TIR ve Taşıt Dairesi Başkan V. 1 SERİ NOLU GÜMRÜK GENEL TEBLİĞİ (TIR İŞLEMLERİ) İLE GETİRİLEN YENİ DÜZENLEMELER Yavuz ÖZ TIR ve Taşıt Dairesi Başkan V.

Tebliğin revizyonuna neden ihtiyaç duyuldu? 4458 sayılı Gümrük Kanununun değiştirilmesi ve TIR Uygulama Tebliğinde yayımı tarihinden itibaren yapılan değişiklikler sonucu Tebliğin kendi içinde bütünlüğünü kaybetmesi; Uygulamada karşılaşılan sorunlara ilişkin olarak, Müsteşarlığımız tarafından yapılan tespitler ile özel sektör temsilcileri tarafından gündeme getirilen değişiklik önerilerini değerlendirmek; Teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yeniliklerin Tebliğe yansıtılmasını sağlamak. Mülga TIR Tebliğinin yeniden düzenlenmesine ihtiyaç duyulmasının en önemli nedenleri; bu Tebliğ’de yapılan 10 ayrı değişiklik ve 4458 sayılı Gümrük Kanununun değiştirilmesi sonucu Tebliğin kendi içindeki bütünlüğünü kaybetmesi, Tebliğin dilinde sadeleştirek daha kolay anlaşılır hale getirmek, bunların yanı sıra TIR işlemleri konusunda uygulamada karşılaşılan sorunlara ilişkin olarak yapılan tespitler ile özel sektör temsilcileri tarafından gündeme getirilen değişiklik önerilerini değerlendirmek ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan yenilikleri Tebliğe yansıtabilmektir. Sayılan bu amaçlar doğrultusunda; biraz sonra da değineceğimiz üzere gümrük işlemleri ile sınır geçişlerine hız kazandıracak bir takım yeni düzenlemeler yapılmıştır.

TIR Güzergahları “Zorunlu Güzergah” uygulaması belirli durumlar ile sınırlandırılmış ve nakliyecilerin TIR güzergahları haritasında belirlenen yollar üzerinde kendileri açısından en makul yolu seçebilme imkanı getirilmiştir. Yeni Tebliğin getirdiği en önemli yapısal değişikliklerden biri; zorunlu güzergah uygulamasına son verilmesidir.

Taşıta ATS cihazı takılması veya Mülga Tebliğde, yabancı plakalı taşıtlar ile serbest dolaşımda olmayan eşyayı Türkiye’den transit olarak geçiren Türk plakalı taşıtlar için belli bir güzergahın izlenmesi zorunluluğu bulunmaktaydı. Ancak, Yeni Tebliğ ile; Taşıtların seyredeceği güzergahlar Tebliğin 5 ve 6 numaralı eklerinde belirlenmiştir. Bununla birlikte, Kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut bulunması veya Taşıta ATS cihazı takılması veya Ulaştırma Bakanlığı tarafından verilen özel izin belgesi veya özel yük taşıma izin belgesinde bir güzergâh belirlenmesi hallerinde yerli veya yabancı plakalı ayrımı yapılmaksızın serbest dolaşımda olmayan eşyayı taşıyan taşıtlar için Tebliğin 5 ve 6 numaralı eklerinde belirlenmiş yollardan belli bir güzergahın takip edilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Belirtilen bu haller dışında, ek-5 ve ek-6’da belirlenen yollarda seyretmek koşuluyla, belli bir güzergahın takip edilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır. Serbest dolaşımda olan eşyayı taşıyan yabancı plakalı taşıtlar için uygulanan güzergah kısıtlamasına da son verilmiştir. Mülga Tebliğde, yabancı plakalı taşıtlar ile serbest dolaşımda olmayan (yabancı menşeli) eşyayı Türkiye’den transit olarak geçiren Türk plakalı taşıtlar için belli bir güzergahın izlenmesi zorunluluğu bulunmaktaydı. Ancak, Yeni Tebliğ ile; Taşıtların seyredeceği yollar ek-5 ve ek-6’da belirlenmiş olup kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması, gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması veya taşıtın ATS cihazı ile takip edilecek olması durumlarında, ayrıca, Ulaştırma Bakanlığı tarafından verilen özel izin belgesi veya özel yük taşıma izin belgesinde bir güzergâh belirlenmesi halinde yerli veya yabancı plakalı ayrımı yapılmaksızın serbest dolaşımda olmayan eşyayı taşıyan taşıtlar için ek-5 ve ek 6’da belirlenmiş yollardan belli bir güzergahın takip edilmesi zorunluluğu getirilmiştir. Belirtilen bu haller dışında, ek-5 ve ek-6’da belirlenen yollarda seyretmek koşuluyla, belli bir güzergahın takip edilmesi zorunluluğu kaldırılmıştır. Serbest dolaşımda olan eşyayı taşıyan yabancı plakalı taşıtlar için uygulanan güzergah kısıtlamasına da son verilmiştir. Madde 4

Böylece; Riskli eşya taşımaları ve ATS cihazının kullanıldığı durumlar hariç olmak üzere güzergah zorunluluğu uygulaması esnetilerek güzergah serbestliği getirilmiştir. TIR rejimine ilişkin ülkemiz uygulamalarının Sözleşmeye taraf diğer ülke uygulamalarına paralel hale getirilmesi sağlanmıştır.

Güzergah ve Transit Süresinin İhlali Güzergah kat etme süresini ihlal eden ve belirli bir güzergahın izlenmesinin zorunlu tutulduğu durumlarda güzergah ihlalini yapan taşıtların fiziki kontrole yönlendirilmesi öngörülmüştür. Ayrıca; güzergah kat etme süresini ihlal eden ve belirli bir güzergahın izlenmesinin zorunlu tutulduğu durumlarda güzergah ihlali yapan taşıtlar fiziki kontrole yönlendirilecektir.

TIR Denetleme ve Konaklama Noktaları 05/03/1993 tarihli “Karayolu ile Uluslararası Eşya Taşıyan Araçların Seyir, Konaklama, Denetleme, Güvenlik ve Gümrük İşlemlerine Ait Yönetmelik” yürürlükten kaldırılmıştır. Yönetmeliğin kaldırılması ile birlikte TIR Denetleme ve Konaklama Noktalarına uğrama zorunluluğu ortadan kaldırılmış ve transit güzergah yolları üzerindeki tesislerden yararlanma imkanı getirilmiştir. Yeni Tebliğ ile getirilen en önemli değişikliklerden bir diğeri de; Güzergahlar üzerindeki mevcut 13 geçici TIR denetleme ve konaklama noktasına uğrama zorunluluğunun kaldırılmış olmasıdır. Geçici Madde 1; Bu sayede TIR sürücüleri, artık güzergah üzerindeki dinlenme tesislerinden de yararlanabilecektir.Madde 6

Bu sayede; mevcut TIR Denetleme ve Konaklama Noktalarının, söz konusu yönetmeliğin öngördüğü özellikleri ve güvenlik şartlarını taşımamasından dolayı ortaya çıkan TIR sürücülerinin mağduriyet ve şikayetlerinin önüne geçilmiştir. Diğer taraftan, giriş gümrük idarelerinde verilip çıkış gümrük idarelerinde geri alınan ve denetleme noktalarında yapılması gereken işlemleri kapsayan bir belge olan “denetleme belgesi” kaldırılmıştır. TIR denetleme ve konaklama noktalarına uğrama zorunluluğu kaldırıldığından, eski Tebliğin 19. maddesi de yürürlükten kaldırılmış olup yeni Tebliğ sayesinde giriş gümrük idarelerinde denetleme belgesi verilmeyecek ve çıkış gümrük idareleri tarafından da bu belge talep edilmeyecektir. Eski Tebliğ Madde 19

Yeni Tebliğde, “TIR Güzergahları ve TIR Denetleme/Konaklama Noktaları” konularında getirilen yenilikler sayesinde; Avrupa’nın en büyük TIR filosuna sahip olan ve ihracatının önemli bölümünü karayolu ile yapan ülkemizin, Türk ihracatçı ve nakliyecilerinin zaman kaybı ve cezai müeyyidelere maruz kalmaması sağlanmıştır.

Memur Refakati ATS CİHAZI Nakliyecilerin büyük sıkıntı duyduğu memur refakati uygulamasının kapsamı daraltıldı Refakat uygulaması belirli kriterlere bağlanarak elektronik araç takip sistemleri (ATS) ile ikame edilerek en asgari düzeye indirilmiştir. Azami teminat tutarı altında Azami teminat tutarı üstünde kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe,risk verileri mevcutsa refakat uygulaması Yeni Tebliğin 55. maddesi uyarınca; TIR taşımalarında memur refakati uygulamasının kapsamı daraltılarak; taşınan eşyanın gümrük vergileri toplamının TIR Sözleşmesi'ne göre tespit edilen azami teminat tutarını aşmaması durumunda hiçbir şekilde memur refakati verilmeyeceği hususunun hüküm altına alınmasıyla, taşımacılık maliyetinde düşüş öngörülmüştür. Bununla birlikte; azami teminat tutarının (50.000$) aşılması halinde ise; kaçakçılık yapılacağına dair ihbar, istihbarat, kuvvetli şüphe bulunması veya gerek taşınan eşya gerekse taşıyıcı hakkında gümrük idarelerinde risk verilerinin mevcut olması durumlarında öncelikle ATS cihazından yararlanılmasına, yeterli ATS cihazının bulunmaması halinde ise memur refakati verilmesine karar verilmiştir. ATS CİHAZI refakat uygulaması

Müsteşarlığımız; bir taraftan sınır geçişlerini kolaylaştırmayı amaçlarken diğer taraftan kaçakçılık ve usulsüzlüklerin önüne geçmek amacıyla teknolojik gelişmeleri yakından takip etmektedir. Bu kapsamda; Müsteşarlığımız 2010 yılının ikinci yarısında TIR sistemi ve Transit Rejimi hükümleri doğrultusunda toplam 1832 aracı varış noktalarına ATS cihazıyla sevk etmiştir. Ayrıca, 13 Haziran 2011 tarihi itibariyle de 2011 yılında toplam 3724 araç varış noktalarına ATS cihazıyla sevk edilmiş olup memur refakati uygulamasının ikamesi olan ATS cihazı uygulamasının yaygınlaştırılması hedeflenmektedir. Müsteşarlığımız; yasal ticarette en kolay, yasa dışı ticarette en zor Gümrük İdaresini oluşturmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda bir taraftan sınır geçişlerini kolaylaştırmayı amaçlarken diğer taraftan kaçakçılık ve usulsüzlüklerin önüne geçmek amacıyla teknolojik gelişmeleri yakından takip etmektedir. Biraz önce de bahsettiğim üzere Müsteşarlığımız, kısaca ATS olarak adlandırılan “Araç Takip Sistemleri”ni kullanarak nakliyecilerimize büyük maddi külfet yükleyen memur refakati uygulamasını mümkün olduğunca en aza indirgemeye çalışmaktadır. ATS, karayolu ile uluslararası eşya taşıyan taşıtların Türkiye’de seyrettikleri ve bulundukları sürede Müsteşarlık Merkez Teşkilatında bulunan sunucuda kayıtlı yazılım üzerinden ve taşıtlara takılan mobil üniteler vasıtasıyla izlenmelerini sağlayan bir sistemdir. Müsteşarlığımız 2010 yılının ikinci yarısında TIR sistemi ve Transit Rejimi hükümleri doğrultusunda toplam 1832 aracı varış noktalarına ATS cihazıyla sevk etmiştir. Ayrıca, 13 Haziran 2011 tarihi itibariyle de 2011 yılında toplam 3724 araç varış noktalarına ATS cihazıyla sevk edilmiş olup memur refakati uygulamasının ikamesi olan ATS cihazı uygulamasının yaygınlaştırılması hedeflenmektedir.

Taşıtların Kontrolü Tebliğin 27 ve 40 ıncı maddeleri konusu, giriş ve çıkış gümrük idareleri tarafından taşıtların açılıp kontrol edilebileceği durumlarda; bu taşıtların muayenesi komisyon yerine muayene memuru tarafından yapılacaktır. Yeni Tebliğin 27 ve 40. maddelerinde taşıt, römork, yarı römork ve konteynerlerin açılıp kontrol edilebileceği hal ve durumlar sayılmıştır. Giriş ve çıkış gümrük idareleri tarafından taşıtların açılıp kontrol edilebileceği durumlarda; bu taşıtların muayenesinin kurulacak komisyon yerine muayene memuru tarafından yapılması suretiyle işlemlere hız kazandırılması sağlanmıştır. Madde 27, Madde 40 Böylece, işlem süreci kısalırken taşıtların sınırda bekleme süresi de azalarak nakliyecilerin sınırda bekleme süresi uzunluğundan kaynaklanan taşımacılık maliyetlerinde de düşüş sağlanacağı düşünülmektedir.

Gümrük İdaresi Değişikliği Mücbir sebep, olağanüstü haller veya haklı bir sebebin bulunması koşuluyla, taşıtın TIR karnesinde yer alan varış veya çıkış gümrük idaresinden başka bir gümrük idaresinde işlem görmesi halinde, Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca uygulanan para cezası kaldırılmıştır. Ayrıca, mücbir sebep, olağanüstü haller veya haklı bir sebebin bulunması koşuluyla, taşıtın TIR karnesinde yer alan varış veya çıkış gümrük idaresinden başka bir gümrük idaresinde işlem görmesi halinde, Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca uygulanan para cezası yeni Tebliğ ile kaldırılmıştır. (Eski Tebliğ Madde 41, yeni tebliğ madde 62)

AS Kodunun Yazılması Mümkün olması halinde, TIR karnesinin 10 numaralı kutusuna, eşyanın Armonize Sistem Kodunun yazılması öngörülmüştür. Mümkün olması halinde, TIR karnesinin 10 no.lu kutusuna, eşyanın Armonize Sistem Kodunun yazılabilmesine olanak sağlanmıştır. Madde 19 Buna ek olarak BMAEK toplantılarda alınan bir tavsiye kararı üzerine, akit taraf gümrük idareleri genelde bu uygulamanın zorunlu hale gelmesini istemektedir.

Ağırlık ve Boyut Kontrolü 2918 sayılı Karayolları Trafik Kanununda belirlenen ağırlık ve boyutları aştığı tespit edilen ve bu ağırlık/boyutları aştığı halde Ulaştırma Bakanlığı (Karayolları Genel Müdürlüğü) tarafından düzenlenmiş izin belgesi bulunmayan taşıtların ülkemize girişlerine izin verilmeyecektir. 2918 sayılı Karayolu Trafik Kanununda belirlenen ağırlık ve boyutları aştığı tespit edilen ve bu ağırlık ve boyutları aştığı halde Karayolları Genel Müdürlüğü tarafından düzenlenmiş izin belgesi bulunmayan taşıtların ülkemize girişlerine izin verilmemesi yönünde düzenleme yapılmıştır. Madde 65

Taşımacılık Yapılabilecek Taşıt Türleri TIR Sözleşmesinde engel bulunmadığından, diğer akit ülkelerin uygulamalarına paralel olarak, TIR karnesi himayesinde taşımacılık yapabilecek taşıt türlerine, panelvan ve kamyonetler de eklenmiştir. Yeni Tebliğ ile TIR karnesi kapsamında taşımacılık yapabilecek taşıt türleri de arttırılmıştır. Böylece, TIR Sözleşmesinde belirlenen şartları taşıyan panelvan ve kamyonetlerin de TIR karnesi himayesinde taşımacılık yapabilmesi mümkün hale getirilmiştir. (Madde 14)

Taşıt Onay Belgesinde Usulsüzlük Taşıt onay belgesinin sahte olarak düzenlendiğinin ya da üzerinde tahrifat yapıldığının veya taşıtta gizli bölme bulunduğunun tespit edilmesi halinde, bu taşıta 6 ay süreyle taşıt onay belgesi düzenlenmemesi ve Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmasına ek olarak bu taşıtlar için ayrıca Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılması yönünde düzenleme yapılmıştır. Mülga TIR Tebliği ile; taşıt onay belgesinin sahte olarak düzenlendiğinin ya da üzerinde tahrifat yapıldığının tespit edilmesi halinde, bu taşıta 6 ay süreyle taşıt onay belgesi düzenlenmeyerek Cumhuriyet Başsavcılığına suç duyurusunda bulunulmakta idi.   Yeni Tebliğde yapılan düzenleme ile; bu taşıtlar için ayrıca Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılması yönünde düzenleme yapılmıştır. Ayrıca, taşıtta gizli bölme bulunduğunun tespit edilmesi halinde ise yeni Tebliğin aynı maddesi uyarınca belge iptal edilecek ve yine Gümrük Kanununun 241 inci maddesi uyarınca işlem ifa edilecektir.

Taşıt Mülkiyet Kaşesi TIR karnesinin arka yüzüne tatbik edilen ve taşıtın mülkiyet bilgilerinin yazılmasına yönelik kaşe uygulamadan kaldırılmıştır. Böylece, taşımacılığın önünde engel teşkil eden miktarca fazla ve sürece uzun olan uluslararası karayolu trafiğine ilişkin sınır geçiş prosedürlerinden bir kalem daha eksiltilerek işlem süreci hızlandırılmıştır. Mülga TIR Tebliğinde, TIR Karnesi himayesinde taşımacılık yapan yabancı plakalı taşıtların çekici ve dorselerine ait plaka numaraları, şase numaraları, marka ve model bilgileri bulunan mülkiyet kaşelerinin Volet2 yapraklarının arka yüzüne tatbik edilmesi zorunluluğu bulunmaktaydı. Yeni Tebliğ ile “taşıt mülkiyet kaşesi” uygulamasına da son verilmiştir. Böylece, taşımacılığın önünde engel teşkil eden miktarca fazla ve sürece uzun olan uluslararası karayolu trafiğine ilişkin sınır geçiş prosedürlerinden bir kalem daha eksiltilerek işlem süreci hızlandırılmıştır. (Mülga madde 51)

Eksiklik ve Fazlalık Takibatı Mülga TIR Tebliğinde; TIR karnesinde, teslim tesellüm tutanağına göre eksiklik veya fazlalık tespit edilmesi durumunda, bu eksiklik veya fazlalığın nedeninin üç ay içinde belgelendirilmesi istenmekteydi. Yeni Tebliğ ile bu süre; Talep edilmesi halinde üç ay, Haklı sebebin varlığı halinde ise ayrıca bir ay, daha uzatılarak TIR Karne hamillerine kolaylık sağlanmıştır. Tebliğe, TIR karnesinde eksiklik ve fazlalık takibatı sırasında “üç aylık takibat süresi talep halinde ilgili gümrük idaresi tarafından üç ay uzatılır. Haklı sebebin varlığı halinde, bu süre gümrük idaresi tarafından bir ay daha uzatılabilir” hükmü eklenmiştir. Böylece, eksiklik veya fazlalığın nereden kaynaklandığına dair belgelendirmenin süresi arttırılmıştır. Madde 34

İşlem Görmüş Volet-2 Yaprakları Varış/çıkış gümrük idarelerinde işlem görmüş Volet-2 yaprakları ve eklerinin giriş/hareket gümrük idarelerine gönderilme süresi 7 günden 15 güne çıkarılmıştır. YGM’lerin, antrepolarda bir gün içerisinde sonlandırdıkları TIR karnesinin Volet-2 yaprakları ve eklerini bir bordro ekinde en geç 7 gün içerisinde antreponun bağlı bulunduğu gümrük idaresine göndermeleri zorunlu hale getirilmiştir. Bu hükme uyulmaması halinde, her bir bordro için Gümrük Kanununun 241 inci maddesinin birinci fıkrası uyarınca işlem yapılması yönünde düzenleme yapılmıştır. MADDE 41 Gümrük idaresinin 7 gün içinde volet -2 yapraklarını giriş veya hareket gümrük idaresine göndermesi gerektiği halde YGM’ler volet-2 lerin zamanında gümrük idarelerine göndermediklerinin tespit edilmesi üzerine bu düzenleme yapılmıştır.

TEŞEKKÜRLER! yavuzoz.gumruk.gov.tr