İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİSİ USTA ÖĞRETİCİLİK İŞ PEDAGOJİSİ KURSU İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİSİ

İŞ KALİTESİ VE MALİYET İLİŞKİLERİ Üretimde esas olan mümkün olduğu kadar düşük maliyetli kaliteli mal üretmektir. Böylece hem işin ekonomisi korunmuş olur, hem de vatandaşın alım gücüne cevap verilmiş olur. Bu ünitede üretimde ekonomik davranmanın yararları ve kalitenin yurt ekonomisine olan etkisi ele alınacak, kavratılacaktır.

KONU BAŞLIKLARI Maliyete etki eden faktörler 2. Kalitenin maliyete ve milli ekonomiye etkisi 3. Üretimde ekonomiklik

MALİYET: Bir malın üretimi için yapılan bütün harcama toplamına maliyet denir. Hammaddenin alınıp, işlenip, pazarlanıp, tüketicinin eline geçinceye kadar, tüm evrelerde harcanan para üretilen malın üzerine masraf olarak yüklenir. Örneğin nakliye elektrik, sigorta, su, işçi giderleri, kira, telefon vb. harcamalar üretilen malın üzerine yansıtılır.

MALİYET: İşletmeler mal ve hizmet üretirken birçok ekonomik ilişki içine girerler. Bu ilişkiler sonunda parasal işlemler yapılır. Örneğin hammadde alınır. İşçi ve elektrik parası ödenir. Mal üretenler hammaddeyi alırlar, işlerler ve pazara sunarlar. Hizmet üretenler ise emek yâda zihin gücü ile hizmet verirler. İşletmeler maliyet kayıtlarını tutmak zorundadır. Çünkü daha sonra maliyet fiyatlarını hesap etmede yanılabilirler. Malın veya hizmetin fiyatı belirlenirken dikkate alınan tüm masraflara maliyet masrafları denir.

MALİYETE ETKİ EDEN FAKTÖRLER Üretilen her değişik malın ayrı bir üretim masrafı vardır. Maliyet masrafları; Direkt maliyet masrafları Dolaylı maliyet masrafları olmak üzere iki grupta incelenebilir.

1-Direkt maliyet masrafları: Üretilen malın veya hizmetin elde edilebilmesi için malın üzerinde tespit edilen masraflardır. Örneğin: Mobilya üretilirken sunta, tutkal, cila, vernik ve bunu yapanın işçilik ücreti ortadadır. Demirci için demir kapı yapımında kullandığı görüntü ve malzemeler İşçilik tutarı direkt maliyet masraflarıdır. Buna malzeme ve işçilik masrafı diyebiliriz.

2-Dolaylı maliyet masrafı: Bunlar malın üretimi sırasında görülmezler. Yönetim, bakım, sigorta, kira, reklâm, nakliye, temizlik, vergi, amortisman giderleri dolaylı maliyet masraflarıdır.

MALİYET FAKTÖRLERİNİN SINIFLANDIRILMASI: 1-Değişmez maliyet faktörleri: Üretimin azalması veya artması ile değişmezler. Kira, yönetim giderleri, aşınma payı, bakım masrafları, temizlik bu sınıfa girer. 2-Değişen maliyet faktörleri: Bunlar üretimin artması veya azalması ile değişir. Hammadde gideri, işçilik gideri, araştırma giderleri gibi. 3-Yarı değişen faktörler: Bu faktörler iş hacmi ile değişir fakat hiçbir zaman sıfırlanmaz. Reklâm, haberleşme, vergi, sigorta masrafları gibi.

GİDER TÜRLERİ VE İLİŞKİLERİ Bir işletmenin kuruluş aşamasında birtakım sabit masrafları vardır. Bunlar kira, yöneticilerin maaşları gibi giderlerdir. Planlama aşamasından üretime geçene kadar yapılan harcamaları üç gurupta toplayabiliriz: 1-Hazırlık giderleri: Araştırma, proje ve uygulamaya geçene kadar yapılan sabit harcamalardır. 2-İnşaat giderleri: İnşaat masrafları ve makinelere ödenen paradır. 3-İşletme üretim ve faaliyet giderleri: İşletmede ürünün elde edilmesinden satılıncaya kadar yapılan tüm masraflardır.

KALİTENİN MALİYETE VE MİLLİ EKONOMİYE ETKİSİ Kalitenin milli ekonomiye ve maliyete etkisi kaçınılmaz bir olgudur. Kalite değeri yüksek olan bir üretim, kalitesiz bir üretime oranla daha uzun ömürlü olacaktır. Bunun sonucunda milli ekonomiye katkıda bulunmuş olacaktır. Kaliteli bir iş ister istemez maliyeti de yükseltecektir. Fiyatın yükselmesi sonucu üretilen mamul madde her kesime hitap etmeyecek belirli bir kesime hitap edecektir. Bu da üretilen mamul madde sayısının düşmesine neden olacaktır. Aynı zamanda Pazar bulunmasında güçlükler çekilecektir. Aynı üretimi yapan diğer firmalarla rekabet edemez hale gelecektir. Bu durum iş yerinin iflasına neden olacaktır. Tüm bu olumsuz etkenler milli ekonominin kalkınmasını olumsuz yönde etkileyecektir.

KALİTENİN MALİYETE VE MİLLİ EKONOMİYE ETKİSİ Kalitesiz mamullerin satışı bir süre için artacak, fakat bir süre sonra bu mamuller ihtiyaca cevap veremeyecek, arz talep dengesi bozulacak ve yeni bir mamulün üretimine geçilecektir. Bu üretimin milli ekonomiye faydasından çok zararı dokunacaktır. Milli ekonominin gelişmesi arz ve talep dengesinin sağlanarak, kaliteli üretilen mamule pazar bulunmasıyla mümkündür.

ÜRETİM NEDİR? Toplumun doğrudan veya dolaylı olarak ihtiyaç duyduğu bir eşya veya hizmeti, kalite ve maliyet yönünden rekabet edebilir nitelikte yerine getirme faaliyetine üretim denir. Diğer bir yönüyle üretim fayda oluşturmaktır. Bir mal; tüketici tarafından arandığı sürece üretilmiştir. Fayda çeşitli biçimlerde sağlanabilir: a) Şekil faydası oluşturarak üretimde bulunma b) Mekan faydası oluşturarak üretimde bulunma c) Zaman faydası oluşturarak üretimde bulunma d) Mülkiyet faydası oluşturarak üretimde bulunma

ÜRETİM FAKTÖRLERİ A Emek B Toprak C Sermaye

ÜRETİM SİSTEMİ: Bir mal ve hizmetin üretildiği, temel üretim faktörlerinden oluşan ve sürecinde üretim teknikleri ve bir yöntem bulunan her sisteme üretim sistemi denir. Açık üretim sistemi: Bu sistem girdilere uygun çıktılar sağlar. Geçmiş eylem gelecek eylemi etkilemez ve onun niteliğini değiştirmez. Kapalı üretim sistemi: Denetimli en yaygın olarak ta geri beslemeli olarak kabul edilen sistemlerde gelecek eylem kendinden önceki eylemden etkilenir.

PLANLAMA: Amaçlar ile bunlara ulaşmayı sağlayacak araç ve imkanların seçimi veya belirlenmesi olarak tanımlanabilir. Bir konuda plan yapılacağı zaman ilk adım amacı belirlemek, ikinci adım aracı seçmek, üçüncü adım amaca ulaşabilmek için güdülecek politikadır.

ÜRETİM PLANLAMASI VE SINIFLANDIRILMASI Uzun vadeli üretim planları Orta vadeli üretim planları Kısa vadeli üretim planları

ÜRETİM PLANLARI YAPILIRKEN İZLENECEK YOL Ön Planlama: a)Tüketicinin istekleri belirlenir. b)Tüketicinin istekleri doğrultusunda mamul üzerinde değişiklikler yapılır. c) Kapasite, üretim sistemi gibi konularda işletme politikasına uygun kararlar oluşturulur. d) İş akışı kurallarına uygun olarak mamulün üretilebilmesi için gereken yerleşim düzeni saptanır.

Planlama ve Kontrol: a) Ürüne gerekli malzeme listesi hazırlanır. b) Mamulün başlangıçtan depoya teslimine kadar izleyeceği yol yani rotası belirlenir. c) Zaman tahminleri yapılır. d) İş yükünün tezgahlara dağıtımı yapılır. ”İş yükleme’’ diye adlandırılır. e) İşçi elindeki iş emriyle neyi, nasıl, ne kadar sürede hangi malzemeyi hangi işlem hızlarında hangi takımlarla gerçekleştireceğini anlar. f) Öğretim sürecinde doğacak aksaklıkları anında belirleyerek yöneticilere duyurduktan sonra gerekli önlemleri almak takip ve kontrolün görevidir. g) Muayene, üretilen mamullerin istenilen özellikleri sağlayıp sağlamadığını ölçmeyi amaçlar.

SÜREKLİ ÜRETİM SİSTEMLERİNİN PLANLANMASI: Sürekli bir üretim sistemi planlanırken planın hazırlanabilmesi için yapılacak işler şöyle özetlenebilir. a) Üretim planının kapsayacağı zaman aralığı belirlenir. b) Ekonomik stok düzeyleri hesaplanır. c) Talep tahminleri yapılır. d) Başlangıç ve bitiş stokları arasındaki fark bulunur. e) Planlama döneminde üretim miktarı bulunur. f) Üretilmesi gereken miktar dönem dilimlerine dağıtılır.

KESİKLİ ÜRETİM SİSTEMLERİNİN PLANLANMASI: 1- Siparişin alınması ve planlamada yapılacak işler 2- Tezgah kapasitelerinin belirlenmesi 3- Operasyon planlarının hazırlanması 4- Rotalama 5- Programlama ve İş yükleme A- Programlamayı Basitleştirici Çareler Mamul çeşidi sayısı azaltılır Mamulü oluşturan parça sayısı ve çeşidi azalır Eldeki makinalarda tek tipe gitmeye çalışılır İşçilerin teknik eğitimine önem verilir Bazı işlerin dışarıda yaptırılma imkanları araştırılır B) Programlamada Basit Kurallar C) Üretim Programlamasında Yapılacak İşler Bilgi toplama Sistem kurulması Programlama yönteminin seçilmesi Programın hazırlanması D) İş Dağıtımı ve Takibi İş emirleri İş dağıtım levhası

İŞ ANALİZLERİ: İŞ: Fayda yaratmak amacıyla girişilen toplumsal faaliyetler dizisine iş denir. Üretim giderlerinden mümkün olan en yüksek düzeyde yararlanabilmesi için aralarındaki ilişkinin bilinmesi, düzenlenmesi ve ölçülmesi gerekir. Bu amaca yönelik sistematik araştırmaların tümüne İş Analizleri denir.

METOD GELİŞTİRMEDE İZLENECEK YOL: 1- Üzerinde metod geliştirilecek işin seçilmesi 2- İşin özelliklerini belirleyecek bilgilerin toplanması 3- İşin ayrıntıları ile incelenmesi ve aksak noktaların belirlenmesi 4- Yeni metodun geliştirilmesi 5- Geliştirilen metodun kabul ettirilmesi 6- Yeni metodun uygulanması 7- Metodun devamlılığının sağlanması 8- Fabrika içi taşıma işleri 9- Tamir-bakım çalışmaları 10- Üretim kapasitesi

MALİYETE ETKİ EDEN FAKTÖRLER: Bir üretim yapılabilmesi için arazinin satın alınıp bina ve tesisin içine üretim için gerekli makine, techizat, takım ve avadanlıkların konması gerekir. Diğer taraftan arazi, bina makine gibi fiziki tesislerden devlete her yıl vergi vermek zorunluluğu vardır. Ayrıca ambarlarda hammadde ve satılmayan bitmiş mallarda paraya dönüşmediği sürece bir gider olarak yerinde bekler. Bir işyerinde yöneticiler, mühendisler, ressamlar, bakımcılar, ambar memurları vardır. İşte bu işçiye, ustaya, malzemeye, ödenen para direkt malzeme masraflarıdır. Maliyet unsurları bir arada düşünüldüğünde birim zamanda ne kadar çok sayıda mal veya hizmet üretirsek birim malın maliyeti o kadar düşük ve satış imkanı o denli artar.

KALİTENİN MALİYETE VE MİLLİ EKONOMİYE ETKİSİ Üretim hızı arttırılırken kalite düşürülmemelidir. Aksi halde ıskartaya ayrılan malın miktarı çoğalarak bitmiş satılabilir malın maliyetini arttırır. Kalitesi düşük olan mal ihraç edilemediği gibi ithal edilmiş bir malzemeden yapılmış çok sayıdaki kalitesiz mal ve işgücü de ziyan edilmiş olur. Kaliteli mal ve hizmet arıza ve tamirden uzak, uzun ömürlü ve sıkıntısız kullanılabilir. Mal ve hizmete rağbet artar. Fiyatı uygun ise hem yurt içinde hem yurt dışında satış imkanı bulur.

ÜRETİMDE EKONOMİKLİK: Üretim ile doğrudan ilişkili işçi ve ustaların ise yapılacak işleri verilen zaman içerisinde istenilen kalitede yapması ile üretim ekonomisi sağlanmış olur. Bunun için işçilerin işleri için gerekli beceri, bilgi ve iş alışkanlıklarını alması ve bunları da kullanarak üretimi ekonomik şartlarda yapması istenir.

KALİTE – VERİMLİLİK İLİŞKİSİ Daha düşük onarım, yeniden işlem ve hurda nedeniyle, Gecikme ve şikayetlerin azalmasıyla, Kaynakların ekonomik kullanımıyla maliyetler düşecektir. Daha iyi kalite ve düşük fiyatla pazar payı artacaktır. Ürün ve proseslerin kalitesini geliştirin İş alanında kalıcı olunacaktır. Verimlilik artacaktır. İstihdam yaratılacaktır.

KALİTE – VERİMLİLİK İLİŞKİSİ İyileştirilmiş Tasarım Kalitesi Uygunluk Kalitesi Algılanan Değer Artışı Düşük İmalat ve Servis Maliyetleri YÜKSEK KÂRLILIK Pazar Payında Artış Yükselen Fiyatlar Hasılat Artışı

KALİTE MALİYETLERİ: Literatürde ve uygulamada, kalite maliyetlerinin tek bir tanımı üzerinde genel bir fikir birliğine varılamamıştır. (Dale ve Plunkett, 1993: 23) Thompson kalite maliyeti kavramını, uygunluğun ve uygunsuzluğun maliyeti olarak 2 grupta incelemektedir. Uygunluğun maliyeti, “bir işin ilk seferde doğru yapılması” için katlanılan maliyetleri tanımlamaktadır. Uygunsuzluğun maliyeti ise, bir problemin çözülmesinin fiyatıdır ve üretim sürecinin kesintiye uğraması, tamir, yeniden işleme ve ikinci defa yapılan muayenelerin işletmeye olan maliyetlerini içermektedir. (Quinn, 1999: 24) Pek çok çalışma uygunluk ve uygunsuzluk maliyetlerinin, işletmelerin yıllık satış hacminin % 5’i ile % 25’i arasında değiştiğini belirtmektedir. (Dale ve Plunkett, 1993: 11)

KALİTE MALİYETLERİ: Kalite maliyetleri “oluşabilecek hataları önleme amacıyla yürütülen faaliyetlerin, planlı kalite kontrollerin ve üretim safhalarında veya ürünün müşteriye tesliminden sonra görülen hataların sonucunda ortaya çıkan maliyetler” dir. DIN (Deutsches Institut für Normung) 55350 standardı