YENİ BİYOLOJİ ÖĞRETİM PROGRAMININ TEMEL ÖZELLİKLERİ Doç. Dr. Serhat İrez Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi

Programın Oluşturulma Süreci TTKB tarafından öncelikle; Öğrencilerin sahip olması gereken/öngörülen bilgi ve becerilerin belirlenmesi Öngörülen bilgi ve becerilerin öğrencilere kazandırılmasına yönelik olarak konuların/kavramların belirlenmesi Belirlenen konulara yönelik olarak kazanımların belirlenmesi ve yazılması Öğretim programlarının anlaşılır ve sade olması, kazanımların ise az ve öz olması istenmiştir.

Programın Oluşturulma Süreci Programlardaki kazanımlarının anlaşılmasına yönelik olarak yapılan açıklamalar hedef-davranış şeklinde ifade edilmemiştir. Açıklamalarda öğrencinin yapması gerekenlerden ziyade öğretmenin yapacakları belirtilmiştir. Açıklamalar aynı zamanda kazanımların sınırlarını belirlemektedir. Programda, kendi içerisinde bütünlük oluşturan konu ve kavramlar bir arada verilmiştir. Bir konunun tamamı bir seferde verilebilecekken gereksiz yere ayrı ayrı sınıflarda verilecek şekilde bölünmemiştir. Bununla birlikte bir konu ardışık bir şekilde verilmesi gerekiyorsa, o zaman farklı sınıflardaki programlara dağıtılmıştır. Lise seviyesinde temel düzeyde tüm öğrencilerin sahip olması gereken bilgi ve beceriler belirlendikten sonra bunlara ulaşmak için toplam kaç saat derse ihtiyaç duyulduğu belirlenmiştir. Her öğrencinin sahip olması gereken bilgi ve beceriler belirlenirken, mevcut programlar bir referans noktası olarak düşünülmemiştir.

Belirlenen Genel Çerçeve Canlılık, canlı, canlıların çeşitliliği ve bu çeşitliliğin sebepleri hakkında temel düzeyde bilgi sahibi olma. Biyolojinin yaşamın anlaşılmasına sağladığı katkıların yanında bazı konularda sınırlılıkları olduğunun farkına varma. Kendi vücudunun işleyişi ve sağlıklı bir yaşamın gerekleri hakkında bilgi sahibi olma. Kendi yaşadığı ve ilgili olduğu çevrenin canlı ve cansız öğeleri ve bunların birbirleriyle olan ilişkilerinin farkına varma Dünyada ve Türkiye’de çevre sorunlarının nedenleri hakkında bilgi sahibi olma ve çözüm önerilerinde bulunma. Biyolojinin teknolojik uygulamaları hakkında karar verebilecek düzeyde görüş sahibi olma.

Programın Genel Amaçları Amaç, bilimi ve bilimin topluma katkısını takdir eden, yeterli bilgiye sahip, bilgi ve tartışmalara eleştirel yaklaşabilen bireyler, yani bilimsel okur-yazar bireyler yetiştirmektir. Bilimsel okur-yazarlık, bireylerin bilim ve teknolojiyi ilgilendiren konularda tartışmalara katılabilecek ve bilinçli kararlar verebilecek şekilde geliştirilmesine bağlıdır.

Programın Kurgusu Biyoloji Dersi Öğretim Programında 9. ve 10. sınıf konuları öğrencilerin beklenti ve ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde biyolojinin temel konularını içermektedir. Programın temelleri çoğunlukla somut ve öğrencileri motive edici örnekler üzerine kurulmuştur. 11. ve 12. sınıflarda öğrenciler, bu temeller üzerine kavramlarda derinleşme, genelleme ve değişik yaklaşımlarda bulunabilme imkânı kazanmaktadırlar. Aynı zamanda öğrenciler, programın geniş bir perspektif sunması sayesinde ileriye dönük kararlarını verirken bilinçli hareket edebileceklerdir.

TEMEL BECERİLER Bilimsel Bilgiyi Anlama ve Uygulama. Bilimsel Süreç Becerileri. Bilim-Teknoloji-Toplum İlişkisi. Bilime Yönelik Tutum ve Değerler. Bilimsel Bilginin Doğasını Anlama. 21. Yüzyıl Becerileri.

Bilimsel Bilgiyi Anlama ve Uygulama Programda yer alan bilgi kazanımları biyolojide yer alan temel teoriler ve kavramlar ışığında, öğrencinin günlük hayatı ile ilişkili konular ön plana çıkarılarak belirlenmiştir. Ayrıca programdaki çeşitli kazanımlar ve açıklamalar ile öğrencilerin biyolojinin ürettiği bilginin kullanım alanları hakkında bilgilendirilmesi hedeflenmiştir.

Bilimsel Süreç Becerileri Bilimsel araştırma-sorgulama, Problemi belirleme, çözümüne ilişkin öngörülerde bulunma, Problemin çözümü için uygun yöntemi belirleme, en uygun ve güvenli şekilde uygulayabilme, Deney ve gözlemlerden toplanan verileri tablo, grafik, istatistiksel yöntemler veya matematiksel işlemler kullanarak sınıflandırma, düzenleme ve analiz etme, Delillere dayalı çıkarımlarda bulunma ve sonuçları diğer bilimsel bulgularla karşılaştırma, Bilimsel düşünceleri ve sonuçları raporlama ve sunma

Bilim-Teknoloji-Toplum İlişkisi Öğrencilerin bilgi, beceri ve anlayışları kişisel, sosyal ve ekonomik alanlarda uygulayabilmesi, Güncel biyoloji uygulamaları hakkında bilinçli değerlendirmeler yapabilmesi, Sürdürülebilir kalkınmanın ekolojik, ekonomik, sosyal ve kültürel boyutlarının içselleştirilebilmesi amaçlanmıştır.

Bilime Yönelik Tutum ve Değerler Öğrencilerin özelde biyolojinin, genelde bilimin evreni ve hayatı anlamamızda yol göstericiliğini takdir etmeleri, Doğa olaylarını anlamada bilimsel yaklaşımın ve sorgulayıcı düşünmenin önemini özümsemeleri, Bilimin ve biyolojinin sunduğu bilgilerin sınırlılıklarını ve bunun nedenlerini fark etmeleri amaçlanmıştır.

Bilimsel Bilginin Doğasını Anlama Bilimsel bilginin delillere dayandırılabilir yapısı, Bilimde kullanılan delillerin kaynakları ve niteliği, Bilimsel bilginin değişebilir doğası ve değişimde etkin olan faktörler, Bilimde kullanılan yöntemlerin çeşitliliği, Bilimde öznellik ve nesnellik, Bilimsel topluluğun yapısı ve bilim-toplum ilişkisi göz önünde bulundurulmuştur.

Bilimsel Bilginin Doğasını Anlama Bu hedefe ulaşmak için bilimsel bilginin doğasının öğretimi hem ayrı bir konu olarak doğrudan biyoloji öğretim programına dâhil edilmiş, hem de programda yer alan diğer ünitelerde, bilim tarihinin incelenmesi, öğrencilerin bilimsel çalışma yapması veya yapılan bilimsel çalışmaları incelemesi gibi etkinlikler yapılması desteklenerek bilimsel bilginin doğasının öğretiminin sürekliliği sağlanmıştır.

21. Yüzyıl Becerileri Öncelikle analitik ve eleştirel düşünme, Yaratıcılık ve yenilikçilik, Problem çözme, Bilişim, Takım çalışması, Girişimcilik ve sorumluluk bilinci gibi becerilerin gelişimine destek olacak şekilde kurgulanmıştır.

ÖĞRENME–ÖĞRETME YAKLAŞIMI Öğrenme, bireyin aktif olarak katıldığı, mevcut bilgi yapısının öğrenmede önemli rol oynadığı, sorgulama ve araştırmanın esas olduğu, diğer öğrenciler, öğretmen ve çevre ile etkileşim içinde gerçekleşen, öğrenilen bilginin gerçek ortamlara transferinin hedef alındığı bir süreç olarak değerlendirilmiştir.

ÖĞRENME–ÖĞRETME YAKLAŞIMI Öğrencinin kendi öğrenme hedeflerini belirleyebildiği, bağımsız çalışma kadar diğer öğrencilerle birlikte çalışabileceği, öğrenme için anlamlı bağlamlar sunan öğrenme ortamlarının hazırlanmasını destekleyecek şekilde kurgulanmıştır.

ÖLÇME DEĞERLENDİRME Ölçme de öğrenmenin bir parçasıdır ve içinde dönüt vermeyi barındırır. Ölçme ve değerlendirmenin amaçlarından bir tanesi, öğrencinin öğrenme sürecinin neresinde olduğunu belirlemek ve ne bildiği ya da ne kadar anladığı hakkında geçerli çıkarımlar yapmaktır.

ÖLÇME DEĞERLENDİRME Artık öğrencinin yalnızca bilgiyi hatırlaması ve uygulayabilmesi değil, üst düzey becerilerini de kullanarak analiz edebilmesi, sentezleyebilmesi, değerlendirebilmesi, pek çok beceriyi aynı anda kullanabilmesi ve günlük hayatta karşısına çıkabilecek problemleri çözebilmesi beklenmektedir. Bu çerçevede, hazırlanacak ders kitaplarının öğrencilerin bilgi, beceri ve tutumlarını sergileyebilecekleri süreç odaklı ölçme ve değerlendirme yaklaşımlarını da barındırması öngörülmüştür.