ZEYTİN KARASUYUNUN VE PRİNANIN BETARAFI HATAY Çevre ve Şehircilik Müdürlüğü 2016

Zeytinyağı üretimi Ülkemizde zeytin işleyen irili ufaklı 2000’e yakın işletme faaliyet göstermektedir. (yaklaşık % 80 ‘i 3 fazlı (sürekli) kontinü sistemidir.) İlimizde 88 işletme faaliyet göstermektedir. (Bu işletmelerin çoğunluğu 3 fazlı (sürekli) kontinü sistemlerini kullanmaktadır.)

İLİMİZDE BULUNAN ZEYTİNYAĞI ÜRETİM TESİSLERİNİN İLÇELERE DAĞILIMI İlçe Adı Tesis Adedi Antakya 17 Altınözü 38 İskenderun 1 Arsuz 3 Hassa 10 Dörtyol Belen Samandağ 2 Kırıkhan 4 Erzin Yayladağı Reyhanlı TOPLAM 85

Zeytinyağı üretimi Zeytinyağı üretiminde : Klasik Sistemler (mengene, presleme) Sürekli-Modern Sistemler (santrifüjleme, iki fazlı, üç fazlı sistemler) Kullanılmaktadır.

Zeytinyağı üretimi Her iki yöntem sonucunda; katı olarak , prina sıvı olarak ; yıkama suyu ve karasu olmak üzere 2 tip atık oluşmaktadır.

Zeytinyağı üretiminde Karasu Zeytin meyvesinin kendi özsuyu ve yağ çıkarma işlemi esnasında ilave edilen suyun toplamından oluşan ve zeytin yağı üretiminde elde edilen bir atıksudur. Zeytin karasuyu,polifenol ve çeşitli toksik kimyasal maddeler içermenin yanısıra 50.000-220.000 mg/lt gibi çok yüksek kimyasal oksijen ihtiyacı (KOI) değerlerine sahiptir.

Zeytinyağı Üretiminden Oluşan Karasuyun Kirlilik Karakteristiklerine İlişkin Veri Parametre Birim Değer Kimyasal Oksijen ihtiyacı (KOİ) g/L 40-220 Biyokimyasal Oksijen İhtiyacı (BOİ) 23-100 Toplam Kadı Madde (TKM) 1-20 Yağ ve Gres 1-23 Poli Fenoller 5-80 Uçucu Organik Asitler 0,8-10 Toplam Azot 0,3-1,2 pH 3-5,9

Zeytinyağı üretiminde Prina Bilindiği gibi, prina, zeytinyağı üretiminden geriye kalan zeytin çekirdeği ve posasından oluşan bir katı atıktır.

Zeytinyağı üretimi Zeytinyağı üretimi sonucunda meydana gelen karasuyun ve prinanın bertarafı ile ilgili olarak şu hususlar dikkate alınmalıdır:

Karasu 3 fazlı sürekli (kontinü) sistem yerine daha az karasuyun meydana geldiği 2 fazlı sürekli (kontinü) sistemlere geçilmesi hususu önemle değerlendirilmelidir. Böylelikle karasu miktarında %80 oranında azalma sağlanacaktır. 2 fazlı sürekli (kontinü) sistemde çalışanlar, sistemde oluşan karasuyu, bakanlığımızın öngördüğü geçirimsizliği sağlanmış (kil veya jeomembran) max 1,5 m derinliğinde buharlaştırma yöntemiyle lagünlerde biriktirmelidir.

Karasu Havuzu

Karasu Havuzu

3 fazlı sürekli (kontinü) sistemlerde meydana gelen karasuyun, bakanlığımızın öngördüğü geçirimsizliği sağlanmış (kil veya geomembran) max 1,5 m derinliğindeki lagünlerde biriktirildikten sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde istenen deşarj standartlarını sağlamak kaydıyla alıcı ortama verilmesi mümkün olabilecektir. Bunun için, Fiziko-Kimyasal Arıtma + Aerobik veya Anaerobik Biyolojik Arıtma + Kum Filtreleri + Ters Ozmoz sistemlerinin entegre bir şekilde kullanılması gerekebilecektir.

Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo: 5 Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Tablo: 5.5 Gıda sanayi (Zeytinyağı ve Sabun Üretimi, Katı Yağ Rafinasyonu) PARAMETRE BİRİM KOMPOZİT NUMUNE 2 SAATLİK KOMPOZİT NUMUNE 24 SAATLİK KİMYASAL OKSİJEN İHTİYACI (KOİ) (mg/L) 250 230 YAĞ VE GRES 60 40 pH  - 6-9

Karasu 3 fazlı sistemler için; 3 fazlı sürekli (kontinü) sistemlerde meydana gelen karasuyun, bakanlığımızın öngördüğü geçirimsizliği sağlanmış (kil veya geomembran) max 1,5 m derinliğindeki lagünlerde biriktirilmelidir. Lagünlerde biriktirildikten sonra Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği çerçevesinde istenen deşarj standartlarını sağlamak kaydıyla alıcı ortama verilmesi mümkün olabilecektir. Bunun için, Fiziko-Kimyasal Arıtma + Aerobik veya Anaerobik Biyolojik Arıtma + Kum Filtreleri + Ters Ozmoz sistemlerinin entegre bir şekilde kullanılması gerekebilecektir.

Prina 2 fazlı sistemlerde meydana gelen prinanın , su muhtevasının yüksek olması sebebiyle entegre geri kazanım tesislerinin yapılarak, öncelikle prinanın içindeki yağın geri kazanılması, daha sonra çekirdek ve et kısmının ayrılarak, çekirdek kısmının yakıt olarak kullanılması ve et kısmının ise hayvan yemi olarak kullanılması, veya entegre kompostlaştırma tesisleri kurularak oluşan kompostun öncelikle zeytin ağacı tarlalarında kullanılması, Sağlanabilir.

Prina 3 fazlı çalışan bir zeytinyağı fabrikasından oluşan ham prinanın analiz sonuçları Ham Prinanın analiz sonucu Özellikleri Sınırlar(1.num) Sınır (2.num) Alt Isıl Değer 4791 kcal/kg (min) 4276 kcal/kg (min) Nem (orijinalde) %15.7 (max) %22.6 (max) Yağ %5,6 %6.1 Sodyum (Na) 124.6 ppm (max) 181.9 ppm (max) Boyut %0.71 %1.98

Prinanın bertarafı Zeytin işletmelerinden ortaya çıkan prinanın, yakıt olarak kullanılabilmesi için sağlaması gereken şartlar ; (Isınmadan Kaynaklı Hava Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği) Tablo-13 Prina briketi özellikleri (kuru bazda) ve Sınırlar Özellikleri Sınırlar Alt Isıl Değer 3700 Kcal/kg (min.) Nem (orijinalde) %15 (max.) Yağ %1.5 (max.) Sodyum (Na) 300 ppm (max) Boyut 6 mm (min.) (6mm’den küçük ağırlıkça %5’i geçemez, ancak mekanik beslemeli yakma tesisleri için % 50’ye kadar olabilir.)  

Prina Prina, mevzuatta istenilen değerleri sağladıktan sonra prinanın satışa sunulabilmesi için prina üreticisi, Valilikten(İl Müdürlüğümüzden) Prina Uygunluk İzin Belgesi, Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi Satış İzin Belgesi almak zorundadır.

Katı Yakıt Satıcısı Kayıt Belgesi: Katı yakıt satışı ile ilgili alınmış İşyeri Açma ve Çalıştırma Ruhsatı, Oda Sicil Kaydı (Mahrukatçılar Odasına veya Sanayi ve Ticaret Odasına veya ilgili Esnaf Odasına kayıtlı olduğuna dair belge), İmza Sirküleri (noter onaylı) Taahhütname ile il müdürlüğümüze müracaat etmelidir.

Satış İzin Belgesi: İthalatçı/üretici; katı yakıta ait uygunluk belgesi/uygunluk izin belgesi (ithalatçı/üretici tarafından fotokopisi tasdik edilmiş) katı yakıt satıcısı kayıt belgesi almış satıcıların ve dağıtıcıların (sözleşme yaptıkları ve dağıtıcı kayıt belgesine sahip olanlar) listesinin (katı yakıt satıcıları ile dağıtıcıların kayıt belge numarası, satıcı adı, dağıtıcı adı ve adresi) ekinde yer aldığı bir dilekçe ile il çevre ve şehircilik müdürlüğüne başvurur. Söz konusu başvuru, il çevre ve şehircilik müdürlüğünce incelendikten sonra, uygun bulunması halinde, il Çevre ve Şehircilik Müdürlüğünce bir örneği EK-V’te verilen “satış izin belgesi” ithalatçı/üreticiye verilir. İthalatçı/üreticiye, satış izin belgesinin yanı sıra EK-VII tablosu da verilir. 

Prina Sanayi amaçlı, Pirinayı yakıt olarak kullanan işletmeler, kullanılan pirinanın özelliklerini analiz sertifikası ile belgelemek zorundadır. Gerekli hallerde Valilik yetkililerince analiz yapılabilir veya yaptırılabilir.

Sanayi Kaynaklı Kaynaklı Hava Kirliliğinin Kontrolü Yönetmeliği Tablo-13 Prina briketi özellikleri (kuru bazda) ve Sınırlar Özellikleri Sınırlar Alt Isıl Değer 3700 kcal/kg (min) Nem (orijinalde) %15 (max) Yağ %1,5 Sodyum (Na) 1000 ppm (max) Kül %4

Prina Ayrıca, prina, Yakıt beslemeli, sekonder hava beslemeli, yakma sistemi özelliğine sahip olan anma ısıl gücü 500 kW’ın altında olan tesislerde yakıt olarak kullanılabilir.  Yılda 120 günden uzun sürmeyen mevsimlik faaliyetlerini sürdüren zeytinyağı üretim tesislerinde (yağhanelerde) pirinanın yakıt olarak kullanımına izin verilmektedir. 

Karasu ve prina bertarafı Sonuç olarak, Zeytinyağı işletmelerinin, alıcı ortama atık vermemeleri için, Karasuların, bakanlığımızın öngördüğü geçirimsizliği sağlanmış max 1,5 m derinliğindeki lagünlerde biriktirilmesi, 3 fazlı sistemden 2 fazlı sisteme geçiş yapmaları, Prinanın ısınma amaçlı kullanılabilmesi için mevzuatta belirtilen sınır değerlere getirilmesi, Prinanın, çevreyi rahatsız edici koku ve yağmur etkisiyle sızıntı suyu oluşmasını önlemek için, yakıt olarak kullanılacak pirinanın kapalı alanlarda depolanması ve saklanması gerekmektedir.

Yasal Mevzuat 2872 sayılı Çevre Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5491 sayılı Kanunun 11. maddesi uyarınca, “Üretim, tüketim ve hizmet faaliyetleri sonucunda oluşan atıklarını alıcı ortamlara doğrudan veya dolaylı vermeleri uygun görülmeyen tesis ve işletmeler ile yerleşim birimleri atıklarını yönetmeliklerde belirlenen standart ve yöntemlere uygun olarak arıtmak ve bertaraf etmekle veya ettirmekle ve öngörülen izinleri almakla yükümlüdürler” hükmü yer almaktadır.

İDARİ YAPTIRIM -11 inci maddeye göre kurulması zorunlu olan atık alım, ön arıtma, arıtma veya bertaraf tesislerini kurmayanlar ile kurup da çalıştırmayanlara 122.748 TL (yüzyirmiikibinyediyüzkırsekiz beş ) Türk Lirası idarî para cezası verilir.

ÇEVRE İZNİ Zeytin işletmeleri, 10.09.2014 tarih ve 29115 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Çevre İzin ve Lisanslar Yönetmeliğinin Çevreye Kirletici Etkisi Olan Faaliyet veya Tesisler Listesinin; EK-1 Madde 7.2 (30 m3/gün ve üzeri atıksu oluşturan zeytin işletmeleri), Ek-2 Madde 7.14 (30 m3/gün altı atıksu oluşturan zeytin işletmeleri) Kapsamında olan işletmeler için çevre izni alınması gerekmektedir.

Ancak çevre izninden muaf olunabilmesi için; Tesiste oluşacak karasuyun kapasitesine uygun olarak 1,5 m derinliğinde sızdırmazlığı sağlanmış lagünlerin yapılması ve karasuyun bu lagünlerde biriktirilmesi gerekmektedir. Buna istinaden; 1-Dilekçe ekine, karasuyun biriktirileceği lagününün uygunluk projesi, 2-Alıcı ortama hiçbir şekilde atık bırakılmayacağına dair taahhütname 3-Kapasite raporuyla birlikte , İl Müdürlüğümüze müracaat edilmesi gerekmektedir.

TEŞEKKÜRLER