayınlandı.

Mesleki Yeterlilik Kurumu-MYK Ulusal mesleki yeterlilik sistemini kurmak ve işletmeyi hedefleyen Meslekî Yeterlilik Kurumu AB uyum yasaları çerçevesinde TBMM Genel Kurulunda oybirliği ile kabul edildi. Kabul tarihi:21 Eylül 2006 Kanun No:5544 07 Ekim 2006 tarih, 26312 sayılı R.G. MEGEP, Ulusal Meslek Standartları Kurumu (UMSK) kanun tasarısı taslağının 5544 sayılı MYK kanununa dönüştürülmesinde destek sağlamıştır.

MYK’NIN GÖREVLERİ Ulusal meslek standartlarını temel alarak, teknik ve mesleki alanlarda ulusal yeterliliklerin esaslarını belirlemek. Standartları belirlenecek meslekleri belirlemek ve bu standartları hazırlayacak kurum ve kuruluşları tespit etmek. Ulusal mesleki yeterlilikler alanındaki eğitim ve öğretim kurumlarını ve programlarını akredite edecek kurumları belirlemek.

MYK’NIN GÖREVLERİ Sınav ve belgelendirme sistemi kapsamında; yeterliliği belgelendirecek yetkilendirilmiş kurumları belirlemek ve sınavlarda başarılı olanlara sertifika verilmesini sağlamak. Türkiye’de çalışmak isteyen yabancıların sahip oldukları mesleki yeterlilik sertifikalarının doğruluğunu belirlemek.

ULUSAL YETERLİLİK SİSTEMİNİN İŞLEVLERİ Ulusal meslek standartlarını ve yeterlilikleri belirlemek, Uluslararası kıyaslanabilirlik ve denklik için gerekli altyapıyı oluşturmak, İşgücünün serbest dolaşımını kolaylaştırmak, Yaşam boyu öğrenme ilkelerini desteklemek, İşverenin kaliteli insan gücüne erişimini kolaylaştırıp, istihdamı artırmak, İşletmelerin rekabet gücünü arttırmak, Bireylere çalışma alanı ile ilgili güvence sağlamak.

MESLEK STANDARTI NE DEMEKTİR? Meslek standardı teknik olarak, bir mesleği ya da işi başarıyla icra etmek için kişinin sahip olması gereken asgari bilgi ve becerileri içeren normlardır.

MESLEK STANDARTLARININ FAYDALARI NELERDİR? Meslek standartları sayesinde işverenler; İstihdam edecekleri işçinin sahip olması gereken bilgi ve beceriler konusunda yeterli bilgiye sahip olacaklardır. Kendi şartlarına en kısa sürede uyum sağlayabilecek kişilerin seçiminde, ücretlendirilmesinde görevde yükselmelerinde isabetli karar verebileceklerdir.

MESLEK STANDARTLARININ FAYDALARI NELERDİR? İş arayanlar; Meslek standartlarına uygun olarak alacakları belge sayesinde sahip oldukları yeterlilikleri kanıtlama imkanına sahip olacaklar; Yeterlilik düzeylerinin farkına varacaklar Bilgi ve becerilerinin yükselmesi için çalışacaklardır.

MESLEK STANDARTLARININ FAYDALARI NELERDİR? Eğitimciler ise iş piyasasının beklentilerini karşılayacak kalifiye eleman yetiştirme zorunda kalacaklardır. En önemlisi işverenler, iş arayanlar ve eğitimciler arasında güven tesis edilerek taraflar arasındaki iletişimsizlik ortadan kalkmış olacaktır. İŞKUR ise, meslek elemanlarını işe yetiştirme konusunda verimli bir çalışma ortamına girmiş olacaktır.

MESLEK STANDARTLARININ HAZIRLANMASI SÜRECİ Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkındaki Yönetmelikte Geçen Kavramlar Mesleklerin belirlenmesi Meslek standardının şekli ve içeriği

Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkındaki Yönetmelikte Geçen Kavramlar Çalışma grupları: Meslek Standartları Dairesi Başkanlığının ulusal meslek standartlarını geliştirme ve güncelleme çalışmaları kapsamında görüş, öneri ve katkı veren, meslek ve sektörle ilgili tarafların temsil edildiği grupları, İş analizi: Bir işin doğru, etkin ve ayrıntılı biçimde değerlendirilmesi amacıyla, niteliğini, niceliğini, gereklerini, sorumluluklarını ve çalışma koşullarını bilimsel yöntemlerle incelemeye ve bilgi toplamaya yönelik teknik analizi,

Ulusal Meslek Standartlarının Hazırlanması Hakkındaki Yönetmelikte Geçen Kavramlar Meslek standardı hazırlayan kurum: Bir veya birden çok sektörde, bir veya birden fazla mesleğin standardını hazırlamak üzere Kurum tarafından görevlendirilmiş kurum ve kuruluşları, Sektör komiteleri: Kurum tarafından görevlendirilen kurum ve kuruluşlarca hazırlanan meslek standartlarının ulusal meslek standardı olarak kabul edilebilmesi için inceleme yapan, önerilerde bulunan ve Yönetim Kuruluna sunulmasına karar veren komiteleri, Ulusal meslek standartları: Bir mesleğin başarı ile icra edilebilmesi için, Kurum tarafından kabul edilen gerekli bilgi, beceri, tavır ve tutumların neler olduğunu gösteren asgari normları, ifade eder.

Mesleklerin belirlenmesi Standardı hazırlanacak meslekler, iş piyasasının ve eğitim kurumlarının öncelikli ihtiyaçları ve sektör komitelerinin önerileri dikkate alınarak, Yönetim Kurulunca belirlenir.

Meslek Standardının Şekli ve İçeriği: Uluslararası uygulamalar örnek alınıp, sektör komitelerinden de görüş alınarak Yönetim Kurulunca hazırlanacak olan "Meslek Standardı Formatı" na uygun olmak zorundadır. Meslek Standardı Formatı uluslararası uygulamalardaki değişiklikler dikkate alınarak hazırlama usulüne göre güncellenir. Standardı belirlenecek mesleğe ilişkin yeterlilik düzeyleri, Avrupa Birliği tarafından benimsenen yeterlilik seviyelerine ve Avrupa Yeterlilik Çerçevesine uygun olmak zorundadır.

ULUSAL MESLEK STANDART DÖNGÜSÜ VE BİR ÖRNEK STANDART

Ulusal Meslek Standartı Formatı

YARARLANILAN KAYNAKLAR SEYYAR, Ali ve GÜRLER, Gökhan. “Mesleki yeterlilikler kurumu ve getirdikleri” www.sosyal.siyaset.com BALCI, Mustafa. “Türkiye’de Mesleki Yeterlilik”, Teknik Eğitim Vakfı, http://www.tekev.org YALÇIN, Osman. “AB ve Türkiye’de Mesleki Yeterlilikler”, Mesleki Eğitim Reformu ve Yeni Yaklaşımlar Toplantısı, 02 Kasım 2007, İstanbul. www.megep.meb.gov.tr/index.html www.meslekrehberi.org/meslek/ www.myk.gov.tr TEKER, Edip. Mesleki Teknik Eğitim’in Önemi ve bir İZKA Projesi: “Kariyer’in İzmir Yolculuğu” KOBİ Dünyası, Ekim 2009.

Teşekkürler.