MESCİTLERİN ORTAYA ÇIKIŞI,İLK MESCİTLER ve mescid-İ nebevi

Hz. Peygamber(SAV) bilindiği gibi zaman zaman Hira Mağarası’nda inzivaya çekilirdi. Kendisine 610 yılında peygamberlik görevinin verilmesiyle birlikte, Kabe’nin etrafında ibadetlerini yapmaya başladı. Ancak, müşriklerin işkence ve zulümleri artınca, Müslümanlar Erkam’ın evinde toplanmaya başladılar. Müşrikler ise Darunnedve’de toplanıyorlardı. İbn Kesir İslam’da ilk mescidin Ammar bin Yasir tarafından yapıldığını söyler. Buna göre İslam’da ibadetin başladığı mekanları tarihi verilerin ışığı altında şu şekilde kronolojik olarak belirtmek mümkündür. HİRA MAĞARASI KABE VE ETRAFI ERKAMIN EVİ: Erkam’ın Evi Kabe’ye yakınında Safa tepesinde idi. İLK MESCİT OLARAK İSE 1-AMMAR BİN YASİR’İN MESCİDİ: Müşrikler Ammar bin Yasir’e o kadar işkence ettiler ki uçan bir sineğe dahi bu senin rabbindir dedirttiler. Ammar bu işkencelerden dolayı rahat bir ortamda ibadet etmek için evinde bir mescit yapmıştır.

2. MESCİT: HZ. EBU BEKİR’İN KENDİ EVİNDE İNŞA ETTİRDİĞİ MESCİD: Hz 2. MESCİT: HZ. EBU BEKİR’İN KENDİ EVİNDE İNŞA ETTİRDİĞİ MESCİD: Hz. Ebu Bekir Teym kabilesindendi. Bu Mekke’nin yönetiminde çok etkin değildi. Mekke’ye hakim olan Haşimi ve Beni Ümeyye kabileleri şehrin meselelerinde bu Teym kabilesinin görüşüne baş vurmuyorlardı. Ancak, Hz. Ebu Bekir Mekke’de çok saygın çok itibarlı bir tüccardı. Fakat Müslüman olduğunu büyük bir ihtişamla açıklayamıyor, Kabe’nin etrafında da ibadet edemiyordu. Ayrıca, Hz. Ebubekir Habeşistan’a hicret edenler arasında yer almıştı. Hicret esnasında, KİNANE KABİLESİ’nden İBN DUGANNA adlı birisinin onu himaye altına almasıyla ve Müslümanlığını açıkça ilan etmemesi şartıyla tekrar Mekke’ye dönmesine izin vermişlerdi. İşte bu sebeplerden dolayı Hz. Ebu Bekir evinin avlusunda bir mescit yaparak, ibadetini gizli yapıyordu. Hz. Ebu Bekir’in sesi çok güzeldi ve sesli olarak namaz kılmasıyla Mekkeliler onu dinlemeye geliyorlardı. Zamanla gelenlerin sayısı artınca İbn Duganna evinin mescidinde de yüksek sesle namaz kılmamasını söylüyordu. 3. MESCİT: II. Akabe biatında Müslüman olan 12 kişi Medine’ye döndüklerinde Hz. Peygamber’e nasıl ibadet edeceklerini bir mektupla sorarlar. Hz. Peygamber de toplanıp bir mescitte iki rekat namaz kılmalarını söyler. Zaten namaz hicretten bir buçuk yıl önce Recep ayının 27. gecesinde yani Miraç’da farz kılınmıştı.

Böylece Medine’de de mescitler yapılmaya başlanır. 4. MESCİT: KUBA MESCİDİ. Hz. Peygamber hicret esnasında burada bir hafta kadar kalır ve burada bir mescit yaptırarak, Cuma namazını kıldırır. 5. Mescit: MESCİD-İ NEBEVİ BELAZURİ, MEDİNE’DE HZ. PEYGAMBER’İN SAĞLIĞINDA DOKUZ CAMİ OLDUĞUNU BELİRTİR. KIBLETEYN MESCİDİ: Müslümanların ilk yıllarında kıble Kudüs’e çevriliydi. Ancak, Hicretten önce Hz. Peygamber Efendimiz Mekke’de namaz kılarken mümkün mertebe Kabe’yi arkasına almazdı. Kabe, kendisi ile Beyt-i Makdis arasında kalacak şekilde namaza dururdu. Böylece hem Kabe’ye hem de Kudüs’teki Mescid-i Aksa’ya yönelmiş oluyordu. Medine, Mekke ile Kudüs arasında bulunduğundan hicretten sonra Mescid-i Aksa’ya yöneldiğinde Kabe arkada kalıyor, bu yüzden Rasulullah Efendimiz üzülüyor ve kıblenin Kabe’ye çevrilmesini içten arzu ediyordu. Hicretten 18 ay kadar sonra Şaban ayının 15. inci günü Rasulullah Seleme oğulları yurdunda öğle veya ikindi namazının farzını kıldırdığı esnada

İkinci rekatın sonunda Bakara suresinin 144. ayeti nazil oldu. “ Yüzünün gök yüzüne çevrilmekte olduğunu görüyoruz. Seni elbette hoşlanacağın kıbleye döndüreceğiz. O halde yüzünü hemen Mescid-i Haram’a doğru çevir. (Ey mü’minler) Siz de her nerede olursanız olun, (namazda) yüzlerinizi onun yönüne çevirin…” Hz. Peygamber(SAV) namazı bozmadan hemen Kabe istikametine döndü. Cemaat de saflarıyla birlikte döndüler. Böylece Kudüs’e doğru başlamış olan namazın son iki rekatı Kabe’ye yönelerek tamamlandı.

KUBA MESCİDİ MEDİNE’YE 10 KM KUBA MESCİDİ MEDİNE’YE 10 KM. MESAFEDE BULANAN KUBA, MUHACİRLERİN DİNLENME YERİYDİ. İLK MUHACİRLER BURADA BİR HURMA BAHÇESİNİ DÜZENLEYEREK NAMAZLARINI EDA ETMİŞLERDİ. HZ. PEYGAMBER DE, HİCRETİ ESNASINDA BURADA BİR MÜDDET KALMIŞ VE KENDİNDEN ÖNCE GELENLERİN NAMAZ KILDIKLARI BU BAHÇEYİ MESCİT HALİNE GETİRMİŞTİR. EFENDİMİZ’İN (SAV) CAMİYE İLK TAŞI KOYDUĞU VE BİR İŞÇİ GİBİ ÇALIŞTIĞI RİVAYET EDİLMEKTEDİR. CAMİ İSLAM’IN MABETLERİ ARASINDA YER ALMASI BAKIMINDAN ÖNEM ARZEDER. ÖNCELERİ KUDÜS’E MÜTEVECCİH İKEN KIBLENİN MEKKE’YE ÇEVRİLMESİNDEN SONRA YİNE HZ. PEYGAMBER (SAV) TARAFINDAN CAMİİN GENİŞLETİLDİĞİ VE MİHRAB İSTİKAMETİNİN DEĞİŞTİRİLDİĞİ BİLİNMEKTEDİR. CAMİİN ASR-I SAADETTEKİ ŞEKLİ HAKKINDA KESİN BİR BİLGİ MEVCUT DEĞİLDİR. BUGÜNKÜ ESER, ESKİSİNİN YERİNE YAKIN ZAMANDA YAPILMIŞ BETONARME BİR BİNADAN İBARETTİR.

MESCİDİ NEBEVİ (622) TARİHİ KAYNAKLARA GÖRE MESCİDİ NEBEVİ 60X60, 70X70 VEYA 100X100 ZİRA(ARŞIN) EBATLARINDAYDI. BU EBATLAR ARASINDAN EN DOĞRU KABUL EDİLEN ÖLÇÜ 100X100 ZİRADIR. BİR ARŞIN YAKLAŞIK OLARAK 52 CM. KABUL EDİLMEKTEDİR. BUNA GÖRE İSE MESCİDİ NEBEVİ’NİN ÖLÇÜLERİ YAKLAŞIK OLARAK 52X52 M. İDİ. BU ALANI ÇEVİREN İHATA DUVARLARININ YÜKSEKLİĞİ İSE 7 ARŞIN YANİ YAKLAŞIK 3. 5 METREYDİ. BU YÜKSEKLİĞİN ALTTAN 3 ARŞINLIK KISMI TAŞTAN 4 ARŞINLIK KISMI İSE KERPİÇTEN YAPILMIŞTI. KIBLE 624 YILINDA KUDÜS’TEN MEKKE’YE ÇEVRİLİNCE, MESCİD-İ NEBEVİ’NİN PLANINDA DEĞİŞİKLİĞE GİDİLDİ. BÜTÜN ARAŞTIRMACILAR, HZ. PEYGAMBER (S.A.V)’İN EVİNİN MESCİDİN DOĞUSUNDA OLDUĞUNDA VE KAPISININ İSE MESCİDİN AVLUSUNA AÇILDIĞINDA MÜTTEFİKTİRLER. BU EVLERİN(ODALARIN) SAYISI İLK ÖNCE İKİ TANE İDİ. DAHA SONRA İSE HZ. PEYGAMBER’İN AİLESİ GENİŞLEYİNCE ODALARIN SAYISI DOKUZA ULAŞMIŞTIR.

BİLİNDİĞİ GİBİ “Ey inananlar Peygamberin evlerine, yemeğe çağrılmaksızın vakitli vakitsiz girmeyin, fakat davet edilirseniz girin ve yemeği yiyince, dağılın. Sohbet etmek için de girip oturmayın. Bu haliniz Peygamberi üzüyor, o da size bir şey söylemeye çekiniyordu. Allah gerçeği söylemekten çekinmez. Peygamberin eşlerinden bir şey isteyeceğinizde onu perdenin arkasından isteyiniz. Bu sayede sizin gönülleriniz de, onların gönülleri de daha temiz kalır. Bundan sonra ne Allah’ın Peygamberini üzmeniz ve ne de Onun eşlerini nikahlamanız asla caiz değildir. Doğrusu bu, Allah katında büyük şeydir. “ MEALİNDE AHZAB SURESİNİN 53. AYETİ VARDIR. MESCİD-İ NEBEVİ’NİN PLAN VE MİMARİSİNİ BİLMEDEN BU AYETİN MEALİNİ VERMEK VE TEFSİRİNİ YAPMAK YANLIŞ YORUM VE ANLAMALARA SEBEP OLUR.

Kıble’nin Kâbe istikametine çevrilmesinden sonra Mescid-i Nebevi’nin tahmini şeklini gösteren çizim.

MESCİD-İ NEBEVİ’NİN PLAN VE MİMARİSİNİN BİLİNMESİ HADİS, TEFSİR, KUR’AN-I KERİM MEALİ VE İSLAM HUKUKU(FIKIH) GİBİ İSLAM İLİMLERİNİN BAZI KONULARININ DAHA İYİ ANLAŞILMASINA, ÖZELLİKLE HZ. PEYGAMBER(SAV) HAYATI, İSLAM’DA KADIN ERKEK İLİŞKİLERİ, EVİN MAHREMİYETİ GİBİ HUSUSLARIN AÇIKLIĞA KAVUŞMASINA BÜYÜK BİR KATKISI VARDIR. BİLİNDİĞİ GİBİ MESCİD-İ NEBEVİ’NİN KUZEYBATI TARAFINA ASHAB-I SUFFA’NIN YATIP KALKTIĞI ÖZEL BİR BÖLÜM VARDI. DOLAYISIYLA HADİS TARİHİNDEKİ ÇOK ÖNEMLİ HADİSÇİLERİN VE HADİS RAVİLERİNİN PEKÇOĞU BURADA YETİŞMİŞTİR. ÇÜNKÜ BURASI İSLAM’IN İLK MEKTEBİ, İLK MEDRESESİ VE İLK ÜNİVERSİTESİ OLARAK KABUL EDİLMEKTEDİR. AYRICA, EN BÜYÜK HADİSÇİLERDEN HZ. AİŞE DE MESCİD-İ NEBEVİ’NİN AVLUSUNDAKİ EVİNDE YAŞAMIŞTIR.

BU NEDENLE MESCİD-İ NEBEVİ HADİSİN İLK VE ANA KAYNAĞI YANİ HADİSİN ÖĞRENİLİP YAYILDIĞI ÇOK ÖNEMLİ BİR MERKEZDİ. HADİS İLMİ BAKIMINDAN BU KADAR ÖNEMLİ OLAN MESCİD-İ NEBEVİ TEFSİR VE MEAL İLMİ BAKIMINDAN DA ÇOK ÖNEMLİYDİ. BİR ÖRNEK VERMEK GEREKİRSE HZ. AİŞE’NİN RİVAYET ETTİĞİ VE ÇEŞİTLİ ŞEKİLLERDE RİVAYET EDİLEN VE “PERDE HADİSİ” OLARAK ADLANDIRILAN HADİSİ ANLAMAK VE YORUMLAMAK İÇİN MUTLAKA MESCİD-İ NEBEVİ’NİN ÖZELLİKLE DE HZ. PEYGAMBER’İN EVİNİN PLAN VE MİMARİSİNİN BİLİNMESİ GEREKİR. İŞTE PERDE HADİSİNDE GEÇEN OLAY BURADA OLMUŞ VE HZ. AİŞE’NİN KALDIĞI ODANIN KAPISINA ASILMIŞTI. BURASI AYNI ZAMANDA MESCİDİN İÇİNE BAKIYORDU. BU NEDENLE, HZ. PEYGAMBER HZ. AİŞE’DEN BU PERDEYİ KAPIDAN KALDIRMASINI İSTEMİŞTİ. BÖYLECE HZ. PEYGAMBER’İN PERDEYİ BURADAN KALDIRTMASININ ESPİRİSİ VE SEBEBİNİ DAHA İYİ ANLIYORUZ.

İŞTE MESCİD-İ NEBEVİ’ NİN PLAN VE MİMARİSİNİ BİLMENİN HADİS İLMİNE VE BAZI HADİSLERİN DAHA İYİ ANLAŞILMASINA KATKISI ORTADADIR. BİLİNDİĞİ GİBİ “Ey inananlar Peygamberin evlerine, yemeğe çağrılmaksızın vakitli vakitsiz girmeyin, fakat davet edilirseniz girin ve yemeği yiyince, dağılın. Sohbet etmek için de girip oturmayın. Bu haliniz Peygamberi üzüyor, o da size bir şey söylemeye çekiniyordu. Allah gerçeği söylemekten çekinmez. Peygamberin eşlerinden bir şey isteyeceğinizde onu perdenin arkasından isteyiniz. Bu sayede sizin gönülleriniz de, onların gönülleri de daha temiz kalır. Bundan sonra ne Allah’ın Peygamberini üzmeniz ve ne de Onun eşlerini nikahlamanız asla caiz değildir. Doğrusu bu, Allah katında büyük şeydir. “ MEALİNDE AHZAB SURESİNİN 53. AYETİ VARDIR. MESCİD-İ NEBEVİ’NİN PLAN VE MİMARİSİNİ BİLMEDEN BU AYETİN MEALİNİ VERMEK VE TEFSİRİNİ YAPMAK YANLIŞ YORUM VE ANLAMALARA SEBEP OLUR.

MESCİD-İ NEBEVİ’NİN AVLUSUNDA YER ALAN HZ MESCİD-İ NEBEVİ’NİN AVLUSUNDA YER ALAN HZ. PEYGAMBER’İN EVİNİN YANİ ODALARININ KAPILARI MESCİDİN AVLUSUNA AÇILMAKTAYDI VE KAPILAR BUGÜNKÜ ANLAMDA HERKESİN BİLDİĞİ AHŞAPTAN VEYA DEMİRDEN YAPILMIŞ KAPILARLA KAPALI DEĞİLDİ. KAPI AÇIKLIKLARI PERDE VEYA KEÇE İLE KAPATILMIŞTI. İŞTE AYETTE BAHSEDİLEN PERDE KAPIYA ASILI OLAN PERDEDİR. AYRICA, HZ. PEYGAMBER’İN KALDIĞI ODANIN KAPISI DA DOĞRUDAN MESCİDİN AVLUSUNA AÇILMAKTAYDI. KALINAN ODA İLE DIŞARIYA AÇILAN KAPI ARASINDA BUGÜN HOL VEYA ANTİRE OLARAK BİLİNEN İKİNCİ BİR BOŞLUK MEVCUT DEĞİLDİ.

DIŞARIDAN GELEN VE HZ. PEYGAMBER VEYA HANIMLARINDAN BİRİSİYLE GÖRÜŞMEK İSTEYEN BİR MÜSLÜMAN VEYA HERHANGİ BİRİSİ ONLARI ÇAĞIRMAK İSTEDİĞİNDE KAPIDA ASILI OLAN PERDEYİ KALDIRARAK ÇAĞIRIYORLARDI. BU DURUM İSE EVİN MAHREMİYETİNİ ORTADAN KALDIRIYORDU. BÜTÜN BUNLARIN DIŞINDA, HZ. PEYGAMBER’İN EVİNİN KAPILARININ MESCİDİN AVLUSUNA AÇILMASI İSLAM’DA KADIN ERKEK İLİŞKİLERİNE DE BÜYÜK IŞIK TUTMAKTADIR. ÇÜNKÜ BU DURUM İSLAM’DA KADINLARIN DAİMA EVDE KALMALARI DIŞARI ÇIKMAMALARI GEREKTİĞİ GİBİ GÖRÜŞLERİ TAMAMEN ORTADAN KALDIRMAKTADIR.

DERS NOTLARI MAHİYETİNDEKİ BU SLAYTLARIN HAZIRLANMASINDA: İLGİLİ İNTERNET SİTELERİNDEN HİCACİ GÜLGEN’İN DERS NOTLARI VE SLAYTLARINDAN NUSRET ÇAM’IN, İSLAMDA SANAT SANATTA İSLAM KİTABI’NDAN YILMAZ CAN’IN-RECEP GÜN’ÜN TÜRK İSLAM SANATLARI VE ESTETİĞİ ADLI KİTAPLARINDAN YARARLANILMIŞTIR.