Adalet

Adalet kavramını sadece bireylerin davranışlarını değerlendirmek için değil, aynı zamanda sosyal, yasal, politik ve ekonomik uygulamalar ve ilgili kurumlar için de kullanırız. Adil / doğru /iyi = adalet / eşitlik /hak edilen /haklar Adil – bir grubun üyelerinin tümüne adil davranmak veya geçmişte oluşan zararları gidermek için adil bir tazminat ödemek Bölüşülecek bir şeyin olması durumunda adaletli bir paylaşım olmalı. Eşitlik- kişilere davranış şeklimiz hak ettikleri eşitlik anlayışına uygun olmalı. Vergi miktarlarının belirlenme prensibi ne olmalı?

Hak etmek-jadalet insanların hak ettiklerini almalarını gerektirir. İnsanlara adil davran ve hak ettiklerini ver. Haklar- Bir kişinin temel vazgeçilmez hakkı çiğnendiğinde adaletsizlik var demektir.. Adaletin derdi yanlışları düzeltmek olamlı.

Özellikle fayda ve maliyetlerin dağıtılması ile ilgiliolarak iş etiğine son derece uygun bir kavram. Ekonomik süreçler çoğunlukla bütün topluun refahını etkileyecek güçte olmakla beraber dengeli bir dağlım söz konusu olmayabilmektedir, buna bağlı olarak bazı gruplar maliyeti üstlenirken, başkaları faydalarından yararlanabilmektedir. Adalet ayrıca ayırımcılık veya ayıplı ürün veya sanayi kazası kurbanları için tazmin edici bir şeyler yapılmasını gerektirir.

Dört çeşit adalet uygulamasından söz edebiliri: Telafi / tazmin edici Bölüştürücü / pay edici Cezalandırıcı / denkleştirici ve Yöntemsel / usule ait Telafi edici ve cezalandırıcı adaletin amacı yapılan yanlışları düzeltmektir.

Telafi / tazmin edici Verilen zararın telafi edilmemesi adil değildir. X, Y’ye zarar verdiyse, X’den alıp Y’ye vererek onun kaybını gidermek gerekir. Haksız Fiil ile ilgili kanunlar bu prensibe dayalıdır. Adil olan kişileri zarar görmelerinden önceki durumlarına döndürecek hale getirmektir.

Bölüştürücü / pay edici Fayda ve maliyetlerin bölüşümünde adil olunması Vergi sistemleri -Artan oranlı gelir vergisi sistemi)

Cezalandırıcı / denkleştirici Yanlış yapanın cezalandırılması. Cezaların yoğunluğu, suçun yoğunluğu ile dengeli olmalıdır. İş yeri disiplin yönetmelikleri

Yöntemsel / usule ait Uygulamalarda süreçlerin herkese aynı şekilde işlemesini sağlamak. Karar verme, değerlendirme süreçlerindeki açıklık, şeffaflık ve katılımı değerlendirmek amaçlı.

Adalet Bu kavram “dengelemeyi”, “ağırlığını ölçmeyi” ve bir standardın oluşmasını da sağlayacaktır. Değerler psikolojisinde : insanlar “adalet duygusu”na sahiptirler. Benzer durumlara benzer şekilde muamele et. Eşitlik veya eşitsizlik halleri faklı durumlarda, aynı şekilde “adil” olabilirler. “Ödüllendirme” kadar “cezalandırma” da “adil” olabilir.

İşyerinde Adalet Süreçlerde eşit davranmak Adil olmayan rekabet uygulamaları Uygun(adil) disiplin uygulamaları Anlaşmazlıklarda iki tarafı da dinlemek Ayırımcılığa yol açacak önyargıya izin vermemek vb.

Her bir davranış alternatifinin üreteceği fayda ve zararlar nelerdir Her bir davranış alternatifinin üreteceği fayda ve zararlar nelerdir? Hangi seçenek sonuçta en fazla miktarda iyi üretebilir? Etkilenecek kişilerin ne gibi manevi /moral /yasal hakları var ve bunlara saygı gösterecek davranış hangisidir? Daha önceden tanımlanmış ve ilgili görevler /sorumluluklar nelerdir? Hangi davranış biçimi erdemli tanımına uygun olacaktır? Hangi davranış biçimi, etik olarak aksini gerektirecek bir durum olmadığı sürece, herkese aynı şekilde muamele eder ve ayırımcılık veya kayırmaya yol açmaz?

Etik karar verebilme süreci bolca pratikten geçmekle birlikte yukarıdaki gibi sorular vasıtasıyla içinde bulunulan durumu farklı noktalardan değerlendirebilmek ve edinilen bilgilerin yardımı ile etik olarak doğru olanı seçmek daha kolay olacaktır.