Uzm. Erdi Okan YILMAZ* Öğr. Gör. Seydi AKTUĞ** Uzaktan Eğitimde Çevrimiçi Ders Veren Öğretim Elemanlarının Uzaktan Eğitimde Etkileşim ve İletişim Üzerine Görüşleri Uzm. Erdi Okan YILMAZ* Öğr. Gör. Seydi AKTUĞ** AKADEMİK BİLİŞİM 2011 *Uzman, Uşak Üniversitesi Uzaktan Eğitim MYO, erdi.yilmaz@usak.edu.tr **Öğretim Görevlisi, Uşak Üniversitesi Eğitim Fakültesi, seydi.aktug@usak.edu.tr

Özet Bu çalışma kapsamında, web tabanlı eşzamanlı (senkron) olarak yürütülen uzaktan eğitim sisteminde ders veren öğretim elemanlarının, etkileşim ve iletişim üzerine görüşlerinin alınması, Bu görüşler doğrultusunda var olan etkileşim ve iletişim durumunun ortaya konulması, Web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitimde etkileşim ve iletişimin arttırılması amacıyla öğretici, öğrenen ve geliştirici boyutlarında önerilerin sunulması AKADEMİK BİLİŞİM 2011 1/18 03/02/2011

Giriş Günümüz web tabanlı uzaktan eğitim sistemleri ve özellikle de sanal sınıf yazılımları ele alındığında ortam içerisinde, gerçek bir sınıf ortamında somut olarak ihtiyaç duyulabilecek hemen her türlü aracın fazlasıyla karşılandığı söylenebilir. Günümüz web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitim sistemleri; ses paylaşımı, görüntü paylaşımı (kamera), ekran paylaşımı, beyaz tahta uygulaması (whiteboard), çizim tahtası, sohbet (chat), sunu paylaşımı, dosya paylaşımı, not paylaşımı, anlık anket, bağlantı paylaşımı ve anlık test uygulamaları gibi birçok teknolojik iletişim modülleriyle desteklenmiştir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 2/18 03/02/2011

Çalışmanın Amacı Web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitim ortamlarında (sanal sınıf) bulunan iletişim modüllerinin kullanımının, iletişim kalitesini arttırmaya yardımcı olduğu birçok araştırmacı tarafından vurgulanmaktadır. Bu çalışmanın temelini, öğretim elemanlarının gözünden sanal sınıf ortamlarındaki etkileşim ve iletişim durumlarının ele alınması oluşturmaktadır. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 3/18 03/02/2011

Uzaktan Eğitim Uzaktan eğitim öğrenen ve öğreticinin fiziksel olarak ayrı yerlerde oldukları bir eğitim sürecidir. Uzaktan eğitim amacıyla kullanılan sistemler eşzamanlı (senkron) ve eşzamansız (asenkron) olarak ikiye ayrılmaktadırlar. Çalışmanın yürütüldüğü Uşak Üniversitesi, Uzaktan Eğitim MYO da ise; eş zamanlı ve eşzamansız eğitim birlikte yürütülmektedir. Eşzamanlı eğitimler web tabanlı olarak, öğrenen – öğretici arası çift yönlü etkileşimin sağlandığı sanal sınıf ortamı olan Adobe Connect uygulaması üzerinden gerçekleştirilmektedir. Çalışma kapsamında bu uygulama ele alınmıştır. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 4/18 03/02/2011

Uzaktan Eğitim’de Etkileşim ve İletişim Etkileşim; ortamlarda bulunanların birbirlerini karşılıklı olarak etkilemesi olarak tanımlanmaktadır. Etkileşimin amacı, belirlenen öğrenme hedefi doğrultusunda öğrencide davranış ve tutum değişikliği sağlamaktır. Günümüz web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitim sistemleri etkileşimi sağlamaya yönelik olarak geliştirilmektedir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 5/18 03/02/2011

Uzaktan Eğitim’de Etkileşim ve İletişim İletişim teknolojilerinin öğrenme – öğretme ortamlarında kullanımı iletişim kalitesini arttırmaktadır. Etkileşim türleri (Moore); Öğrenen – öğretici etkileşimi Öğrenen – öğrenen etkileşimi Öğrenen – içerik etkileşimi Yürütülen çalışma, bu üç tür etkileşim çerçevesinde ele alınmıştır. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 6/18 03/02/2011

Yöntem Bu araştırmada nitel araştırma desenlerinden olgu bilim (phenomenology) kullanılmıştır. Olgu bilim çalışmaları farkında olduğumuz ancak derinlemesine ve ayrıntılı bir anlayışa sahip olmadığımız olgulara odaklanmaktadır. Uşak Üniversitesi Uzaktan Eğitim Meslek Yüksekokulunda görev yapan 5 öğretim elemanıyla yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Katılımcılara açık uçlu 8 soru sorulmuştur. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 7/18 03/02/2011

Oluşan Temalar Öğrenme Ortamı Yeterlilikler Öğretimsel Teknikler Web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitim ortamı Geleneksel sınıf ortamı Öğrenme Ortamı Verimli etkileşim ve iletişimin sağlanabilmesi için gerekli öğretim elemanı yeterlilikleri Yeterlilikler Öğretim elemanlarının verimli etkileşim ve iletişim ortamı için kullandıkları teknikler Öğretimsel Teknikler Ortamdaki iletişim modüllerinin kullanımı ve iletişim durumları Ortam Kullanımı Ortamda öğrenen, öğretici ve içerik arası etkileşim durumları Etkileşim AKADEMİK BİLİŞİM 2011 8/18 03/02/2011

Bulgular ve Yorum 1) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Ortamlarında Etkileşim ve İletişim Durumları ile Geleneksel Ortamlarda Etkileşim ve İletişim Durumları Web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitim ortamlarında etkileşim ve iletişim, geleneksel ortamlara göre daha etkili olduğu Sanal sınıf kontrolünün kolay olduğu Sanal sınıf ortamında yüz yüze iletişim olmadığından öğrencilerin kendilerini daha rahat hissettikleri Ölçme ve değerlendirme konusunda web tabanlı yapılan çevrimiçi ölçme ve değerlendirmeler için güvenirliği düşük olduğu AKADEMİK BİLİŞİM 2011 9/18 03/02/2011

Bulgular ve Yorum 2) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Verimli Etkileşim ve İletişimin Sağlanması için Gerekli Öğretim Elemanı Yeterlilikleri Temel bilgisayar okuryazarlığına sahip olunması gerektiği, Temel web becerileriyle (internet kullanımı, arama, kaynaklara erişim) sahip olunması gerektiği LMS sistemine hâkim olunması gerektiği AKADEMİK BİLİŞİM 2011 10/18 03/02/2011

Bulgular ve Yorum 3) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Verimli bir Etkileşim ve İletişimin Sağlanması için Kullanılan Öğretimsel Teknikler Öğrenci sayısının artmasının iletişimi güçleştirdiği ve öğretimsel teknik kullanımını zorlaştırdığı Ağırlıklı olarak geleneksel öğretime benzer sunuş yönteminin kullanıldığı AKADEMİK BİLİŞİM 2011 11/18 03/02/2011

Bulgular ve Yorum 4) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde İletişim Modüllerinin Kullanımı ve İletişim Durumları Sanal sınıf ortamının iletişim araçları bakımından zengin olduğu İletişim modülleri üzerinden gerçekleştirilen iletişimin resmi bir standartta yürütülmemesinin rahatsız edici olduğu Sanal sınıf ortamının getirdiği rahatlıkla öğrencilerin kolay iletişime geçtiği Bazı katılımcılar da; forum, anlık mesajlaşma gibi iletişim modüllerini hiç kullanmadıklarını belirtmişlerdir AKADEMİK BİLİŞİM 2011 12/18 03/02/2011

Bulgular ve Yorum 5) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Etkileşim Durumları Çeşitli boyutlarda öğrenen – öğretici – içerik etkileşimin sağlandığı görüşü genelde hakimdir Bununla beraber; zamanı yetiştirememe, sistem kullanımını tam olarak bilmedikleri için dersi doğru yönetememe, öğrenciyle etkileşimi sağlayamama gibi sıkıntılar da iletilmiştir Öğrenci katılım eksikliğinden kaynaklı etkileşim sıkıntıları olduğu belirtilmiştir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 13/18 03/02/2011

Sonuçlar Web tabanlı eşzamanlı uzaktan eğitimde iletişim genellikle tek taraflı olarak kurulmaktadır. Öğretim üyeleri bu iletişim sürecine fazla dâhil olamamaktadırlar ve öğrenciler daha çok kendi aralarında iletişim halinde olmaktadırlar. Sanal sınıf ortamlarında bulunan iletişim modülleri öğreticiler tarafından etkili şekilde kullanılamamaktadır. Öğrenci katılımı olmadan verimli bir etkileşim ve iletişim ortamı sağlanamamaktadır. Kalabalık sanal sınıfların kontrolü güçleşmekte ve etkileşim kontrolü kaybolabilmektedir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 14/18 03/02/2011

Öneriler Öğretici Boyutunda Öneriler 5) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Etkileşim Durumları Sanal sınıf ortamlarında bulunan iletişim modülleri hakkında teorik eğitimin yanında, etkili şekilde kullanımına yönelik uygulamalı eğitimler verilmelidir. Öğreticilerin donanımsal ve yazılımsal eksiklikleri giderilmeli ve iletişim sorunlarıyla ilgili destek hizmetleri verilmelidir. Öğreticilere sanal sınıf ortamlarında kullanabilecekleri öğretim yöntem ve teknikleri hakkında eğitim verilmelidir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 15/18 03/02/2011

Öneriler Öğrenen Boyutunda Öneriler 5) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Etkileşim Durumları Öğrenenler uzaktan eğitime başlamadan önce bilgisayar okuryazarlığı, web teknolojileri, LMS ve canlı sınıf uygulamasının etkin şekilde kullanımıyla ilgili olarak eğitime tabi tutulmalıdır. Öğrenenlerin donanımsal ve yazılımsal eksikliklerinin giderilmesi konusunda tavsiyelerde bulunulmalı ve iletişim sorunlarıyla ilgili destek hizmetleri verilmelidir. Öğrenenlerin ortama katılımları teşvik edilmelidir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 16/18 03/02/2011

Öneriler Geliştirici Boyutunda Öneriler 5) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Etkileşim Durumları Ortam geliştiricileri; öğrenen, öğretici arasında verimli etkileşim ve iletişim ortamını sağlamaya yönelik ortamlar geliştirmeliler. Geliştirilecek iletişim modülleri; hedef kitleye uygun, kullanımı kolay, karmaşıklıktan uzak yani kullanıcı dostu olmalıdır. Ortamlardaki iletişim modülleri öğretimsel tekniklerin kullanımına olanak sağlayan yapıda, öğrenci başarısını hedeflemelidir. AKADEMİK BİLİŞİM 2011 17/18 03/02/2011

Kaynaklar [1] Demirel, Ö., Seferoğlu, S., Yağcı, E., “Öğretim Teknolojileri ve Materyal Geliştirme”, Pagema Yayıncılık, 3:192-193, (2003) [2] İşman, A., “Uzaktan Eğitim”, Pegem Akademi, Basım 3 (2008) [3] Harasim, A.L., S.R. Hiltz, L.İ.Teles, M. Turoff (1996), “Learning Networks: A Field Guide to Teaching and Learning Online” [4] Varol, A., Türel, Y. “Çevrimiçi Uzaktan Eğitimde İletişim Modülü”, TOJET Vol. 2 (2003) [5] Adobe Connect, http://en.wikipedia.org/wiki/Adobe_Connect, Erişim: Ocak 2011 [6] Moore, M.G., “Three types of interaction”, “Distance Education new Perspectives” Editör: Harry, K. Magnus, J., Keegan, D., 19-22 (2003) [7] Bouhnik, D., Marcus, T., “Interaction in Distance Learning Courses”, Journal of the American Society for Information Science and Technology, 57(3):299-305 (2006) [8] Kaya, Z., “Uzaktan Eğitim”, Pegem A Yayıncılık (2002) [9] Çetiner, M.H., Gencel, Ç., Erten, Y.M., “İnternete Dayalı Uzaktan Eğitim ve Çoklu Ortam Uygulamaları”, Türkiye’de Internet Konferansı INET-TR, Ankara (Kasım 1999) [10] Holmberg, B. (1989), http://www.bto305.hacettepe.edu.tr/2003guz/ue_kuramlar/etkilesim_ve_iletisim_kurami.htm, (Erişim: Ocak 2011) [11] Ergin, A.,”Eğitimde Etkili İletişim”, Anı Yayıncılık, 4. Baskı, 73sf. (2008) [12] Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün Ö.E., Karadeniz, Ş., Demirel, F., “Bilimsel Araştırma Yöntemleri”, Pegem Akademi, 3. Basım, (2009) [13] Yacci, M., “Interactivity Demystified: A Structural Definition for Distance Education and Intellicent CBT” (2000) [14] Vygotsky, L. S. “Mind in society: The development of higher psychological processes”, Harvard University Press, 0-674-57629-2, Londra, (1978) [15] Karbeyaz, B., “Online Eğitimde Etkileşim Teorisi”, http://www.mmistanbul.com/makale/title/online-egitimde-etkilesim-teorisi, (Erişim: Ocak 2011) [16] Kurbel, K., “Virtuality on the Students' and on the Teachers' sides: A Multimedia and Internet based International Master Program; ICEF Berlin GmbH”, Proceedings on the 7th International Conference on Technology Supported Learning and Training – Online Educa; Berlin, Almanya; s. 133–136 (Kasım 2001) AKADEMİK BİLİŞİM 2011 18/18 03/02/2011

Teşekkürler erdi.yilmaz@usak.edu.tr 5) Web Tabanlı Eşzamanlı Uzaktan Eğitim Sisteminde Etkileşim Durumları AKADEMİK BİLİŞİM 2011 03/02/2011