Ensar Hicretten sonra Peygamberimize ve Mekke’den gelen Müslümanlara (muhacirlere) yakın alaka gösterip, malları, mülkleri, bedenleri ve diğer varlıklarıyle onlara yardım eden Medineli Müslümanlara verilen ad. Ensar, Arapça bir kelime olup, lügatta “yardımcılar” manasına gelir. Medineli Müslümanlar, o zaman Evs ve Hazreç isimli iki büyük kabile idiler. Bunlardan olmadıkları halde yardım etme hususunda onlara tabi olan diğer Müslümanlar da Ensar sayılıyordu. Ensar, Peygamberimize ve onun güzide arkadaşlarına, müşriklerin Müslümanları ortadan kaldırmak için uğraştığı, İslamın en zor günlerinde yardım ellerini uzatmış, Resulullah efendimizi Medine’ye davet etmiş, Müslümanları Mekkeli müşriklerin işkence ve eziyetlerinden kurtarmışlardır. Medinelilerden ilk defa 6 kişilik bir grup Akabe mevkiinde İslamiyeti kabul edip biat etmişlerdir. Bu altı kişinin adı: 1)Esad bin Zürare, 2)Avf bin Haris, 3) Rafi bin Malik, 4)Kutbe bin amir, 5)Utbe bin amir, 6)Cabir bin Abdullah’tır. Bunların hepsi Hazrec kabilesindendir.

Bu altı kişinin, ilk defa Resulullah efendimizle tanışmasından sonra onlara; “Sizler, şimdiden sonra bana yardımcı ve destekleyici olur musunuz ki, ben de Allahü tealanın dinini halka tebliğ edeyim, duyurayım?” buyurdu. Bunlar da şöyle cevap verdiler: “Ey Allah’ın Resulü! Sizin de malumunuz olduğu gibi, Evs kabilesiyle eski zamandan beri aramızda çok harpler yaptık, hala bizim aramızdaki düşmanlık devam etmektedir. Evs ve Hazrec kabileleri bugün de eskisi gibi birbirlerine düşmandır. Sen bizim aramıza, bu hal dururken geldiğin takdirde biz sana yardım edemeyiz. Hele bu yıl bize izin ver, gidelim. Kabilelerimiz arasına varalım. Belki Hak teala aramızda sulh olmasını sağlar, senin bize yaptığın daveti, gidelim biz de onlara arz edelim. Umarız ki, Allahü teala hepimizi sana yardımcı eyler. Şöyle ki, Evs ve Hazrec kabileleri barışıp hep sana tabi olurlar. Dünyada senden başka izzetli hiçbir kimse olmaz. Hele bu yıl varıp gidelim, nice olur bir görelim. Gelecek hac mevsiminde de yine seninle buluşalım.”

Bunları söyledikten sona dönüp Medine’ye gittiler. Peygamberimizin bu haberini söylemedik bir ev bırakmadılar. Ertesi yıl olunca yine aynı yerde Resulullah efendimiz 12 kişiye rastgeldi. Beşi, geçen yıl gelenlerdendi. Cabir bin Abdullah gelememişti. Diğerinin isimleri siyer kitaplarında yazılıdır. Bu arada Peygamber efendimiz onlara Kur’an-ı kerim’i ve İslamiyeti öğretmek için Mus’ab bin Umeyr’i Medine’ye göndermişti. Onun nasihat ve daveti ile çok kişi Müslüman oldu. Kısa zamanda İslamiyet her eve girdi. Üçüncü yıldaki Akabe görüşmesinde 70 kişiden fazla olan Medineli Müslümanlarla Peygamberimiz şöyle sözleşip, antlaştılar:

1. Bundan sonra kendi nefslerini, hatunlarını ve oğullarını her neden korurlarsa, Resulullah efendimizi de ondan koruyacaklar. 2. Her kim Resulullah efendimize düşmanlık ederse, ona karşı durup, kılıçla müdafaa edecekler. 3.Resulullah efendimizin yoluna karşı gelen Arap ve Acem ile harp edecekler. Bu antlaşmaya, bundan sonra Müslüman olan Medinelilerin hepsi sadık kaldı. Böylece Resulullah’ın Mekke’den Medine’ye hicretinden sonra Muhacir Müslümanlara en büyük yardımı ve desteği sağladılar. Mekkeli Muhacirlerle Medineli Ensar kardeşlik bağıyla öyle birbirlerine bağlandılar ki, Ensar ellerinde bulunan herşeyin yarısını Muhacir kardeşine verdi. Hatta babalarından kalan malların taksiminde onları da varis yapmaya razı oldular. Yalnız bu hususa izin verilmedi. Ensarın bu fedakarlığını Allahü teala Kur’an-ı kerim’de ve Resulullah efendimiz hadis-i şeriflerinde övmektedir.

Önce Müslüman olanlardan, Muhacirlerin ve Ensarın önce gelenlerinden ve bunların yolunda gidenlerden Allahü teala razıdır ve bunlar da Allahü tealadan razıdırlar. Allahü teala bunlar için, Cennetler hazırladı. Bu Cennetlerin altından nehirler akmaktadır. Bunlar Cennetlerde sonsuz olarak kalacaklardır. (Tevbe suresi: 100) Peygamber efendimiz buyuruyor ki: Ensarı sevmek imandandır. Onlara buğz etmek münafıklık alametidir. Nefsim yed-i kudretinde olan Allah’a yemin ederim ki, siz Ensar cemaatı bana insanların en sevimlilerindensiniz.

Kaynak: Rehber Ansiklopedisi

Muhacir, Asıl olarak Mekke’den Medine’ye hicret eden sahabelere verilen bu isim lügatta “hicret eden, yerleşmek için başka bir yere giden, göçen” demektir. Sahabelerden muhacir olanlar, yani Allah için, bütün mülk ve varlıklarını geride bırakarak, müşriklerin zulmünden kaçıp Mekke’den Medine’ye göç edenler, insanların Peygamberimizden sonra en efdal ve en şerefli olanlarıdır. Onlar hem İslâm’ı ilk kabul eden, hem bu uğurda akıl almaz eziyetlere katlanan seçkin insanlardır.

Allah’a ve O’nun Peygamberlerine inandıkları için kırbaçlanmış, kumlarda sürünmüş, alaylara alınmış, binbir işkenceye uğratılmış, fakat imanlarından dönmemişlerdir, Peygamberimizin çevresinde pervaneler gibi dönmüş, can ve mallarını İslâm uğruna sebil etmişlerdir. Peygamberimiz bir hadisi şeriflerinde Cennet’e ilk girecek zümrenin Muhacirler olduğunu bildirmişlerdir. Yüce Allah da Hac suresinde: “Onlar ki (O Muhacirler ki) Rabbimiz Allah’tır dedikleri için, haksız olarak yerlerinden yurtlarından çıkartılmışlardı” buyurarak muhacirleri övmüştür.

Istılahi manâsıyla hicret, uzun yıllar devam etmiş, ancak Mekke’nin fethinden sonra Peygamberimiz: “Mekke’nin fethinden sonra hicret yoktur. Ancak cihad ve niyet sevabı vardır.” (Buhari) buyurarak bir sahabenin, muhacirlerden sayılması için Mekke’nin fethine kadar, hicret etmiş olmasını şart koşmuştur. Ashabın faziletçe en üstünleri muhacirlerdir. Şüphesiz ki en büyük muhacir ve en üstün insan Peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)’dir. Hz. Ebu Bekir, Ömer, Osman, Ali gibi pek çok büyük sahabe de muhacirdirler.