İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü İLİN GENEL TANIMI Tarihçesi Ardahan İli yaklaşık 3000 yıllık bir geçmişe sahip olup, M.S.628 yılında Hazar Türklerinin bir kolu olan Arda Türklerinin eline geçerek Ardahan adını almıştır. Milattan sonra 1068 yılında Alparslan tarafından fethedilerek Selçukluların egemenliğine geçmiş, 29 Mayıs 1555 tarihinde imzalanan Amasya anlaşması ile Kanuni Sultan Süleyman tarafından Osmanlı İmparatorluğuna dahil edilmiştir. 1876-1877 Osmanlı- Rus savaşı sonunda savaş tazminatı olarak Kars ve Batum' ile birlikte 13 Temmuz 1878 Berlin Antlaşmasıyla

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ruslara bırakılan Ardahan 1918 yılında Bresy-Litowsk Anlaşması ile Anavatana kavuşmuş, ancak 30 Ekim 1918 tarihinde Ardahan'da kurulan Milli şura hükümeti tarafından Mondros Mütarekesi şartlan reddedilmiş, Milli şura hükümeti kurtuluş savaşımızla bütünleşerek Kazım Karabekir Paşa ve Halit Paşa komutasındaki ordumuz tarafindan 23 Şubat 1921 tarihinde kurtarılmıştır. Kazım Karabekir Paşa, Tarihe mal olan "Boğazlar Boğazımız,Kars- Ardahan bel kemiğimizdir" sözünü söyleyerek Ardahan'ın yurdumuz için ne kadar stratejik bir öneme sahip olduğunu vurgulamıştır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ARDAHAN İLİNİN KÜLTÜR VE TURİZM AÇISINDAN TANITIMI 1- GİRİŞ Ardahan ili 27 Mayıs 1992 yılında çıkartılan bir yasayla, Türkiye Cumhuriyetinin 75. İli olarak kuruldu. Bu yasayla eskiden Kars iline bağlı olan Ardahan ; Çıldır, Damal, Göle, Hanak ve Posof ilçelerini sınırlarına alarak , yeni bir il oluşturdu. Doğu Anadolu bölgesinin kuzeydoğu köşesinde yer alan İl, kuzey ve doğuda Gürcistan, güneydoğuda Ermenistan , güneyde Kars, güneybatıda Erzurum , batıda Artvin illeriyle çevrilidir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü İl topraklarının büyük bir kısmı 2,000 metreden yüksektedir. Kuzey kesimini Yanlızçam dağları, güneybatı kesimini de Allahuekber dağları çevirir. Kuzeydoğu kesiminde kesiminde Keldağ' m ( 3,033 metre ) ve doğu kesiminde Akbaba dağının ( 3,026 metre) yer aldığı Ardahan İlinin en yüksek noktası Güney kesimindeki Kısır Dağı'nın 3,197 metreye eriştiği doğrudur.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü İlin orta kesiminde uzanan yüksek düzlüklere Ardahan yaylası denir. Karlar eridikten sonra yemyeşil çayırlarla kaplanan bu yayla önemli hayvan otlatma alanıdır. Ardahan ilinden doğan akarsular Türkiye sınırları dışındaki Hazar Denizi' ne dökülür. Bu akar sulardan başlıcası Kura Irmağı' dır ARDAHANDA KIŞ

Ardahan ilinde iki doğal göl vardır. T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ardahan ilinde iki doğal göl vardır. Bunlardan Çıldır Gölü' nün kapladığı alan 26 km2' dir. Daha kuzeydeki Aktaş Gölü' nün yüzölçümü ise 14 km2' dir. Hozapin Gölü adıyla da anılan Aktaş Gölü' nün doğu yarısı Gürcistan sınırları içerisindedir ARDAHANDA GECE

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2-TURİZM POTANSİYELİ 2.1. Kültür Turizmi Ardahan Kalesi Ardahan Kalesi çevresinde yapılan Prehistorik araştırmalar, (M.Ö 3500-200 ) İlk Tunç Çağma ait yerleşmenin varlığını ortaya koymuştur. Ardahan Kalesi, Osmanlı döneminde 16.yy.ortalarında ( 1544), Kanuni Sultan Süleyman' in emriyle inşa edilmiş ve günümüze kadar ulaşmayı başarmıştır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Tarihi oldukça eskilere dayanan Ardahan Kalesi'nde yapılan kazılarda elde edilen değişik medeniyetlere ait kalıntılar, yörede ilk Tunç Çağı' ndan itibaren bir yerleşmenin varlığını ve bölgenin çeşitli krallıkların hakimiyetine girdiğini göstermektedir. Şehir merkezinin kuzeyindeki Halil Efendi Mahallesi ile, Şehir merkezini birbirinden ayıran Kura Nehri'nin hemen sol kıyısında bulunmaktadır

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kale mimari açıdan dikdörtgen bir plan düzenini esas almıştır. Giriş açıklığı kemerinin hemen üzerinde, yapıldığı tarih Miladi 1544 olarak yazılmaktadır. Dikdörtgen plan oluşturan sur duvarları, baştan başa kare tabanlı ve çokgen planlı çok sayıda kule ile desteklenmiştir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Posof Kalesi / Savaşır Kalesi Posof İlçesi' ne bağlı Savaşır ( Sancak ) Köyü' nün güney doğusun da , üç yanı vadi ile çevrili, dil biçiminde sivri bir tepe üzerine konumlandırılmıştır. Posof a girmeden vadide ve vadiye hakim tepe üzerinde kale kalıntısı bulunmak ta ve 'Mera Kalesi' olarak anılmaktadır. Kale kalıntılarının duvar tekniği Osmanlı dönemi yapıların özelliklerini gösterdiği gibi, kapladığı alan itibariyle de Osmanlı kervansaraylarının büyüklüğüne işaret eder.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Posof Kalesi / Cak Kalesi Posof un Gürcistan' la sınır köyünde bulunan 'Çak Kalesi' de Posof un, Gürcistan' dan gelen yol üzerindeki stratejik mevkiini oluşturmaktadır Ortaçağda önemli bir geçidi kontrol altında tutmak için karakol mahiyetinde küçük bir kale olarak inşa edilmiştir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kinzi Kalesi Ardahan' in yaklaşık 30 km. batısında Bağdeşen (Kinzodamal) Köyü' nün kuzeyinde,Bülbülhan Yaylası' nın güneydoğusunda yer alan bir kaledir .

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Sevimli (Vel) Kalesi Hanak İlçe merkezinin yaklaşık 18-20 km. güneydoğusundaki Sevimli ( Vel) Köyü'nün takriben 500m güneyinde,Kura Nehri Vadisinde, yanmada biçimli sarp bir tepe üzerinde yer almaktadır

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kalecik Kalesi Göle İlçesi'ne bağlı Kalecik Köyü'nün yaklaşık 450-500 m. güneyinde, köyden gelen derenin oluşturduğu vadi ile Kura Vadisinin kesiştiği noktada sarp bir alana kurulmuştur. M.Ö VIII yüzyılında Urartular tarafından yapıldığı tahmin edilmektedir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Şeytan Kalesi Çıldır İlçesinin Yıldırımtepe Köyü civarında olan bu Kalenin, Orta Çağda yapıldığı tahmin edilmektedir. Çıldır'a l km. uzaklıktaki Yıldırımtepe Köyü' nün yaklaşık 1,5 km kuzeydoğusunda bulunan Karaçay Vadisinde oldukça sarp bir alana yapılmıştır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kurt Kale Çıldır İlçe Merkezi' nin yaklaşık 36 km. kuzeydoğusundaki Kurtkale Nahiyesinin l km. güneyinde ve Gürcistan sınırında bulunmaktadır. Kura Nehrinin üç yanını oldukça derinbir yataktan dolaşarak aktığı sarp bir yarım ada üzerinde kurulmuştur. Yakınındaki Nahiye' yede adını veren Kurtkale' nin tarihi ve adının nereden aldığı konusunda kesin bilgi yoktur.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Kazan Kale Ardahan' in yaklaşık 12-13 km. kuzeydoğusunda, Kura vadisinin nehrin akış yönüne göre sağında, vadinin sınırladığı dil biçimindeki yükselti üzerinde yer almaktadır. Kesin tarihi bilinmeyen kale çevresinde, eski yerleşim izleri mevcuttur

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Altaş ( Ur) Kalesi Ardahan-Hanak karayolunun 18. Km.' sindeki Altaş(Ur)köyü'nün doğusunda yer alan sivri bir tepe üzerine kurulmuştur. Tarihi kayanaklarda sadece adı ve yeri belirtilen kalenin, ilk yapım tarihi kesin değildir. Ancak VII.-VIII Yüzyıldan beri bu kalenin mevcut olduğu anlaşılmaktadır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Hanak \ Kırnav Kale Hanak İlçesi' nin 5 km. güneyindeki Çayağzı Köyü' nün yaklaşık 400 m. batısında Ardahan -Hanak karayolu üzerinde Hanak çayı kenarında yer alır . Bu kale' nin de kesin inşa tarihi bilinmemektedir. Ancak bu günkü kalıntıların, Ardahan kalesi' ne ait kalıntılarla aynı duvar tekniğine sahip olması dikkat çekicidir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü PREHİSTORİK YERLEŞİM YERLERİ T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü PREHİSTORİK YERLEŞİM YERLERİ ŞEHİR KALINTILARI Akçakale Ada Şehri Kalıntıları Çıldır Gölünün içerisinde yer alan Akçakale Adası, doğal güzellikleri yanı sıra, birinci derecede Arkeolojik sit alanıdır.. AKÇAKALE YERLEŞİMİ

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü AKÇAKALE KULE KALINTISI AKÇAKALE HAÇ MOTİFLİ TAŞ Çıldır ilçe Merkezinin yaklaşık 27 km güneydoğusunda yer alan Akçakale Köyü' nün hemen batısında bulunan bir ada şehrine ait kalıntılardır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ÖVÜNDÜ ( VAŞLOP ) KAYA MAĞRALARI T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü MAĞRALAR ÖVÜNDÜ ( VAŞLOP ) KAYA MAĞRALARI Övündü Mağaraları Çıldır' a bağlı Kurtkale nahiyesi' nin l km. doğusundaki Övündü Köyü' nün yaklaşık 250-300 m. güneyindeki kalker kaya kütlesine oyulmak suretiyle yapılmış iki grup mağara yerleşimidir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ortakent ( Büyük Nakala ) Mağaraları Hanak İlçesi' nin 10.km. kadar doğusunda yer alan Ortakent (Büyük Nakala) Nahiyesi' nin yaklaşık 7-8 km. güneyinde, Kura Nehri vadisi' nde, nehrin akış yönüne göre sol yanındaki kayalıkta, çok sayıda mağara yerleşimi ve büyük bir kaya - kilise bulunmaktadır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ortakent ( Büyük Nakala ) Mağaraları Tarihi kaynaklarda bu mağara yerleşimi grubunun da, kendisinden sonra gelen ve vadiyi takip eden, Tahtalı, Vaşlop , Ampur ve Colit Mağaraları gibi Yontma Taş çağından izler taşıyan mağaralar olduğu ifade edilmiştir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü KİTABELER Çıldır/ Taşköprü Kitabeleri Çıldır İlçe Merkezinin yaklaşık 30.km güneyindeki Taşköprü Köyü'nde, köyün kuzeyini sıralayan kayalıkta, büyük bir kaya üzerinde yer alan bir kitabedir Bölgedeki en eski kitaba olduğunu sandığımız bu kalıntının Urartu Krallarından 2.Sarduri ( M.Ö. 753- 735 )' ye ait olduğu ifade edilmektedir .

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü 2.2. İnanç Turizmi Ardahan Derviş Bey Camii Ardahan' da Tugay Komutanlığı yanındaki parselde inşa edilmiş olan yapıya ismini veren Derviş Beyin kimliği hakkında biyografik bilgi yoktur ve yapının girişinde bulunan dikdörtgen panolardan 1869 yılında inşa edildiği anlaşılmaktadır

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Arap ( Yanık ) Camii Ardahan şehir merkezinde, Halil Efendi Mahallesi' nde, Kale' nin yaklaşık 150-200 m. kuzeybatısında bulunan camidir. Yörede 1915 lerde, Batılı Devletler ( İngiltere, Fransa, Amerika ) ' in Osmanlı İmparatorluğu' nün çözülmeye başlamasını fırsat bilerek, istilacı ve sömürgeci emellerim gerçekleştirmek amacıyla ve içerdeki kargaşalıkları destekleyerek bölgedeki Ermeni taşoranları da kullanarak Türklere karşı yaptırdıkları katliamlara kadar bu yapı ayakta idi. İşte 1915 lerdeki bu mezalim sırasında camii, içerisinde namaz kılan Müslüman cemaatle birlikte yakılmıştır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Ardahan Merkez Mevlit Efendi Camii Ardahan şehir merkezinde Halil Efendi Mahallesi'nde, Kale'nin yaklaşık 150-200 m. doğusunda yer almaktadır. Giriş kapısında bulunan kitabeye göre, ilk yapımı 113 H./ 1701 M. tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Ancak bu caminin yakın tarihlerde beden duvarlarının yarıdan yukarısı ve üst örtüsü yenilenmiştir.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü Posof Merkez Camii Posof Merkez Camisinin minberinde kitabeye göre 1868 tarihinde inşa edildiği anlaşılmaktadır. Camii, boyuna dikdörtgen plan şeması olup, kesme taşlardan yapılmıştır ve iç yapısı Osmanlı mimarisini yansıtmaktadır. Ayrıca caminin doğusunda yer alan dikdörtgen hazine alanında bulunan bir lahitte yazan 1771 tarihi caminin tarihinin minberdeki tarihinden daha eskiye dayandığını açıklamaktadır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü TABYALAR RAMAZAN TABYASI Ardahanın 5 km .kadar kuzeyinde yaklaşık 2500 m.rakımlı bir tepe üzerinde ve Kura Nehrinin akış yönüne göre batısında yer almaktadır. Bu tabya 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşından önce yaptırılmış olup bu savaşta önemli rol oynamıştır.

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü KİLİSE ve ŞAPELLER BÖRK KİLİSESİ ORTAKENT BÜYÜK NAKALA KAYA KİLİSESİ

İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü T.C. ARDAHAN VALİLİĞİ İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü ŞEYTAN KULESİ ŞAPELİ