NİRENGİ KİŞİSEL GELİŞME EĞİTİM VE PSİKOLOJİK DANIŞMANLIK MERKEZİ Leyla NAVARO Uzm. Dan. Psikolog / Yazar İskele Sok. Dilek Ap. No: 2/3 Ortaköy / İstanbul Tel: 0.212.258 92 51 – 261 68 33 – 0.533.470 95 98 Fax: 0.212.260 14 86 email: nirengi@nirengi.com. tr web: www.nirengi.com.tr

K A G İ D E R KADIN VE GİRİŞİMCİLİK ARAŞTIRMA PROJESİ 23 Eylül 2008

Demografik kitle : 15-59 yaş arası kentsel Türkiye nüfusunu temsil ediyor (%95 güven aralığında, %3,5 hata payı).

Araştırma kentsel kadın nüfusunun girişimcilik konusundaki tutum ve davranışlarını anlamayı amaçlıyor.

“Kadın ekonomik bağımsızlığa sahip olmalıdır” diyenler %45 “Kadın ekonomik bağımsızlığa sahip olmalıdır” diyenler %45 !! %55 ekonomik bağımsızlığa inanmıyor ya da istemiyor!!  

Kadınlar neden ekonomik bağımsızlık istemez?

KADINLAR DENEYİMSİZ   √ Parayla doğrudan ilişkide olmayınca, paranın kullanımı, tasarrufu ve harcanmasında deneyimsiz, bilgisiz ve özgüvensiz.

ÖĞRENİLMİŞ ÇARESİZLİK √ Para bir güç ve iktidar sembolüdür ve erkeklerin denetimindedir. Parayı kazanan kadınlar (eğitimli kadınlar dahil) denetimini erkeğe vermeyi tercih ediyor.

Öğrenilmiş çaresizlik, aslında yetersiz ve çaresiz olmayıp, toplum ve çevre baskısıyla yetersiz ‘miş’ ya da çaresiz ‘miş’ gibi davranmaktır.

Kadınlar : √ ‘kadınsı’ görünmek, √ ‘kadın’lığını yitirmemek, √ ‘cici’ kız olmak, √ yanındaki erkeği güçlü hissettirmek, √ karar ve iktidar sorumluluğu almamak, √ sevilmemeyi göze almamak, √ kavgadan, rekabetten kaçmak için ‘öğrenilmiş çaresizliğe’ sığınırlar.

Bu süreç genelde bilinçaltı yaşanır.

√ Kendimize koyduğumuz iç sınır ve kısıtlamalar, genellikle dışarıdan gelebileceklerden daha güçlü ve kalıcı etkilidir.

EVLİLİK, ÇOCUK VE AİLE SORUMLULUKLARI √ Evlilik, çocuk ve aile sorumlulukları kadınların çok büyük enerji ve zamanını alır. Girişimde bulunmak, maddi olanakların dışında zihin ve zaman özgürlüğü ister. Evlilik ve aile sorumlulukları buna kolayca imkan tanımaz (Aile büyüklerinin de kadınların sorumluluğunda olduğunu unutmamak gerekir).

Not: Araştırma sonuçları bunu doğrulamakta : Bekar, dul ya da eşlerinden ayrı yaşayan kadınların girişimcilik algısı evli kadınlara ve Türkiye ortalamasına göre daha yüksektir (s.15)

SORUMLULUK ALMAYI İSTEMEMEK √ Paranın denetimi risk ve sorumluluk yüklüdür. Bu riski taşımak, para kazanma ve tasarrufunun sorumluluğunu yaşamak ciddi bir stres faktörü ve yaşam törpüsüdür.

GÜÇLÜ GÖRÜNMEYİ İSTEMEMEK √ Ekonomik bağımsızlık kadını etkin ve güçlü kılar.; bu durumda: Lois West’in tanımıyla: “Erkekler güçsüzlükleri adına utanır, kadınlarsa güçleri adına..”;

- Güçlü kadın kadınlık ve dişiliğini kaybedeceğinden korkabilir;

- Kadın/erkek ilişkisinde güç dengeleri değişecektir; bir erkeğe ekonomik olarak ihtiyaç duymamak, geleneksel K/E rolleri ve sembolleri açısından, erkeğin gücü ve yeterliliğini sorgulayabilir; kadınlar erkekte bu güçlülük (“benden daha güçlü”) imgesi ve idealini yitirmemeyi tercih edebilir;

- Kadınlar sergiledikleri güçsüzlükle, erkeklerin yardımına koşmasını ve bunu yaparak onun kendini güçlü hissetmesini sağlarlar. Toplumun bilinçaltında erkeğin egemenliği ve egosunu korumak önemlidir. Bu bir toplumsal senaryodur. Kadın ve erkek olmanın toplumca öğretilen ve onay gören rolleridir.

PARA KAZANMAYAN ERKEK GÜÇSÜZ MÜDÜR?

Ekonomik bağımsızlık cinsellikte de erkeğin güçlülüğünü sorgulatabilir; kadınlar bu dengeleri korumayı tercih edebilir;

Erkek kimliği ekonomik güç ve yeterlilik üzerine kurulu olduğundan, ekonomik bağımsızlığı olan kadınların eşleri bu durumda kendini güçsüz ve “işe yaramaz” hissedebilir. Kadınlar yakınındakilerin duygularını sezinler ve duygu korumacısıdır. Yakınındakini üzmemek ve “ezik” hissettirmemek için kendi başarısını farkına varmadan sabote edebilir.

EVDEKİ REKABET, AÇIK VE DOLAYLI ŞİDDET

Geleneksel K/E rollerinden çıkıldığı için eşten direnç, rekabet ve sabotaj yaşanabilir. Çoğunlukla kadının dişiliği, anneliği, eşliği sorgulanır veya erkeğin karısına olan dikkat, çekicilik ve özeni azalabilir. Bunlar dolaylı tehditlerdir ve kadını yıldırarak bilinçli ya da bilinçsiz motivasyonunu keser.

Aile içi şiddetle ilgili araştırmalar eğitimli ve ekonomik bağımsızlığı olan kadınların eşlerinden şiddet görmekte olduğunu bulgulamıştır. (Bkz: “Kadına Yönelik Şiddet’ Ayşe Gül Altınay – Yeşim Arat, 2007)

√ Toplumda kadınlar, erkeklerle kıyas ve rekabet gerektiren becerilerini açıkça sergilemekten çekinirler. Bu bir toplumsal kadınlık öğretisidir.

MAĞDUR KURBANLIĞIN İKİNCİL ÇIKARLARI  √ Kadın ekonomik sorumluluk almadan harcamanın ‘keyfini’ yitirmek istemeyebilir; (güce erişemeyen ve paranın denetiminde olmayan kadınlar para harcayarak ‘dolaylı intikam’ alırlar).

√ Kültürümüzde mağduriyet ve kurbanlık pek cok kadının yaşadığı durumlardır; ancak mağduriyet ve kurbanlığın ikincil çıkarları vardır: örn. sempati toplamak, kendini acındırarak dikkat çekmek, mağdur kurban rolüyle hikayesinin kahramanı olmak, özellikle kadınlar arasında ‘düşen düşeni sever’ söylemlerinde mağduriyetle ‘kahramanlaşmak’, vb.

EKONOMİK BAĞIMISIZLIĞI OLAN KADIN EVLENEMEZ Mİ EKONOMİK BAĞIMISIZLIĞI OLAN KADIN EVLENEMEZ Mİ? √ Evlenmek ve aile kurmak bir kadın için hala toplumda statü sahibi olmakla eşdeğerdir. Ekonomik bağımsızlık bir şekilde buna engel olabilir kaygısı gerek kadının kendinde gerekse ailelerinde yaşanmaktadır.

√ Kadın güçlenirse, geleneksel kadın kimliğini kaybedeceği gibi, erkeğin de varoluşunu sanki gereksiz ve geçersiz kılacaktır. Bu nedenle ekonomik olarak güçlenmek = yalnız kalmak’la eş anlam taşıyabilir.

Paranın Kadın Yüzü   √ Para erkek egemenliğindedir ve erkeklerin güç simgesidir: (Gelir ve pozisyon sahibi olmak, şişkin cüzdan, kredi kartları bir erkeği cazip olmasa da bazı kadınların gözünde cazip kılabilir).

√ Ekonomi ve paranın erkeksi bir dili ve terminolojisi vardır ve ‘kendini bilen’ bir kadının bu dili konuşması “yakışık almaz”;

√ İyi aile kızları para kelimesini ağzına almaz ve para konularında ‘bilgisiz’ ve ‘ilgisiz’ olduğunu ima eder;

√ Eski varlıklı aileler kızlarının para istememesi için, onlar istemeden ceplerine koyarlardı;

√ Çünkü kadının para istemesi ‘fahişe’likle çağrışımı yapar √ Çünkü kadının para istemesi ‘fahişe’likle çağrışımı yapar. Para talep eden ve eli para tutan kadınlar eski zamanlarda ‘fahişe’likten geldiği için, kadınların parayla ilişkileri namus göstergesi olarak kısıtlanmıştır.

√ Toplumsal iktidarın ve paranın erkeklerin elinde toplanması, kadınlar için çok sınırlı bir alan bırakır.

√ Paranın denetimi aile içinde erken yaştan erkek çocuklara devredilir, dolayısile kızlar bu bilgi ve deneyimden yoksun kalırlar.

√ Aile mirasında miras denetimi ve kırsal yörelerde kral payı çoğunlukla erkeklere verilir. Kızlar bu konulara dahil edilmediği için, hem öğrenemez, hem de öğrenmemesi gerektiğini öğrenir (Bourdieu’nün ‘bilinçaltı oluşum’ları).

√ Kızlar ve kadınlar emek ve hizmetlerini para karşılığı olmadan sunmayı çok iyi bellemişlerdir. Bu duruş bir (fedakar) kadınlık imgesi oluşturur ve toplumca takdir görür.

√ Bu imgenin dışına çıkıp para ve hakkını talep eden kadınlar toplumsal dilde kolayca ‘orospu’ diye nitelenirler (hem erkekler hem de kadınlar tarafından!)

Kadınlar niçin kendini sadece ev kadınlığı ve annelikle kısıtlar?

√ Anneliğin kutsanması ve toplumca bir kadın için en yüksek değer olarak sunulması kızların potansiyellerini geliştirmesine engel olur; √ Toplumumuzda annelik hala bir kadın için vazgeçilmez statüdür. Anneler evde ve toplumda (sadece anne oldukları için) değer, saygı ve iktidar talep edebilir. √ Anne ol(a)mayan kadınlar toplumda veya kendi gözlerinde değer ve statü kaybı yaşayabilir.

√ Kadın varoluşu öncelikle kendini değil, başkalarını güçlendirmek üzere yapılanmıştır. Kendini güçlendirmek bir kadın için toplum ya da kendince ‘bencillik’ diye algılanabilir. √ Anne olan kadınların bir nevi korunması sözkonusudur. √ Ev kadınlığı ve anneliğin kendi çerçevesinde bir nevi korunmacılığı vardır. √ Meslek edinip çalışan kadınların anne olamama ya da geç anne olma sorunları (tüp bebek, vb) kızları erken yaşta anneliğe sevkediyor olabilir.

√ İçselleştirilmiş kadın imgesinde ev kadını ve anne olmak bir kimlik haline gelmiştir. Not: Araştırma sonuçları bunu kanıtlıyor : Çevrenin kadının esas işinin aile ve çocukları olduğuna dair inancının bireysel algı kadar yüksek olmadığı görülmektedir (s.20).