Üniversite Hastaneleri Organizasyonları Hastane Anatomisi Öğr. Gör. Özgür İnce

Kamu Sektörü Sağlık Hizmetleri Üretimi A- Birinci Basamak ve Koruyucu Sağlık Hizmetleri 2010 Sağlık Bakanlığı İstatistik Yıllığı verilerine göre SB, 6.367 Aile Sağlığı Merkezi, 188 AÇS/AP Merkezi, 961 Toplum Sağlığı Merkezi, 198 Verem Savaş Dispanseri ve 122 Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi ile ülke çapında yaygın bir hizmet sunum ağına sahiptir. AÇS/AP merkezleri bu alanda uzmanlaşmış hekimler ve diğer sağlık personeli görev yapmaktadır. Özellikle kentsel bölgelerde bu alanda uzmanlaşmış merkez ve dispanserlerde önemli hizmetler sunulmaktadır.

A- Birinci Basamak ve Koruyucu Sağlık Hizmetleri Sağlık Bakanlığı 31 Aralık 2010 tarihi itibari ile Türkiye’nin tamamında aile hekimliği uygulamasına geçtiğinde, bu tarih itibari ile daha önce aile hekimliği yerine ve bir sürede aile hekimliği uygulaması ile birlikte faaliyetini sürdüren sağlık ocaklarının faaliyetleri sonlandırılmıştır. Dolayısıyla birinci basamak hizmetlerin sunulmasında aile hekimliği ana hizmet sunucu durumuna gelmiştir.

I. Aile Hekimliği Uygulaması 5258 sayılı yasada “aile hekimi, kişiye yönelik koruyucu sağlık hizmetleri ile birinci basamak teşhis, tedavi ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini yaş, cinsiyet ve hastalık ayrımı yapmaksızın her kişiye kapsamlı ve devamlı olarak belli bir mekânda vermekle yükümlü, gerektiği ölçüde gezici sağlık hizmeti veren ve tam gün esasına göre çalışan aile hekimliği uzmanı veya Sağlık Bakanlığının öngördüğü eğitimleri alan uzman tabip veya tabip” şeklinde tanımlanmaktadır.

I. Aile Hekimliği Uygulaması Aile hekimi, ailenin tüm bireylerinin hekimidir. Bu kapsamda, bireysel koruyucu sağlık önlemleri ile ayakta tedavi ve evde bakım hizmetleri de aile hekimliği kapsamına girer. Birinci basamak sağlık hizmetini aşan sorunlar için diğer uzman hekimler, diş hekimi, diyetisyen gibi kişilere hastayı yönlendirerek, koordinatör görevini üstlenir.

I. Aile Hekimliği Uygulaması Aile hekimlerine gitmek ücretsizdir ve acil durumlar hariç aile hekimi sevk etmeden hastaneye gidenler katkı payı ödemek zorundadır. Zorunlu olmadıkça üç aydan önce hekim değiştirilemez, ancak yeni bir bölgeye taşınanlar istedikleri hekime kayıt olabilirler. Hekimler hastalara yaptırdıkları tetkiklerin ücretini ancak belgeleyerek alabilmektedirler. Sevk oranı arttıkça ve gebe takibi gibi uygulamaların oranı azaldıkça hekimlerin ödemelerinden kesinti yapılmaktadır.

II. Toplum Sağlığı Merkezi Toplum sağlık merkezleri (TSM), bölgelerinde yaşayan toplumun sağlığını geliştirmeyi ve korumayı ön plana alarak sağlıkla ilgili risk ve sorunları belirleyen, bu sorunları gidermek için planlama yapan ve bu planları uygulayan, uygulatan; birinci basamak koruyucu, iyileştirici ve rehabilite edici sağlık hizmetlerini il sağlık müdürlüğünün sevk ve idaresinde organize eden, bu hizmetlerin verimli şekilde sunulmasını izleyen, değerlendiren ve destekleyen, bölgesinde bulunan sağlık kuruluşları ile diğer kurum ve kuruluşlar arasındaki koordinasyonu sağlayan sağlık kuruluşlardır.

II. Toplum Sağlığı Merkezi TSM, her ilçede ve 10.07.2004 tarih ve 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununa tabi olmayan il merkezlerinde kurulur. Bu merkezlerin sorumluluk alanları kuruldukları ilçenin mülki idare sınırlarından oluşmaktadır. TSM, kuruldukları ilçenin nüfus büyüklüğüne göre sınıflandırılmaktadır. Buna göre; nüfusu 100.001 ve üzeri olan TSM A tipi, nüfusu 50.001-100.000 olan TSM B tipi, nüfusu 20.001-50.000 olan TSM C tipi ve nüfusu 20.000’e kadar olan TSM D tipi olarak sınıflandırılmıştır.

III. AÇS/AP Merkezi AÇS/AP Merkezleri, sağlık hizmetlerine duyulan ihtiyaç bakımından toplumun en öncelikli kesimini oluşturan kadın, anne ve çocukların sağlık düzeyini yükseltmek, üreme sağlığı hizmetleri bütünü içerisinde ailelere aile planlaması hizmetlerini ve diğer sağlık kuruluşlarıyla işbirliği içinde diğer ana-çocuk sağlığı hizmetlerinin sunumunu koruyucu sağlık hizmetleri ilkelerine uygun şekilde gerçekleştirmek üzere kurulan temel sağlık hizmetleri birimleridir.

III. AÇS/AP Merkezi Merkezler, ana ve çocuk sağlığı ve üreme sağlığı (aile planlaması dâhil) hizmetleri yeterince verilemeyen ve birinci basamak sağlık kuruluşları eksik olan bölgelere öncelik verilerek, il merkezlerinde her 100.000 nüfusa bir adet olmak üzere kurulabilir. Merkezi yerleşim nüfusu en az 30.000 olan ilçe merkezlerinde de bir adet Merkez kurulur.

IV. Verem Savaşı Dispanseri Verem Savaşı Dispanserlerinin kuruluşu 11.04.1949 tarih ve 5368 sayılı yasa ile düzenlenmiştir. Bu yasaya göre, Sağlık Bakanlığınca gerekli görülecek yerlerde verem savaşı teşkilatı kurulur. Verem Savaşı dispanserlerinde tüberküloz teşhis tedavi ve takibinin yanı sıra bağışıklama hizmetleri ücretsiz olarak yürütülmektedir. Ancak, nihai amaç bu hizmetlerin aile hekimlikleri ve toplum sağlığı merkezlerinin kontrolünde yürütülmesidir.

V. Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) KETEM, hastanelere entegre olarak kurulduğu gibi, resmi ve özel kurumlarca da kurulabilir. Bu alanda eğitimden geçmiş hekimlerden biri, Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelere entegre olan merkezlerde Başhekimlikçe, diğer Merkezlerde ise yetkililerince merkez sorumlusu olarak görevlendirilir.

V. Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi (KETEM) 2004 yılından itibaren KETEM faaliyetlerine başlatılmıştır. 2009 yılında Kanserle Savaş Daire Başkanlığı’nca 81 ilde 81 KETEM kurulmuştur. Ayrıca KETEM faaliyetlerini yürütmek üzere İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı’na bağlı 34 Kadın ve Aile Sağlığı Merkezi ile toplam 122 KETEM kurulmuştur.

B- İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri İkinci ve üçüncü basamak sağlık hizmetleri temelde tedavi hizmetlerinin sunulmasını gerekli kılmaktadır. Ancak birinci basamakta tedavi edilemeyen ve uzmanlık bilgisi gerektiren poliklinik hizmetleri de bu aşamalarda sunulabilir. Başka bir ifade ile yataklı tedavi kuruluşları yatan hastaların yanı sıra poliklinik hastalarına da hizmet vermektedir.

B- İkinci ve Üçüncü Basamak Sağlık Hizmetleri Yataklı tedavi kurumlarında poliklinik hizmetlerinin giderek artması, birinci basamak sağlık hizmetlerinin kullanılmamasının yanı sıra, bu basamakta verilmesi gereken hizmetlerin yerine, hastanelerin poliklinik hizmetleri için çaba ve kaynak harcamasına neden olmaktadır. Bu durum hem ikinci basamaktan itibaren daha pahalıya mal olan hizmetlerin gereksiz kullanımı nedeni ile kaynak israfına hem de uzmanlık bilgisine sahip sağlık personelinin uzmanlık bilgisini gerektirmeyen hastaların yoğunluğu nedeni ile gerekli hizmeti vermesine engel olmaktadır.

Üniversite Hastaneleri Üniversite hastanelerinin amacı; muayene, teşhis ve tedavi için hastaneye başvuran hastaların ayakta veya yatırılarak tedavisi ile sağlık hizmetleriyle ilgili tüm alanlarda eğitim-öğretim, araştırma ve uygulama yapmak, her düzeyde yetkili tıp ve sağlık personeli yetiştirmektir.

Üniversite hastaneleri, Türk Sağlık Sisteminde hizmet sunumu bakımından önemli role sahip kuruluşlardır. Üçüncü basamak sağlık hizmeti sunmaktadırlar.

2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 3 2547 sayılı Yüksek Öğretim Kanunu’nun 3. Maddesi’nde, uygulama ve araştırma merkezleri olarak tanımlanan üniversite hastaneleri, hem sağlık sorunlarının çözümünde rol almakta hem de tıp eğitimi vermektedir.

2010 yılı Sağlık Bakanlığı verilerine göre Türkiye'de toplam 62 üniversite hastanesi var olup, bu hastanelerin 35001 adet fiili yatağı bulunmaktadır. Fiili yatak bazında ihtiyacın yaklaşık %17,5'ini karşılamaktadır.

Diğer organizasyonlarda olduğu gibi hastane organizasyonlarında da üst, orta ve alt kademe yönetim organları bulunmaktadır. Üst kademe yönetim organları, yönetim kurulu (ve bu kurul adına hastanenin belirli işlerini takip eden veya koordinasyonunu sağlayan komitelerden) ve başhekimden oluşur.

Başhekimliğin altında ise fonksiyonel yöneticiler yer almaktadır. Bunlar tıp hizmetleri, yardımcı tıp hizmetleri, hemşirelik hizmetleri ve mali-destek hizmetleridir. Bu fonksiyonel alandaki idari pozisyonlar ise orta kademe yönetim organlarını oluşturur.

Bazı üniversite hastanelerinde genel kurul veya hastaneler tıbbi danışma kurulu da yer almaktadır. Hacettepe Üniversitesi Hastanesinde Hastaneler Tıbbi Danışma Kurulu, Hastaneler Genel Direktörü, Hastaneler Başmüdürü gibi farklı hastane organları olsa da temelde tüm üniversite hastanelerinde durum aynıdır.

Tıp hizmetleri grubunda poliklinikler, klinikler, ameliyathane, yoğun bakım merkezi, sterilizasyon ve anestezi ve reanimasyon hizmetleri yer almaktadır.

Tıp hizmetleri hekimler tarafından verilen veya hekimlerin sorumluluğunda yürütülen hizmetlerdir. Tıp hizmetlerinin hastanede planlanması, organizasyonu ve denetim görevi başhekimindir. Başhekim aynı zamanda hastaneyi yönetmekle görevlidir.

Yardımcı Tıp Hizmetleri Türkiye'de ayrı birer organizasyon yapısına sahip olmayıp kimisi başhekime, kimisi de hastane müdürüne bağlıdır. Hemşirelik organizasyonunun başında başhemşire bulunmaktadır.

Başhemşire, Yüksek Hemşire Okulu mezunu olup, mesleğinde tecrübeli hemşireler arasından Başhekimin önerisiyle Rektör tarafından atanır. Başhemşire, hemşirelik hizmetlerinin kanun, tüzük ve yönetmelikler uyarınca yönetilmesinden Başhekime karşı sorumludur.

Hastanelerde tıp, yardımcı tıp ve hemşirelik hizmetleri dışında kalan hizmetler, idari hizmetler olarak, hastane müdürünün sorumluluğunda organize edilmektedir. Mali hizmetlerin sorumluluğu tahakkuk memuru olarak hastane müdürünün sorumluluğundadır.

Üniversite hastanelerinin de yönetim ve organizasyon açısından tam bir standardı yoktur. Üniversitelere göre farklılık göstermekle birlikte genel bir organizasyon yapısından söz edilebilir.

Bazı hastanelerde Araştırma ve Uygulama Merkezi Müdürleri (Başhekimler) direkt Rektöre bağlı çalışırken, bazı hastanelerde Tıp Fakültesi Dekanlığına bağlı görev yapmaktadır.

Üniversite hastaneleri organizasyon yapıları, kamu hastaneleri ile paralellik göstermekle beraber bazı yönlerden Sağlık Bakanlığına bağlı hastanelerden ayrışırlar.

Her ne kadar Üniversite Hastaneleri Birliği adı altında bir birlik kurulsa da üniversite hastanelerinin her birinin tek başına hareket eden kurumlar olması, ortak ihale, ölçek ekonomisi, personel kaydırması, stok yönetimi, gibi avantajlardan yararlanmalarına engel olmaktadır.

Ayrıca eğitim hastanelerinde olduğu gibi üçüncü basamak hastalarının tedavi edildiği üniversite hastanelerinde Sağlıkta Uygulama Tebliği (SUT) fiyatlarının yetersizliğinin etkisi de hizmet sunumunu önemli ölçüde etkilemektedir.

Hastane kurulu Rektör veya rektör yardımcısının başkanlığında Tıp Fakültesi Dekanı, Başhekim, Dahili Tıp Bilimleri Bölümünden öğretim üyeleri,

Cerrahi Tıp Bilimleri Bölümünden öğretim üyeleri Temel Tıp Bilimleri Bölümü öğretim üyeleri Hastane başmüdürü, İşletme müdürü (döner sermaye) Hemşirelik hizmetleri müdüründen oluşur.

Hastane Yönetim Kurulu Üyeleri Başhekim, Tıp Fakültesi Dekan Yardımcısı, Dahili Tıp Bilimleri Bölümüne bağlı Anabilim Dalı Başkanlarından seçimle 1 öğretim üyesi, Cerrahi Tıp Bilimleri Bölümüne bağlı Anabilim Dalı Başkanlarından seçimle 1 öğretim üyesi,

Temel Tıp Bilimleri Bölümüne bağlı Mikrobiyoloji, Biyokimya ve İmmünoloji Anabilim Dalı Başkanlarından seçimle 1 öğretim üyesi, Hastane Baş Müdürü, Döner Sermaye İşletme Müdürü, Hemşirelik Hizmetleri Müdürü

Hastane Eğitim Öğretim Kurulu Eğitim-Öğretim Kurulu, Tıp Fakültesi Dekanı başkanlığında, Dekan Yardımcıları, Bölüm Başkanları, Başhekim, Başhekim Yardımcıları, Başkoordinatör, Sağlık Yüksek Okulu Müdürü, Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Müdürü ve sağlık ile ilgili Enstitü Müdürlerinden oluşur. Tıp, tıpta uzmanlık ve diğer sağlık personelinin eğitimi ile ilgili önlemleri alır ve uygular.

Hastane Etik Kurulu Hastane Etik Kurulu, Dahili ve Cerrahi Tıp Bilimleri Bölümlerinden üç, Farmakoloji Anabilim Dalından bir, Biyokimya Anabilim Dalından bir, Patoloji Anabilim Dalından bir, Tıbbi Deontoloji Anabilim Dalından bir öğretim üyesinden oluşur.

Kurul, hastane içerisinde verilen hizmetler ile eğitim-öğretim ve araştırma faaliyetlerinin hasta ve hekim haklarına, etik değerlere, yürürlükteki mevzuata uygun olarak yürütülmesi için gereken ilkeleri belirler ve uygulamak üzere Hastane Yönetim Kuruluna sunar. Kurul yılda dört kezden az olmamak üzere gerektiğinde toplanır.

Hastane Yönetim Ekibi Başhekimlik Başmüdürlük HemşirelikHizmetleri Müdürlüğü Hastane Teknik Koordinatörlüğü Eczacılık Hizmetleri Müdürlüğü

Enfeksiyon Kontrol Komitesi Kalite Kontrol Komitesi Sağlık Kayıtları Komitesi