İSLÂM İNANÇ İLMİHALİ ÜMİT ŞİMŞEK ONUNCU BÖLÜM: MUHKEM / MÜTEŞABİH Kur’ân’ın ve kâinatın dilinden İSLÂM İNANÇ İLMİHALİ ÜMİT ŞİMŞEK

Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım. İnsan Rabbini tanıyor Ben cinleri ve insanları ancak Bana kulluk etsinler diye yarattım. ZÂRİYÂT, 51:56

İnsan Rabbini tanıyor İnsan, var oluş amacına uygun bir yapıda yaratıldı, gerekli yeteneklerle donatıldı.

İnsan Rabbini tanıyor Görev: Rabbini tanımak Donanım: Kâinatın bütün güzelliklerini keşfedecek yetenekler “Ben” fikri Mücerret düşünce

İnsan Rabbini tanıyor Ona benzer hiçbir şey yoktur. ŞÛRÂ, 42:11

İnsan Rabbini tanıyor 1. aşama: Maddî ve manevî duyular ve yetenekler kâinatın her tarafından bilgi ve duyguları toplar.

İnsan Rabbini tanıyor 2. aşama: İnsan, kâinatta olup bitenleri kendi yaptıklarıyla kıyaslar.

İnsan Rabbini tanıyor 3. aşama: İnsan, kendi yaptıklarının bir “hiç” olduğunu anlar.

Mücerret düşünce Bir küre üzerinde yaşayan iki boyutlu canlılara, üzerinde yaşadıkları gezegenin üç boyutlu olduğunu nasıl anlatabiliriz?

Mücerret düşünce Küreyi daireye benzetmek bir çözüm olabilir. Sonuç: “Küre, bir bakıma daireye benzer. Fakat daireden daha ötede, idrak edemediğimiz birşeydir.”

Mücerret düşünce İnsan, kâinattaki varlıkları taklit ederek eserler vücuda getirir. Sonra bir kıyas yapar: Ben bunun taklidini nasıl yaptıysam, Allah da aslını yaptı.

Mücerret düşünce Eser, mükemmelliği nisbetinde, sanatkârın mükemmelliğini gösterir. Benim eserlerimde noksan var. Onun eserleri ise kusursuz. Onun sıfatları kemal mertebesinde. (Mücerret düşünce.)

Mücerret düşünce Ben, bana ait bir eseri başkasının sahiplenmesine müsamaha göstermem. Allah da mülkünü kimseyle paylaşmaz.

Muhkem ve müteşabih âyetler Kur’ân, mücerret düşünce yeteneğine malik olan insana, Rabbini anlatır: Muhkem âyetler, sağlıklı bir imanın temellerini sağlam şekilde tesbit eder. Müteşabih âyetler de son derece canlı tasvirler yapar.

Mücerret düşünce Allah size kendinizden bir misal verdi: Elinizin altındaki köle ve hizmetçilerinizden, size verdiğimiz rızka ortak olup da sizinle eşit hale gelebilecek ve birbirinizi sayar gibi sayacağınız kimseler olur mu? Akıl eden bir topluluk için âyetleri Biz böyle açıklıyoruz. RUM, 30:28

Muhkem ve müteşabih âyetler Sana kitabı indiren de odur. O kitaptan bir kısmı muhkem âyetlerdir ki, onlar kitabın anasıdır; diğer bir kısmı da müteşabihattır. Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak için müteşabih olanın peşine takılır da onu kendince yorumlamaya uğraşır. Oysa onların kesin yorumunu Allah’tan başkası bilemez. . . .

Muhkem ve müteşabih âyetler İlimde derinlik sahibi olanlar ise, “Biz ona inandık; hepsi Rabbimizin katındandır” derler. Fakat bunu ancak selim akıl sahipleri düşünüp anlar. Rabbimiz! Bizi doğru yola eriştirdikten sonra kalplerimizi tekrar sapıklığa meylettirme. Bize yüce katından bir rahmet bağışla. İstediklerimizi bize bağışlayan Sensin. ÂL-İ İMRÂN, 3:7-8

Muhkem âyetler Muhkem âyetler: Mânâsı açık, başka şekilde anlaşılma ihtimali bulunmayan âyetler

Muhkem âyetler Ona benzer hiçbir şey yoktur. Allah herşeyin yaratıcısıdır. ZÜMER, 39:62 Ondan başka ilâh yoktur. [29 âyette geçer]

Müteşabih âyetler Müteşabih âyetler: Bir benzetme içeren ve farklı şekillerde yorumlanmaya müsait olan âyetler

Müteşabih âyetler Kaide: Müteşabih âyetler, “kitabın anası” olan muhkem âyetlerin ışığında anlaşılır.

Müteşabih âyetler | sapmalar Kalplerinde eğrilik olanlar, fitne çıkarmak için müteşabih olanın peşine takılır da onu kendince yorumlamaya uğraşır. ÂL-İ İMRÂN, 3:7 Resul-i Ekrem bu âyeti okuduktan sonra şöyle buyurdu: Kur’ân-ı Kerimin müteşabih âyetlerine tâbi olan kimseleri gördüğünüzde, işte onlar Allah Tealânın “kalplerinde eğrilik olanlar” diye isimlendirdiği kimselerdir. Onlardan uzak durunuz. Buharî, Tefsir: 3/1; Müslim, İlim: 1; Ebu Davud, Sünnet: 2

Müteşabih âyetler | sapmalar Müteşabih âyetleri zahir mânâsıyla alıp Allah’a cisim ve mekân yakıştırmak: Teşbih / Tecsim Teşbih ve tecsim yolundan gidenler Müşebbihe / Mücessime

Müteşabih âyetler | doğru yol Ehl-i Sünnetin yolu: Ta’tilsiz tenzih 1. Selefiye / Mütekaddimîn: Müteşabih âyetleri tevilsiz bir şekilde kabul edip gerçek mânâsını Allah’a havale etmek 2. Müteahhirîn: İlâhî sıfatların kudsiyetine ters düşmeyecek şekilde tevil etmek

Müteşabih âyetler Sizin Rabbiniz, gökleri ve yeri altı günde yaratan, sonra da Arş üzerine kurulan Allah’tır. O, gecenin örtüsünü, onu peşi sıra kovalamakta olan gündüzün üstüne atar. Güneşi, Ayı ve yıldızları da O emrine boyun eğmiş olarak yarattı. Bilin ki, herşeyin yaratılışı da, idaresi de Ona aittir. Âlemlerin Rabbi olan Allah’ın şanı ne yücedir! A’RÂF, 7:54

Müteşabih âyetler Melekler göğün etrafındadır. Onların üstünde, Rabbinin Arş’ını o gün sekiz melek yüklenir. HÂKKA, 69:17

Müteşabih âyetler Yahudiler bir de “Allah’ın eli sıkıdır” dediler. Elleri bağlansın onu söyleyenlerin, lânet olsun onlara! Allah’ın iki eli de açıktır; nasıl dilerse öylece bağışlar. MÂİDE, 5:64

Müteşabih âyetler Allah buyurdu: “Ey İblis, Kendi elimle yarattığım şeye secde etmekten seni alıkoyan nedir? Büyüklük mü taslıyorsun, yoksa gerçekten yücelerden misin?” SÂD, 38:75

Müteşabih âyetler Sana biat edenler Allah’a biat etmiştir. Allah’ın eli onların eli üzerindedir. Ahdini bozan, kendi aleyhine bozmuş olur. Allah’a verdiği sözü tutan kimseye ise Allah büyük bir ödül verecektir. FETİH, 48:10

Müteşabih âyetler Doğu da, batı da Allah’ındır. Nereye dönseniz Allah’ın vechi orasıdır. Şüphesiz, Allah sonsuz genişlik sahibidir ve herşeyi hakkıyla bilir. BAKARA, 2:115

Müteşabih âyetler Yerin üzerinde kim varsa gelip geçicidir. Ancak sonsuz büyüklük ve ikram sahibi olan Rabbinin vechi bâki kalır. RAHMÂN, 55:26-27

Müteşabih âyetler “Biz sizi livechillâh doyuruyoruz,” derler. “Yoksa sizden ne bir karşılık bekleriz, ne de bir teşekkür.” İNSAN, 76:9

Müteşabih âyetler İnkârla karşılaşmış kulumuza ödül olarak, gözümüzün önünde gemi akıp gidiyordu. KAMER, 54:14

Müteşabih âyetler Onu sandığa koy, sandığı deryaya bırak; derya onu sahile atsın, Bana ve ona düşman olan kişi de onu oradan alsın. Bir de sana, Benim gözümün önünde yetiştirilmen için, tarafımdan bir sevimlilik vermiştim. TÂHÂ, 20:39

Müteşabih âyetler Rabbinin hükmü erişinceye kadar sabret. Sen Bizim gözümüzün önündesin. Kalktığın zaman Rabbini hamd ile tesbih et. TÛR, 52:48

Müteşabih âyetler Yoksa onlar, buluttan gölgeler içinde Allah ve melekleri gelsin de işleri bitirilsin mi istiyorlar? Zaten bütün işler Allah’a döner. BAKARA, 2:210

Müteşabih âyetler Heyhat! Yeryüzü paramparça olduğunda, Rabbin ve saf saf melekler geldiğinde, O gün Cehennem de getirilir. O gün insan herşeyi hatırlar; fakat neye yarar hatırlamak? FECR, 89:21-23

Müteşabih âyetler Onlar Allah’ı hakkıyla takdir edemediler. Oysa kıyamet gününde bütün yeryüzü Onun avucunda, gökler ise dürülmüş halde elindedir. O her kusurdan münezzeh, onların ortak koştukları şeylerden de yücedir. ZÜMER, 39:67

Müteşabih âyetler Ey iman edenler! Size hayat verecek şeye çağırdığı zaman, Allah’a da, Resulüne de cevap verin. Bilin ki Allah kişiyle kalbinin arasına girer; ve siz de Onun huzurunda toplanacaksınız. ENFÂL, 8:24

Müteşabih âyetler Biz insanı yarattık; nefsinin ona ne fısıldadığını da biliriz. Çünkü Biz ona şahdamarından daha yakınız. KAF, 50:16

Müteşabih âyetler Sizden fazilet ve servet sahibi olanlar, akrabaya, yoksullara ve Allah yolunda hicret edenlere birşey vermemek için yemin etmesinler; hoşgörsünler ve bağışlasınlar. Allah’ın da sizi bağışlamasından hoşlanmaz mısınız? Allah ise çok bağışlayıcı, çok merhamet edicidir. NUR, 24:22

Müteşabih âyetler Mü’min kulunun tövbesi sebebiyle Allah’ın sevinci, şu adamınkinden daha fazladır: O kişi, ıssız ve tehlikeli bir çöldedir. Yanında devesi, onun üzerinde de yiyecek ve içeceği bulunmaktadır. Derken adam uyur; uyandığında bakar ki devesi gitmiştir. Susuzluktan dili kuruyuncaya kadar devesini arar. Sonra der ki, “Bari evvelce bulunduğum yere döneyim de orada uykuya yatıp öleyim.” Öylece ölmek üzere başını kolunun üzerine koyar. . . .

Müteşabih âyetler Sonra, bir de uyanır ki, devesi yanı başında; azığı, yiyecek ve içeceği de üzerindedir. İşte, mü’min kulunun tövbesi sebebiyle Allah’ın sevinci, o adamın azığıyla beraber devesini bulduğu andaki sevincinden daha fazladır. Müslim, Tevbe: 3

Müteşabih âyetler Kur’ân’ın bir mucizesi: İnsanın idrak sınırını aşan ulûhiyet hakikatleri konusunda, bir yandan kalbinde bozukluk olanla niyeti sağlam olanı ayırt ederken, bir yandan da...

Müteşabih âyetler bütün zamanlarda bütün halk tabakaları üzerinde sapasağlam bir inancın esaslarını tesis etmek ve korumak

Müteşabih âyetler Yeni bir sûre indirildiğinde, onlardan “Bu sûre hanginizin imanını arttırdı?” diyenler olur. İman edenlere gelince, bu sûre gerçekten onların imanını arttırmıştır; onlar bununla sevinç duyarlar. İndirilen sûre, kalplerinde hastalık bulunanların da pisliğine pislik katar; sonunda onlar kâfir olarak ölürler. TEVBE, 9:124-125

Müteşabih âyetler Elif lâm râ. Bu öyle bir kitaptır ki, hikmeti herşeyi kuşatan ve herşeyden haberdar olan Allah tarafından âyetleri kesin delillerle sapasağlam düzenlenmiş ve iyice açıklanmıştır. HÛD, 11:1

İnternet adresleri iman_ilmihali@googlegroups.com utesav.org.tr facebook.com/yazarumitsimsek