SOSYAL SORUMLULUK
Sosyal Sorumluluk Nedir? Sosyal sorumluluk; kamu, özel sektör ve sivil toplumun bir amaç etrafında toparlanarak, ortak yaşama yönlenmeleridir. Sosyal Sorumluluk; kendi çıkarlarının olduğu kadar toplumun genel çıkarlarını da geliştirecek ve koruyacak eylemlerin yapılmasıdır. Sosyal sorumluluk, örgütün toplum üzerindeki olumsuz etkilerini minimize etmek ve olumlu etkilerini maksimize etmektir (Şimşek;1999:22-23)
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Nedir? 2001 yılında Avrupa Birliği KSS’yi şu şekilde tanımlamıştır; “Bir şirketin ya da markanın, sosyal ve çevresel kaygıları kendi istekleriyle faaliyetlerinin ve paydaşlarıyla ilişkilerinin bir parçası haline getirmesi ve tüm paydaşlara karşı etik ve sorumlu davranması, bu yönde kararlar alması ve uygulamasıdır.”
İşletme’nin Sosyal Sorumluluğu kavramının günümüzde önemini gittikçe artmaktadır ve tüm dünyadaki işletmeler artık bu konudaki çalışmaların toplumsal fayda oluşturmakla birlikte kendi karlılıklarını ve verimliliklerini de arttırdığının bilincine ulaşmaktadır.
SOSYAL SORUMLULUĞUN ÖNEMİ Dünya’da sosyal sorumluluk konusunda yapılan çeşitli araştırmalar konunun, üreticiler, tüketiciler ve sosyal ortaklar nezdinde de son derece önemli olduğunu göstermektedir. Walker Research’ın 1997 yılında yaptığı bir araştırmada tüketicilerin %76’sının fiyat ve kalite aynı olsa bile “hayırseverlik” söz konusu olduğunda marka değiştirecekleri ortaya çıkmıştır. Yine Fortune Dergisi’nin her yıl yaptığı en beğenilen şirketler araştırmasında da “sosyal sorumluluk” ana kriterlerden biri olarak belirlenmiştir.
Kurumsal Sosyal Sorumlulukların başında, sosyal değerler ve etik gelmektedir. Türk toplumu açısından etik değerlerinden bazıları, alışverişlerde birbirini aldatmamak, haksız rekabet yapmamak, değerlendirmelerde adil ve dürüst olmak, ürün hakkında yalan söylememek, istifçilik yaparak fırsatçılığa yönelmemek, sözünde durmak biçiminde sıralanabilir.
İşletmelerin kurumsal sosyal sorumluluğuna ilişkin en bilinen ve kabul gören yaklaşım Archie Carroll’un “şirketlerin sosyal sorumluluk piramidi” olmuştur. “The Pyramid of Corporate Social Responsibility” başlıklı makalesinde Carroll işletmelerin sorumluluklarını Ekonomik sorumluluklar Yasal sorumluluklar Etik sorumluluklar Gönüllü (philanthropic) sorumluluklar olarak sıralamıştır (Carroll, 1991, 42).
Ekonomik Sorumluluklar İşletmelerin temel ve öncelikli sorumluluğu olup, kaynakları en verimli biçimde kullanarak, toplumun ihtiyacı olan ürün ve hizmetleri üretmesi ve kazançla satmasıdır. Bu doğrultuda verimli çalışarak, mümkün olduğunca kazançlı ve başarılı olmayı hedeflemeli ve böylece ekonomik sorumluluğunu yerine getirmelidir.
Başarılı bir işletme; Çalışanlar için istihdam, Müşteriler için rekabetçi fiyat, Devlet için daha çok vergi, Tedarikçiler için zamanında ödemeler, Toplum için de iktisadi hayatı canlı tutma anlamına gelmektedir.
Yasal Sorumluluklar İşletmelerin faaliyetlerini, dolayısıyla ekonomik sorumluluklarını yasalar ve ilgili düzenlemeler çerçevesinde yürütmesidir. Bu bağlamda işletme, Ticaret kanununa, Mali mevzuata, Rekabeti düzenleyen yasalara, İş kanunlarına, Tüketiciyi ve çevreyi korumaya yönelik düzenlemelere göre faaliyetlerini sürdürmelidir.
Etik Sorumluluklar Toplumun ve paydaşların işletmelerden beklediği doğru faaliyetleri ifade eder. Müşteriler, çalışanlar, hissedarlar ve toplum, kendi normlarına göre işletmelerin faaliyetlerini değerlendirerek, işletmeler hakkında bir yargıya ulaşırlar. Bu bakımdan işletmeler, faaliyetlerini ekonomik ve yasal sorumlulukların ötesinde, toplumun ve paydaşların etik ilintili beklentilerine ve algılamalarına uygun olarak gerçekleştirmek durumundadırlar.
Örneğin, tüketiciyi korumaya yönelik düzenlemeler olmakla birlikte, müşteriler ve toplum işletmelerden daha fazlasını yapmalarını bekleyebilir. Çocuklara yönelik reklamlar yasalara aykırı olmayabilir, ancak ebeveynler bu reklamları uygunsuz ya da yanlış yönlendirici olarak nitelendirebilir ve işletmelerden daha hasas davranmalarını bekleyebilir. Bu bakımdan işletmeler paydaşların duyarlı olduğu konuları belirleyerek uygun stratejiler oluşturmalıdır.
ÖRNEK OLAY Nike örneğine baktığımızda, Nike, ürünlerinin yapıldığı bazı ülkelerdeki tesislerde, o ülkelerin yasalarına aykırı olmamakla birlikte, çocuk işçi çalıştırması, ücretlerin düşüklüğü ve çalışma koşullarının yetersizliği nedeniyle, özellikle ABD’deki sivil toplum kuruluşları ve medya tarafından büyük eleştiri almış ve bu olumsuz durumu düzeltme yolunda adımlar atmak zorunda kalmıştır
Gönüllü (Philanthropic) sorumluluk Artık işletmelerin toplumsal yaşamı zenginleştirmek ve kalitesini arttırmak üzere “iyi bir vatandaş” gibi; Toplumun sorunlarının çözümüne yönelik sürekli ve sistemli girişimlerde ve katkıda bulunması, Programlar geliştirmesi ve uygulaması, Klasik yardımseverliğin ötesine geçmesi beklenir olmuştur.
İşletmelerin yapması zorunlu olmayan ancak artan sayıda işletmenin yürüttüğü etkinlikle arasında şunları sayabiliriz. Çalışanları için sağlık ve destek programları oluşturmak (sigarayı bırakma kampanyası, eşlere danışmanlık, kişisel gelişim için rehberlik, çocuk bakım evleri ve kreşler açmak) Çevre programları yürütmek (ağaç dikimi, erozyon ile mücadele, doğayı koruma) Toplumsal yaşamı zenginleştirmek üzere kültür ve sanat faaliyetlerini desteklemek (müzelere destek vermek)
Sosyal Sorumluluk Alanları İşletmeler ya da yöneticileri sosyal sorumluluklar üzerinde durduklarında, önemli bir konu ortaya çıkmaktadır. Kime karşı sorumlu olunacaktır?
Bu konuda altı büyük gruba işaret etmek mümkündür: Hisse sahipleri ya da sermayedarlar İş görenler Müşteriler (tüketiciler) Yerel halk Ulusal toplum Uluslararası toplum
1. Hisse Sahipleri Ya Da Sermayedarlar Sosyal sorumluluk kapsamına giren ilk konu, işletmenin ve onun yöneticilerinin hissedarlara veya sermaye sahiplerine karşı olan yükümlülükleridir. İşletmenin en önemli kaynağı sermayesidir. Sermaye sağlayan hissedarlar bunun karşılığı belirli bir kâr temin etmek isteyeceklerdir. (Eren, 2002: 108)
İşletmelerin öncelikli rollerinin kâr elde etmek ve bunları pay sahiplerine dağıtmak olduğu konusunda fikir birliği vardır. Bu işletmelerin yaşamlarını geliştirmeleri ve büyümeleri için gerekli kapitali pay sahiplerine sağlayacaktır. Bunun sonucu olarak, pay sahipleri yönetimden, kâr dağıtım ya da varlık değer artışı şeklinde yatırımlarına mümkün olan en yüksek dönüşün sağlanmasını isteyeceklerdir. (Bartol ve Martin 1994: 106)
Çağdaş işletmecilik ve sosyal devlet anlayışına göre; bir bireyin elinde bulunan tasarruf ve ana mal, sadece o bireyin değil toplumun malıdır. Öyleyse, birey bunu kendi yararına olduğu kadar toplumun yararına da kullanmak yükümlülüğündedir; onu sorumsuzca harcayamaz, toplumun genel çıkarına aykırı amaçlar için kullanamaz. Böylece işletme yöneticileri sermayenin kullanımında birer emanetçi sıfatıyla ve sosyal sorumluluk bilinciyle hareket etme durumundadırlar.
2. İşgörenler İş ahlâkı kapsamında değerlendirilmesi gereken bu konu, kanunen yasak olduğu veya toplumsal değerlere aykırı bulunduğu halde; Çocuk denecek yaşta işçileri çalıştırmak, Kadın ve çocuklara düşük ücret politikası uygulamak Ücret, terfi ve teşvik politikasında adil davranmamak Anne olan işçilerin emzirme saatlerinde hassas olmamak ve adam kayırmak gibi konuları kapsar.
İş görenler başlığı sadece işletme içi kapsamında düşünülmemelidir. Özellikle otomasyonun ve nüfusun artması işsizlik oranlarının yükselmesine neden olmaktadır. Öncelikle bu konu bir sosyal sorun olarak tehlike arz etmektedir. İşletmelerin personel temin ederken uyması gereken sorumlulukları da vardır. Ayrıca işe almada; cinsiyet, ırk, özürlülük, ve ya sosyal sınıf farkı gözetmeme sosyal sorumluluğun diğer boyutlarını ifade etmektedir. (Eren, 2002: 109)
3. Müşteriler Sosyal kapsamlı iki alan tüketicilerin dikkatini çekmektedir; sağlıklı, güvenli ürünler ve kalite. Ürün güvenliği ve sağlığa uygunluğu; ürünü tanıtmak, onun hakkında tüketiciyi bilgilendirmek, ürünlerin hangi hammaddelerden yapıldığı, herhangi bir tehlike arz edip etmediği, nasıl kullanılacağı hakkında prospektüsler, kullanma kılavuzları ve etiketler hazırlamak, ürünün üzerine tutturmak veya ambalajının içine yerleştirmek gerekmektedir. (Eren, 2002:109)
Ne tür ve ne kadar süreli garantiler verilecektir? Kalite konusunun gelişimi her geçen gün hız kazanmaktadır. Özellikle, Alıcı kendine sunulan mal veya hizmetten memnun olmadığı takdirde nasıl bir mekanizma ile işletmeye şikayetlerini bildirecektir? Ne tür ve ne kadar süreli garantiler verilecektir? Satış sonrası hizmetten nasıl yararlanacaklardır ve bu tür bilgiler tüketicilere nasıl ulaşacaktır?
4. Toplum Toplumun, eldeki mevcut kaynakların etkin kullanımının ötesine yayılan birçok sosyal ihtiyaçları vardır. Bunun bir sonucu olarak, toplumun işletmelerden bir takım istekleri vardır. Son yıllarda, hava ve su kirliliğinin kontrol altına alınması, kültürel aktiviteler, şehir gelişim planları, yerel sağlık programları, eğitim etkinlikleri gibi birçok istekler büyük fabrikatörlerden ilgililerce talep edilmektedir. (Bartol ve Martin, 1994: 106-108)
Toplum sık sık işletmelerden isteklerde bulunduğu zaman, işletmeler de toplumdan değişik ihtiyaçlarının karşılanmasını istemektedirler. Bu ihtiyaçlar; rahat taşıma (ulaşım) olanakları, eşit vergiler, polis, itfaiye, su, gaz, kanalizasyon, elektrik gibi devlet hizmetleri olarak görülmektedir. (Bartol ve Martin, 1994:108)
Sosyal sorumluluk anlayışına birçok örnek verilebilir Sosyal sorumluluk anlayışına birçok örnek verilebilir. Özellikle birçok işletme, eğitim reformu için laboratuar ve okul yapımı konusunda hassas davranmaktadır.
6. Uluslararası toplum Sosyal sorumluluk, giderek artan bir şekilde uluslararası konular içinde yer almaya başlamıştır. Özellikle uluslararası işletmeleri ilgilendiren bir yaklaşımdır.
Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Kazanımları Öncelikle bilinmedir ki KSS Projelerine kurumların ayırdığı bütçeler belirli kanunlar çerçevesinde gelir vergisi matrahından düşürülebilir.
Kurumsal Sosyal Sorumluluğun Kazanımları Şirket bilinirliği artar Bilinirliğin artması marka değerini artırır Müşteri sadakati sağlamada kolaylaştırıcı rol oynar …
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye Türkiye’de uzun yıllar KSS demek “hayır işleri yapmak” olarak algılanmaktaydı. 2000’li yıllardan sonra ise; çevreden iş etiğine, insan haklarından çalışana verilen değere kadar çok daha geniş bir kavram olarak algılanmaktadır.
Kurum, Kuruluş ve Şirketler Değişiyor
Değişimin Nedenleri
Değişimin Sonuçları
Kurumsal İtibar
Kurumsal İtibar
Kurumsal İtibar
Kurumsal İtibar ve KSS
Kurumsal İtibar ve KSS
Günümüzde KSS
KSS ve Toplum
Toplumlar Ne Bekliyor?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı? KURAKLIK YANGINLAR KASIRGALAR SELLER
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Toplumlar Bu Konulara Neden Duyarlı?
Neler Yapabiliriz?
Neler Yapabiliriz?
Neler Yapabiliriz?
Neler Yapabiliriz?
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye Türkiye’den örneklere bakacak olursak; Bazı şirketler kendi sosyal sorumluluk projelerini kendilerini belirleyip hayata geçirirken; Bazı şirketler ise belirli sivil toplum kuruluşlarına ait sosyal sorumluluk projelerine maddi destek saglarlar.
Başarılı Örnekler Sunjut Teknik tekstil üretimi yapan bir şirkettir. Şirket yönetimi, ulusal ve uluslararası pazarda konumunu güçlendirmek için kullanılan elektrik enerjisinin bir bölümünü rüzgârdan sağlama kararı almıştır. Şirket bu proje ile ‘yenilenebilir kaynak kullanımı kurulumu sahipliği’ kategorisinde, endüstriyel üretim yapan bir şirkette ilk özel rüzgâr gücü tesisatı sıfatı ile Eurosolar tarafından ödüle layık görülmüştür. Toplam 12 Mw rüzgâr gücü santrali, üretimin enerji ihtiyacının büyük bir çoğunluğunu karşılamaktadır. Bu proje bir fabrika bahçesine kurulan ilk rüzgâr tarlası olduğundan Sunjut bundan sonra doğabilecek bürokratik engellerin aşılmasında da önemli bir rol oynamıştır. Böylece, Sunjut’tan sonra aynı uygulamayı yapmak isteyecek olan diğer şirketler için de yol açılmıştır.
Eczacıbaşı –İpek Kâğıt Başarılı Örnekler Eczacıbaşı –İpek Kâğıt Sağlık Bakanlığı verilerine göre son on yılda Türkiye’de 589,000 kişi dışkı yoluyla bulaşan ve tuvalet kâğıdı kullanımı ve basit kişisel hijyen önlemleriyle kolaylıkla önlenebilecek olan hastalıklara maruz kalmıştır. Diğer taraftan Türkiye’deki hane başına düşen yıllık tuvalet kâğıdı tüketimi 580 gram ile Avrupa’da 6.9 kg olan tüketimin %8’i kadardır. Bu bağlamda İpek Kâğıt, son altı yıldır özellikle 7–11 yaş arası çocuklarını hedef alan kişisel hijyen kursları düzenlemiş ve yaklaşık 4.3 milyon öğrenciye ulaşmıştır. İlköğretim Kişisel Hijyen Eğitimi Projesi ile ülke çapında ilkokul öğrencilerine kişisel hijyenin temelleri öğretilerek, daha iyi sağlık ve yaşam standartlarının sağlanabilmesine katkıda bulunulması hedeflenmektedir. Proje, Türkiye’de sağlık şartlarını iyileştirmeyi, hijyen kuralları ile ilgili bilgi ve bilinci arttırmayı amaçlarken, tuvalet kâğıdı tüketimini artırarak sektör liderlerinden biri olan İpek Kâğıt’ın uzun vadede kazanımlarına de hizmet etmektedir. Bu yöntemle proje her iki taraf içinde fayda yaratmakta ve sosyal kalkınma için olumlu bir adım olarak değerlendirilmektedir.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye Kendi Sosyal Sorumluluk Projelerini üreten şirketlerden Turkcell; “Kurumsal Sosyal Sorumluluk Turkcell’de işimizden ayrı olarak düşündügümüz faaliyetler degil, işimizin kendisidir. “ ifadesini kullanıyor.
Başarılı Örnekler Aygaz Gelecegin müşterileri olarak tanımladığı çocukları da ihmal etmeyerek bilgilendirilmeleri için gerekli faaliyetlerde bulunmaktadır. 2002 yılında ilkokul ögrencilerini yangın, deprem, ilkyardım, trafik ve ev-okul kazalarına ilişkin konularda eğitmeyi amaçlayan ‘Dikkatli Çocuk’ kampanyasını bu amaçla gerçekleştirmiştir. Ateşböceği eğitim birimleri projesi ve “Aygaz Ev Kazalarına Karşı Uyarıyor” kampanyası da şirketin farkındalık yaratmak amacıyla gerçekleştirdiği KSS çalışmaları arasındadır. Raporları halka açıktır ve seçkin üniversitelerce degerlendirilerek geribildirim raporu elde edilir.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye Belirli sivil toplum kuruluşlarına ait sosyal sorumluluk projelerine maddi destek saglayan kuruluşlardan biri ise İkea’dır.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye İkea Türkiye 1 Kasım-31 Aralık 2012 tarihleri arasında, Türkiye’deki 5 İkea mağazasında kurulan Unicef stantlarında İkea’nın ürün yelpazesi dışındaki Unicef ürünlerinin satışını gerçekleştirmiş ve bu satışlardan elde edilen geliri de Türkiye’deki çocukların anaokulu eğitimine bağışlamıştır.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk ve Türkiye İkea’nın destekte bulunduğu Unicef’i kısaca tanımak gerekirse; Unicef, Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonunun, çocuk haklarının uygulanmasını destekleme konusunda uzmanlaşmış olan bir Birleşmiş Milletler kurumudur. Kurumun bütün çalışmaları, tarihte en yaygın olarak benimsenen insan hakları sözleşmesi olan BM Çocuk Haklarına dair Sözleşme dogrultusunda yürütülmektedir.
Hayata Bağlı Kalın Toplumda trafik güvenliği bilincini artırmayı hedefleyen ‘Trafik Hayattır’ kurumsal sorumluluk platformunun yeni kamu spotunda Mustafa Sandal rol aldı. BP Türkiye ve Doğuş Otomotiv işbirliği ile çekilen filmde, ünlü sanatçı emniyet kemeri sayesinde trafik kazasından kurtulup, emniyet kemeri ile hayata ve sevdiklerine bağlanan bir babayı canlandırıyor.
Türkiye’de faaliyet gösteren uluslararası şirketlerin de İşletme’nin Sosyal Sorumluluğu konusunda çalışmaları bulunmaktadır. Örneğin Colgate Palmolive her yıl “Türk Diş Hekimleri Birliği” ile birlikte “Diş Koruma Günleri” düzenlemektedir. Bu yıl dördüncüsü gerçekleştirilecek organizasyon yüz binlerce kişiye ücretsiz diş muayenesi olanağı sağlayarak Türkiye’de koruyucu diş hekimliği alanının gelişmesine katkıda bulunmuştur.
Kurumsal Sosyal Sorumluluk Daha çok ulusal ölçekte inceledigimiz kurumsal sosyal sorumlulugu küresel ölçekte inceleyecek olursak karşımıza neler çıkar?
Global Compact (Küresel İlkeler Sözleşmesi)
Global Compact Nedir? Global Compact (Küresel İlkeler Sözleşmesi) Birleşmiş Milletler’in Küresel İlkeler Sözleşmesi 2000 Aralık ayında yürürlüğe girmiş olan ve gönüllülük üzerine dayalı bir uluslararası sosyal sorumluluk organizasyonudur. 100’den fazla ülkeden 3000’den fazla katılımcı şirketle dünyanın en büyük gönüllü kurumsal vatandaşlık girişimidir.
Global Compact Nedir? Küresel İlkeler Sözleşmesi ; insan hakları, çalışanların hakları ve rüşvet ile ilgili 10 ilkeden oluşmaktadır.
Sözleşme’yi İmzalayan Bir Kurum Hangi İlkeleri Benimsediğini Taahhüt Etmektedir? İnsan Hakları İlke 1: İş dünyası ilan edilmiş insan haklarını desteklemeli ve bu haklara saygı duymalı İlke 2: İş dünyası, insan hakları ihlallerinin suç ortagı olmamalı
Sözleşme’yi İmzalayan Bir Kurum Hangi İlkeleri Benimsediğini Taahhüt Etmektedir? Çalışma Standartları İlke 3: İş dünyası çalışanların sendikalaşma ve toplu müzakere özgürlüğünü desteklemeli İlke 4: Zorla ve zorunlu işçi çalıştırılmasına son verilmeli İlke 5: Her türlü çocuk işçi çalıştırılmasına son verilmeli İlke 6: İşe alım ve işe yerleştirmede ayrımcılıga son verilmeli
Sözleşme’yi İmzalayan Bir Kurum Hangi İlkeleri Benimsediğini Taahhüt Etmektedir? Çevre İlke 7: İş dünyası çevre sorunlarına karşı ihtiyati yaklaşımları desteklemeli İlke 8: İş dünyası çevresel sorumluluğu artıracak her türlü faaliyete ve oluşuma destek vermeli İlke 9: İş dünyası çevre dostu teknolojilerin gelişmesini ve yaygınlaşmasını desteklemeli
Sözleşme’yi İmzalayan Bir Kurum Hangi İlkeleri Benimsediğini Taahhüt Etmektedir? Yolsuzlukla Mücadele İlke 10: İş dünyası rüşvet ve haraç dahil her türlü yolsuzlukla savaşma Küresel ilkeler nelerdir ya da Sözleşme’yi imzalayan bir kurum hangi ilkeleri benimsediğini taahhüt etmektedir? Küresel İlkeler Sözleşmesi özel sektör kuruluşlarını, on temel evrensel ilkeye uymaya çağırmaktadır. Dünyanın her yerinde bu evrensel ilkelerin iş stratejilerinin, operasyonlarının ve kültürünün bir parçası haline gelmesi için çalışmaktadır.
Küresel İlkeler Sözleşmesi Üyeliği Ne Anlama Geliyor? Üye olmak için, bu on temel ilkenin tümünü bir defada karşılamaları beklenmemektedir. Önemli olan ilkelerin gerekleri için kademeli olarak gelişmedir. Üye kuruluşlardan, bu ilkelere öncelikle kendilerinin uymasını ve zaman içinde çözüm ortaklarından da bu ilkelere uymalarını beklemelerini istemektedir. Amaç küresel kalkınma kültürünü yaymaktır.