SERBEST RADİKALLER ve ANTİOKSİDANLAR 13 (Lisans) Hazırlayan: Prof. Dr. Bilgehan Doğru

Beslenme- Antioksidanlar ve serbest radikaller

Proteinler Diyette yetersiz miktar ve kalitede protein/ amino asit olması antioksidan savunma için gerekli enzim düzeylerini azaltmaktadır.

Protein malnutrisyonunda, karaciğer ve ekstrahepatik dokularda protein sentezi azalışı nedeni ile; plazma albumin (dolaşımda Zn taşıyıcısı) ve intraselüler metallotionein (major Zn taşıyıcısı) konsantrasyonunun azalması muhtemeldir.

Protein yetersizliği olan kişilerde artmış doku demiri, transferin (ekstraselüler sıvı) , laktoferrin (ekstraselüler sıvı ve sitosol) ve ferritin (sitosolik) gibi demir-bağlayan proteinlerin düşük konsantrasyonundan kaynaklanmakta olabilir.

Başlıca hayvani kaynaklardan sağlanan yüksek-protein diyetlerinin oksidatif stres oluşturma nedenleri 1. homosistein 2. insan polimorfonükleer lokositler ve mononükleer hücrelerde ROT üretimi 3. vücut NO üretimi artması

Lipidler Çoklu doymamış yağ asitlerinin (ÇDYA) fazla alınması organizmayı lipid peroksidasyonuna daha yatkın hale getirir

Doku kolesterolünü düşürmek amacı ile fazla ÇDYA alımında dokunun peroksidlenme özelliği artmaktadır.

Epidemiyolojik çalışmalar w-3 çoklu doymamış yağ asitlerince zengin balık yağları tüketiminin insanda kardiyovasküler hastalık riskini azalttığını göstermiştir.

Çalışmalar w-3 ÇDYA serbest radikal üretiminin inhibitörü olduğunu göstermiştir

W-3 ÇDYA kardiyovasküler fonksiyonlar üzerine faydalı etkilerini 2 mekanizma ile ortaya çıkarmaktadır: 1. Plazma triaçilgliserol konsantrasyonunu düşürerek 2. Serbest radikal oluşumunu inhibe ederek

Vitaminler A vitamini, çoğu karotenoidler, D3, K2 vitamini, ve niyasin gibi çoğu vitamin bilinen antiaterojenik ve antinöroenflamatuvar rollerini destekleyici olarak iNOS tarafından NO üretimini inhibe etmekte ve radikalle-indüklenen sitotoksisitenin önlenmesinde önemli rol oynamaktadırlar.

Vitaminler ayrıca ROT ni direkt olarak temizlerler ve antioksidan enzimlerin aktivitelerini artırırlar.

B12, folat ve kolin 1 C ünitesi metabolizmasına katılır ve bundan dolayı DNA ve protein metilasyonunda gereklidir. Ayrıca metiyonin sentaz (B12), sistationin sentaz (B6) ve sistationazın (B6) kofaktörü olarak ve metiyonin sentaz için bir substrat (5-metiltetrafolat) olacak şekilde rol alırlar. Dolayısı ile folat, B6 , ve B12, homosistein metabolizması için gerekmektedirler.

Nikotinamid (B3) NADP+/NADPH, NAD+/NADH ve riboflavin (B2) FAD/FADH2 nin komponentleri olarak organizmayı oksidatif stresden korumada önemli rol oynarlar. Pentoz fosfat siklusunun transketolaz enzimine B1 koenzim olarak, NADPH üretimi için gereklidir.

Mineraller Magnezyum, NADP+ den NADPH üretimini katalizleyen 2 pentoz fosfat siklusu enziminin kofaktörüdür.

Demir ROT üretimini, lipid peroksidasyonunu ve oksidatif stresi artırır.

Bakır, çinko ve mangan sırası ile Cu, Zn-SOD ve Mn-SOD aktiviteleri için elzem metallerdir.

Selenyum yetersizliği glutatyon peroksidaz aktivitesini belirgin şekilde % 90 azaltmakta ve peroksidatif hasarla ve mitokondrial disfonksiyonla sonuçlanmaktadır.