GÜMRÜK BİRLİĞİNİN ETKİLERİ Avrupa Birliği Maliyesi Yrd. Doç. Dr. Harun KILIÇASLAN Sakarya Üniversitesi/SBF-Maliye

Öğrenme Hedefleri Gümrük Birliğinin teorik çerçevesini, Bu konuyu çalıştıktan sonra: Gümrük Birliğinin teorik çerçevesini, Gümrük Birliğinin etkilerini öğreneceksiniz.

Gümrük Birliğinin Etkileri 1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri İçindekiler Gümrük Birliğinin Etkileri 1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri 1.1. Ticaret Etkisi 1.2. Üretim Etkisi 1.3. Tüketim Etkisi 1.4. Gelir Dağılımı Etkisi 2. Gümrük Birliğinin Dinamik Etkileri

ÖNERİLER Dersi öğrenmeye başlamadan önce ekonomik bütünleşme ile ilgili bir ön araştırma yapmak dersi öğrenmede etkili olacaktır. Kütüphane ve internet imkânlarından yararlanarak ünitede geçen başlıca kavramları incelemeye çalışınız.

Gümrük Birliğinin Etkileri Gümrük birliklerinde üye ülkeler arasında gümrük tarife duvarlarının kaldırılması ve serbest ticaret alanlarının genişlemesi sonucunda refah artırıcı gelişmeler olduğu gibi, üçüncü ülkelere karsı uygulanan gümrük duvarları nedeniyle refah azaltıcı etkenler de oluşabilir. Tam rekabet piyasasının geçerli olduğu bir dünya Piyasasında optimum refaha ulaşmak için en iyi yol Pareto optimumudur. Fakat, belirttiğimiz üzere, gümrük birliklerinde (dışa karşı uygulanan gümrük tarifeleri sonucunda) optimum refaha ulaşmak söz konusu olamaz. Burada refahın arttırılması söz konusudur. Bu da "ikinci en iyi durum" teorisinin içinde ele alınabilir. Gümrük birliklerinin kurulması, ekonomileri birçok yönden etkiler: ticaret, üretim, tüketim, gelir dağılımı değişir. Bu etkilere gümrük birliklerinin statik etkileri adı verilir.

1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri 1.1. Ticaret Etkisi Kışa dönemde birlik içi ülkeler arasında ticareti kısıtlayan engeller ortadan kaldırılmıştır. Fakat birlik dışı ülkelere karsı ise gümrük duvarlarının devam etmesi sonucu birlik dışı ticaret azalabilir. Kısaca ticaret birlik dışından birlik içine saptırılmıştır. Buna ticaret saptırıcı etki denir. Uzun dönemde ise birlik ülkeleri ile birlik dışı ülkeler arasındaki ticaret artabilir. Örneğin birlik üyeleri, birlik kurulduktan" sonra, daha fazla büyüme gösterip, gelirleri daha hızlı artmışsa, ithalat talepleri artacak ve ticaret hacmi, eskiye göre büyüyecektir. Birlik içinde bu ve benzeri şekilde ticaretin artmasına ticaret yaratıcı etki denir.

1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri 1.2. Üretim Etkisi Gümrük birliği kurulunca, birlik içindeki bazı sanayiler, gümrük tarifelerinin kaldırılması dolayısıyla, bazı girdileri daha ucuza alabilir. Böylece üretim artabilir. Diğer taraftan, gümrük tarifelerinin birlik üyeleri arasında kalkması sırasında, daha önce üçüncü ülkelerden düşük maliyetle alınan bazı mallar, daha yüksek maliyetle birlik üyelerinden alınacağından maliyetler yükselir; bu da üretim azalışına neden olur. Net üretim etkisi bu iki zıt etkinin sonunda oluşur.

1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri 1.3. Tüketim Etkisi Ülkeler gümrük birliğine gidince gümrük içi birlik tarifelerinin kaldırılması ve üçüncü ülkelere karşı ortak gümrük duvarlarının değiştirilmesi (genellikle yükseltilmesi) tüketilecek malların fiyat yapılarının da değişmesini sağlar. Fiyat yapısındaki bu değişiklikler, ülkeyi yurt içi mallar ve üçüncü ülkelerden yapılan ithalattan saptırarak, birlik içi ülkelerden satın alınan mallara yönelir. Eğer birlik içinde ticaret saptırma ve ticaret yaratma etkileri sonucu ithalat artmışsa, tüketim de artmıştır.

1.Gümrük Birliğinin Statik Etkileri 1.4. Gelir Dağılımı Etkisi Gümrük birliği kurulması ticaret saptırıcı, ticaret yaratıcı etkilerin oluşması, üretim ve tüketimin değişmesi, ülkeler arasında gelir dağılımının değişmesine sebep olur. Ayrıca dünya uluslarının bir kısmının gümrük birliğine katılması, bir kısmının birlik dışında kalması, dünya gelir bölüşümünde gümrük birliğine katılan ekonomiler lehine bir durum oluşturur. Çünkü belli ülkeler arasında gümrük birliğinin kurulması, birlik içinde verimliliği, büyüme hızını, dolayısıyla gelir seviyesini diğer ülkelere göre arttırır. Gümrük birliğinin bu etkileri yanında uzun dönemde diğer bazı etkileri vardır. Bunlar dinamik etkiler diye adlandırılır.

2. Gümrük Birliğinin Dinamik Etkileri Gümrük birliğinin kurulması, küçük piyasadan büyük piyasaya geçiş anlamı taşıdığından, ekonomilerin büyük piyasanın avantajlarını da elde etmeleri söz konusudur. Büyük piyasanın meydana getirdiği bu avantajlara dinamik etkiler adı verilir. Dinamik etkiler, piyasanın büyümesi sonucu içsel ve dışsal ekonomilerin oluşmasını, daha ileri teknoloji kullanılmasını, uzmanlaşmanın artmasını, yatırımcılar için belirsizliğin azalmasını kapsamaktadır. Bu etkilerin sonucunda ekonomilerin verimliliklerinin artması da beklenir.

SORULAR Gümrük Birliğinin statik etkilerini açıklayınız. Gümrük Birliğinin dinamik etkilerini açıklayınız.