YEREL YÖNETİMLERİN SOSYAL VE KÜLTÜREL HİZMETLERİ ÜZERİNE BİR İNCELEME Yrd.Doç.Dr.Şermin Atak Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Şenol Gezer Maliye Uzmanı 12 Aralık 2013

Mahalli müşterek ihtiyaçların karşılandığı halka en yakın birimlerdir. YEREL YÖNETİMLER Mahalli müşterek ihtiyaçların karşılandığı halka en yakın birimlerdir. Yeniden yapılanma süreci ile 1992 yılından bugüne yerel yönetimlerde halkın daha fazla katılımcı olacabileceği mekanizmalar geliştirilmiştir. Kent Konseyleri bu katılımcı mekanizmaların en önemlisidir.

Kent Konseyleri Kentin vizyonunu kenttaşlarla belirleme imkanı sağlar. Sosyal yardımlaşma ve dayanışmayı sağlamaya yöneliktir. Saydamlığı sağlar. Hesap sorma ve hesap vermeyi kolaylaştırır. Katılımı arttırır. Yerel Yönetim ilkelerini hayata geçirir.

Kent Konseyleri Hemşehrilik hukuku çerçevesinde herkesi buluşturur. Eylemde ortaklık geliştirilmesini sağlar. Ortak akıl ve uzlaşma ile kentin kalkınma önceliklerine yön verir. Demokratik bir yapılanma ve yönetişim mekanizmasını gerektir.

Gelişmiş ve Gelişmekte Olan Ülkelerde Kent Konseylerinin İşlev Farklılıkları Gelişmiş ülkelerde Kent Konseyleri doğrudan “Kentlerin Yaşam Kalitesi”nin artırılmasına yönelik projeler yoluyla çalışmalarını sürdürmektedir. Gelişmekte olan ülkelerde ise Kent Konseyleri doğrudan “Demokratikleşme” sürecinin geliştirilmesine yönelik kararlara katılmayı öğrenme çabası olarak başlatılmıştır. Türkiye hızla gelişmekte olan bir ülkedir. Kent Konseyleri ile ilgili düzenlemeler mevzuata yansıtıldıktan sonra kent konseylerinde süreçlerinin işletilmesi münferit başarılı uygulamalar dışında heyecanını kaybetmiştir. Yerel seçimler sonrası tekrar yeni bir ivme kazanacak olan yerel yönetimlerin seçim sonrasında kent konseylerini heyecanlı bir biçimde canlandıracaklarını ve kent konseyleri aracılığı ile katılımcılığın arttırılacağını söyleyebiliriz.

Kent Konseyleri ile Katılımcılığın Artırılmasının Yanında Yerel Yönetimlere Aktarılan Sihirli Kavramlar Stratejik Planlama Toplam Kalite Yönetimi Yurttaş Odaklılık Kurumsal Kimlik Toplumsal Sorumluluk Ortak Akıl Öğrenen Şehirler Pilot Projeler

Yerel Yönetimlerin Hizmet Sunumlarındaki Kriterleri Kamu Yararı Mahalli İhtiyaçlar Öncelikler Eşitliklik Hizmet Alanı Hizmet Süresi

Yerel Yönetimlerin sosyal ve kültürel hizmetlerinin örgütlenmesi farklılık arz edebilmektedir. Eğitim ve Kültür Hizmetler Kültürel Hizmetleri Kültür ve Spor Hizmetleri Sağlık ve Sosyal Hizmetler daireleri ya da şubeleri biçiminde teşkilatlanmaktadır.

Kültürel Hizmetlerin Niteliği İnsan sosyal bir varlık olup kültürel hizmetler ile ilgili ihtiyaçlara da sahiptir. Kültürel hizmetler içinde “erdemli malları” ve “erdemli hizmetleri” barındırmaktadır. Erdemli mal ve hizmetlerin kamu tarafından desteklenmesi gerekmektedir. Erdemli mal ve hizmetler toplumun kültürünün yükseltilmesi için gereklidir. Ferdi ve toplumsal ihtiyaçları olan insanların toplumsal ihtiyaçları içinde yer almaktadır. Evrensel olarak insanların toplumsal bir varlık olarak sosyal kültürel ihtiyaçlarının var olduğu ve antropolojik incelemelerde her toplumun yaşama desenine bağlı maddi ve manevi kültür ögeleri oluşturduğu ve sonraki kuşaklara aktardığı görülmektedir.

Kentler ve Kültürel Hizmetler Örnekleri Üzerinden Düşünmek Antik Kentler Tiyatrolar Aktörler Atina’da önemli hizmet alanlarından biri sosyal kültürel işlerdi. Bir yüzyıl içinde 2000 oyun 6000 müzik eseri yorumlanırdı. 20.000 kişinin katıldığı tiyatrolar çevreden gelen katılımcıların da hizmetlerden yararlanabileceği imkan sunardı. Her yurttaş hayatı boyunca bu etkinliklerin birinde mutlaka aktör olarak yerini alırdı.

Kültürel Hizmetlere Yönelik Harcamalar Belediye mevzuatı mahalli müşterek ihtiyaçlar içerisinde kültürel hizmetleri de saymaktadır. Ancak altyapı, coğrafi ve kent bilgi sistemleri, çevre ve çevre sağlığı, temizlik ve katı atık, zabıta, itfaiye, acil yardım kurtarma, trafik, defin ve mezarlıklar, konut gibi hizmetlerden sonra ifade edilen “kültür ve sanat” ile “sosyal hizmet ve yardım” belediyelerin harcama öncelikleri hakkında fikri vermektedir. Öncelik sırasında “belediyenin mali durumu” ve “ivedilik” önem taşımaktadır.

2013 yılı mahalli idareler bütçe giderleri fonksiyonel sınıflandırılması(6 Ay) Dinlenme kültür ve din hizmetleri Tüm giderler 1.818.073.000 TL 35.210.263.000 TL %5.16

2012 yılı mahalli idareler bütçe giderleri fonksiyonel sınıflandırılması(12 Ay) Dinlenme kültür ve din hizmetleri Tüm giderler 3.668.381.000 TL 69.298.699.000 TL %5.29

2012 Yılı Sosyal Yardımlar (12 Ay) Hane Halkına Yapılan Transferler Tüm Giderler 759.472.000 TL 69.298.699.000 TL % 1.09

2013 Yılı Sosyal Yardımlar(6 Ay) Hane Halkına Yapılan Transferler Tüm Giderler 337.228.000 TL 35.210.263.000 TL %0.95

Seçim Dönemleri 2009 yerel seçimleri döneminde hane halkı transferlerinin seçim dönemlerinde %40 kadar arttığı görülmüştür. Benzer durum kültürel harcamalar için geçerli değildir.

Sonuç Yerine Tartışmaya Açmak Katılımcı mekanizmaların işletilmesi ile hesap verebilirlik sağlanabilir mi? Kaynakların etkin,etkili ve ekonomik kullanılmasında halkın etkisi nasıl sağlanabilecektir? Erdemli Mal ve Hizmetlerin sağlanmasında Halk Konserleri, Festivaller ve Tiyatrolar gibi kültürel hizmetlerin diğer altyapı vb. hizmet alanlarına göre mevcut durumunun belirlenmesi için yol gösterici bir düzenleme yapılması gerekli midir?

Kaynaklar Sacit Hadi Akdede(2011), Kültür ve Sanatın Politik Ekonomisi, Elif Yayınları, Ankara. Kürşat Bumin(2002), Demokrasi Arayışında Kent, Ankara. Akif Çukurçayır(2009), Yurttaş Odaklı Yerel Yönetim, Konya. George P. vd., Yerel Yönetimlerde Belediyelerde Başarının Yolları, Birlik Yayınları. Bozkurt Güvenç(2004), Kültürün ABC’si, YKY Yayınları, İstanbul. Metin Meriç, Mustafa Sakal(2005),Yerel Yönetimler ve Finansmanı, İzmir. Maliye Bakanlığı Muhasebat Genel Müdürlüğü, Genel Yönetim Mali İstatistikleri Bültenleri(www.portal.muhasebat.gov.tr)