A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Okuldan İşe Geçiş Süreç ve Teknikler

... konulu sunumlar: "A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Okuldan İşe Geçiş Süreç ve Teknikler"— Sunum transkripti:

1 A.Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi Okuldan İşe Geçiş Süreç ve Teknikler
Üretim, Üretim Faktörleri ve Faktör Gelirleri Prof.Dr. Hasan Hüseyin Aksoy

2 Üretim İnsan ihtiyaçlarını tatmin etmeyi sağlayarak iktisadî faydayı artıran her türlü faaliyete üretim denir. Diğer bir deyişle üretim fayda yaratmak şeklinde de tanımlanabilir. Fayda kavramının içerisine hizmet ve mal faydası da girmektedir. Mal ve hizmetlerin üretilmesi için üretim faktörlerine de ihtiyaç bulunmaktadır. O halde üretim faktörleri, üretimin meydana gelmesi için gerekli unsurlardır. Dolayısıyla üretim bu faktörlerin mal ve hizmet haline dönüşümünü ifade eder. Klasik ekonomide üretim faktörleri üç başlık altında sınıflandırılmaktadır. Bunlar: Emek, sermaye ve doğal kaynaklar (toprak)dır.

3 a) Emek Emek, üretimin temel öğesi olup, insan faaliyetinin üretime katılmasıdır. Çalışanın yaptığı hizmetler karşılığı elde ettiği kazanca "ücret" denir. İnsanın fiziki gücü veya zihinsel yeteneği ile yapılan işlere göre emeğin üretkenliği değişiklik gösterir. Buna göre emek ilk olarak ikiye ayrılır: 1- Fiziki güç, 2- Zihni güç. Ayrıca emek öyle bir üretim faktörüdür ki, diğer üretim faktörlerinin bir araya getirilerek (yeterli miktar ve kalitede) üretime sevkedilmesi de doğrudan doğruya kendisine bağlıdır. Bütün ekonomik faaliyetlerin (üretim, dağıtım, tüketim, yatırım vb.) tek amacı emek faktörünün muhatabı olan insanın refah ve mutluluğunun sağlanmasıdır. İşgücünün uzmanlaşması ise, üretimde işbölümü ve teknolojinin gelişmesi ile meydana gelmiştir. Değişik mal ve hizmetlerin üretilmesi, çeşitli yeteneklerin ve bilginin kazanılmasını gerekli kılmıştır. Otomasyon ile sermaye-yoğun üretim malları daha fazla üretilmiştir. Bunun neticesinde de işgücü uzmanlaşma alanlarına itilmiştir.

4 Tartışma İktisadi bilgi olarak sunulan ve yaygın kabul gören bu betimlemelerde ne tür sorunlar bulunmaktadır? Emek niteliğinin dönüşümü, üretimin amacı, uzmanlaşma konularındaki gelişmeler gelir ve yaşam koşulları bakımından, hangi üretim faktörlerini nasıl etkilemektedir? Her zihinsel çalışmanın bedensel çalışma yanı varken, her bedensel çalışma da belli ölçülerde zihinsel faaliyet gerektirir. Emeğin, üretim sırasında bu şekilde bölünmesi, çalışanlar arasında da bir bölünme ve uzaklaşmaya yolaçmaktadır. Gelirler arasında sistematik olarak diğerlerine nazaran daha fazla gerçekleşenler ve bu faktörler arasında bir bağımlılık kadar bir gerilim bulunmaktadır.özellikle kapitalist toplumda bu gelir türleri farklı insanları işatret etmektedir.

5 b) Doğal Kaynaklar (Toprak)
Yeraltı ve yerüstü kaynaklarla, tabiatın sahip olduğu her türlü unsur doğal kaynaklar tanımının içine girer. Bir üretim faktörü olan toprağın önemli bir özelliği, arzının sabit olmasıdır. Böylece toprak üzerinde yapılan işlemler ile verimliliği değiştirilebilir. Ancak doğal kaynakların arzının sabit olmasına rağmen zaman içinde bazı değişmeler ortaya çıkabilir, örneğin, ormanların azalması, yeraltı zenginliklerinin yok olması gibi. Bunun yanında bu azalmalar karşısında tekniğin ilerlemesi ile doğal kaynakları arttırıcı değişmeler yapılabilmiştir. Örneğin kurak toprakları sulama, gübreleme ve diğer işlemler ile doğal kaynakların verimliliğine katkı yapılmıştır. Doğal kaynaklara sahip olanların elde ettikleri gelire "rant" adı verilir. Toprağın kullanılması veya hammaddenin elde edilmesi, üretim faktörlerinin ortak faaliyetleri neticesinde ortaya çıkmaktadır. Örneğin petrolü yeryüzüne çıkarma faaliyeti sırasında çok işçi istihdamı ile birlikte deniz taşımacılığı önemli yer tutmaktadır.

6 Tartışma Doğal kaynakların kullanım biçiminin istihdam üzerinde nasıl bir etkisi bulunmaktadır? Doğal kaynakları benzer olan ülkeler aynı düzeyde ve nitelikte mi üretim yapabilirler?

7 c) Sermaye Ekonomide her türlü üretilmiş üretim aracı, sermaye olup, üretimi gerçekleştiren bir faktördür. Sermaye faktörü üretim faaliyetinde insana yardımcı olur ve verimliliği arttırır. Örneğin kumaş üreten fabrika, tarlada kullanılan traktör ve enerji sağlayan barajlar sermaye niteliğindeki üretim faktörleridir. Üretim faktörü olarak sermaye, fiziki sermaye mallarını kapsar. Bunun yanında var olan parasal sermaye fiziki üretime katılmaz, ancak fizikî sermayenin elde edilmesi için kullanılır. Fizikî sermayenin en önemli özelliği, doğada bulunmayıp insan güç ve zekâsından meydana gelen bir üretim faktörü oluşudur. Bir işletmenin gereçlerini yenilemeye veya arttırmaya yönelik faaliyetlerine "yatırım" denir. Bu faaliyetlerinin gerçekleşmesi için sağlanan finansman karşılığında kuruluşlara veya kişilere yapılan ödemelere "faiz" denir. Bu da faizin sermayenin fiyatı olduğunu göstermektedir. Buna göre ekonomideki yatırımlar veya yatırım malları iki gruba ayrılır 1- Sosyal sermaye veya enfrastrüktür. 2- Doğrudan verimli olan sermaye. Birinci grupta yer alan yatırımlar baraj, yol, konut, liman vs.dir. İkinci gruba ise fabrikalar gibi yatırımlar girer. Ancak ekonomide verimliliğin oluşması için -bu iki grup arasında denge olması gerekir.

8 Tartışma Sermaye’nin fiyatı/bedeli olan faiz kimin geliridir? Nasıl bir süreç ile gelir gerçekleşir? Faiz gelirinin toplumsal gelirdeki payının artışı ya da azalışı nasıl bir süreç ve sonuç yaratır? Faiz uygulaması olmayan siyasal sistemlerde bu durum nasıl sürdürülebilir? Faizsiz bir sermaye faktörü kullanımının gerçekleştirilebilmesi olası mıdır?

9 Teşebbüs Modern ekonomilerde, klasik üç üretim faktörlerine bir faktör daha eklenir. Eklenen bu üretim faktörü teşebbüs faktörüdür. Bu faktörün görevleri yukarıda açıklanan üretim faktörlerinin organize edilmesi ve yönetilmesidir. Üretim faktörlerinin sayı olarak dörde çıkması ekonomide meydana gelen genel gelişmenin neticesidir. Önceleri teşebbüs sahibi olanların (müteşebbis veya girişimcinin) üretim faaliyetlerine katılmak için yeterli sermayeye sahip olmaları gerekli idi. Ancak bugünkü modern ekonomilerde sermaye ve teşebbüs faktörleri arasındaki farklar açıklık kazanmıştır. Müteşebbis (girişimci) kavramından firmanın sahibi ve sahipleri anlaşılır. Firmanın müdürü müteşebbis değildir, sadece istihdam edilmiş bir yöneticidir. Müteşebbis, kâr amacı için sermaye koyarak, faaliyetin riskini (kâr ve zararı) yüklenen kimsedir. Müteşebbis doğrudan kendi sermayesini koyabildiği gibi, bankalardan ödünç alınan krediyi de sermaye olarak kullanabilir. Teşebbüs (girişim) kavramı, geniş anlamda, özel kâr amacına yönelik firmaları kapsadığı gibi, kamu yararına yönelik kamu iktisadi kuruluşlarını da içerirler. Kamu ve özel sektörün bir arada bulunduğu "karma ekonomiler"de kamu iktisadi kuruluşları üretici konumunda olup devlet müteşebbis durumundadır. Burada meydana gelen kâr ve zararı devlet üstlenir. Üretimin meydana gelmesi için kullanılan üretim faktörlerleri içinde temel faktörler görevini emek ve doğal kaynaklar almaktadır. Çünkü üretim bu gibi faktörlerle gerçekleştirilebilmektedir. (SBA)

10 Tartışma Müteşebbüşü diğer emek sahiplerinden ayıran nitelikler nelerdir? Neden daha çok gelir elde edebilirler?

11 Fayda Yaratarak Üretim
Şekil faydası Zaman faydası Mekan Faydası Mülkiyet faydası Danışma, öğretim, sağlık hizmetleri.