Nazmiye Nurdan BİTEN

Sağlıklı ve normal bir yaşam, doğumdan başlayarak dengeli ve yeterli beslenme ile sağlanmaktadır. Anne sütü 4-6 ay hiçbir ek gıda kullanmadan tek başına yeterlidir.

 Çocuklar büyüme sürecinde oldukları için enerji harcaması yetişkinlere oranla fazladır.  Süt çocuklarının vücutlarında yeni dokuların yapılması nedeniyle protein, mineral ve vitaminlere gereksinim fazladır.

Çocuğa verilecek besinler, onun sindirim sistemine uygun olmalıdır. Çocuğun dişleri olmadığı için besinler emilebilir kıvamda olmalıdır. Geçerli bir engel olmadıkça bebek mutlaka en az ilk 6 ay emzirilmelidir.

Bebeklerin günlük sıvı ihtiyacı vücut ağırlığının her kilogramına ortalama ml'dir. Yani 5 kg olan bir bebeğin günlük beslenmesinde ortalama olarak toplam ml sıvı bulunmalıdır aydaki süt çocuklarının enerji veren besin öğelerine olan ihtiyaçları şöyle açıklanmaktadır. Katı ve sıvı yağlar : Günlük ortalama 10 gram. Şekerler : Günlük ortalama 20 gram. Pekmez, bal, reçel vb. : Günlük ortalama 10 gram.

Süt çocuklarının protein içeren besinlere olan gereksinimleri şöyle açıklanmaktadır. Et ve benzeri türlerde ; Yumurta : Günlük ortalama 50 gram. Et ve kuru baklagiller : Günlük ortalama 30 gram Süt ve türevlerinde ise ; Süt veya yoğurt : Günlük ortalama 600 gram. Peynir : Günlük ortalama 10 gram.

Süt çocuğunda, günlük ortalama mineral gereksinimi şöyledir ; Kalsiyum : 500 mg, Demir : mg, ( 6 aydan sonra ) İyot : 50 mikrogram, Magnezyum : 70 mg, Fosfor : 400 mg, Manganez : 1- 2 mg, Potasyum : 0- 4, gram, Sodyum : 1 gram, Kükürt : mg, Çinko : mg. Flouid : Milyonda bir ( içme - kullanma suyunda ) alınmasına gereksinim vardır.

Çocukların vitamin gereksinimlerinde bazılarının günlük ortalama değerleri şöyledir; A vitamini : 1500 I.U. B12 Vitamini : mcg B6 vitamini : mg Folik asit : mcg, C vitamini : mg D vitamini : 400 I.U.

 Süt çocuklarının dişleri 6-9 aylarda çıkmaya başladığından çocuklara verilecek besinler emilerek yenilecek kıvamda olmalıdır.  Süt çocuklarında nişastanın sindirimini sağlayan amilaz enzimi az miktarda bulunduğu için süt çocuklarına ilk aylarda nişastalı gıdalar verilmemelidir. Diğer tüm besin gruplarının sindirimi yapılabilmektedir.

Doğal Beslenme: Bebeğin ilk 4-6 ay yalnız anne sütü ile beslenmesidir. Karışık Beslenme: Anne sütü-inek sütü veya toz sütleri birlikte kullanarak yapılan beslenmedir. Yapay Beslenme: Anne sütünün olmadığı durumlarda anne sütü dışındaki gıdalarla bebeğin beslenmesidir.

 Anne sütü bebeğin D vitamini dışında ilk 4-6 ay tüm günlük ihtiyaçlarını karşılamaktadır.  Anne sütü doğumda kolostrum, geçiş sütü ve olgun süt olarak protein, karbonhidrat ve vitaminlerin bileşimleri ile bebeğin ihtiyacı oranında değişerek sağlanmaktadır.  Anne sütünün enfeksiyonlara karşı koruyucu etkisi bebek memeden kesildikten sonra bile ilk bir yıl devam etmektedir.  Her zaman steril, hazır ve ekonomiktir.  Anne sütü alerjik değildir.  Çocuğun özellikle psikolojik gelişimine olumlu etkileri vardır.  Emzirme, diş gelişimine en büyük etkiyi yaparak ağız yapısı ve kalıcı dişlerin anatomik bozukluğunu önler.  Anne sütü 4-6 ay tam verilmeli, 6-12 ayda ise ek besinlerle birlikte emzirmeye devam edilmelidir.  Çinko, demir ve kalsiyum emilimini kolaylaştırır.  Anne sütü çiğ olarak alındığında vitaminler zarar görmez.

Anne sütünün bileşimi, D vitamini dışında bebek beslenmesi için önerilen minimum gereksinimleri karşılamaktadır. Başlıca bileşenler su, süt şekeri, yağ ve proteindir. Anne sütündeki demir, çinko ve kalsiyum bebeğin bağırsaklarından daha iyi emilir. Sona doğru yağ içeriği artar. Yağlı süt bebekte doyma hissi oluşturur. Şişmanlığı önlemek için bu his önemlidir.

 Anne, emzirmeye başlamadan önce ellerini sıcak suyla yıkamalı ve günde bir defa emzirme öncesinde meme başları su ile silinmeli.  Annenin sırtını dayayarak emzirmesi rahat bir pozisyondur. Yatarak emziriyorsa çocuğun başını yastıklar desteklemek gerekir.  Anne bir koluna bebeğin başını yaslamalı be bebeğin yüzü anneye dönük olmalıdır.  Anne baş parmağını memenin üstüne diğer parmaklarını da altına destek yapmalıdır.  Emzirdikten sonra bebek annenin omzuna yatırılıp sırtı hafifçe sıvazlanarak gazı çıkartılmalıdır.  Bebeklerin beslenmeden sonra altı değiştirilmemelidir sarsılacağından kusmaya neden olabilir.

 Doğumla emzirmeye başlanmalıdır.  Bebek açlık belirtisi veriyorsa ağladıkça gece dahil emzirilmelidir.  Başlangıçta emzirme birkaç dakika olmalı ilk ay içerisinde arttırılarak 2-10 dk alacak şekilde uygulanmalıdır.  Bebeği memeden zorla çekmemelidir.  Bebek bir memeyi emdikten sonra diğer meme verilmelidir.  İlk iki saat içinde emzirilmeye başlayan bebeğe ek gıda verilmemelidir.

Bebeğin gün geçtikçe artan hareketliliği için gereksinme duyduğu enerjiyi ona sağlayacak ilave kalori ilk 6 aydan sonra püre haline getirilmiş besinler ve sütle karıştırılmış tahıl unlarının verilmesi ile karşılanır. Çocuk memeden kesileceği zaman şunlara dikkat edilmelidir: -Çocuk bedenen sağlıklı olmalı, kaşıkla beslenmeye alıştırılmalı, ek besinlere alıştırılmış olmalı. -Çocuğu memeden kesmek için uygun mevsim seçilmeli, ortam çocuğun memeden ayrılması için uygun olmalı.

 Bir kerede bir ilave besine başlanır.  İshal, kusma ya da döküntü gibi uyumsuzluklar görülüre, üç hafta verilmeyip üç hafta sonra tekrar başlamalıdır.  Katı besinlere, beslenme zamanlarından birinde, meme ya da mamadan önce başlanır.  Besinler ılık olmalıdır.  Hasta olan çocuklara tamamlayıcı gıdalara başlamamalı ve onun sevdiği yada kolayca alabileceği besinler verilmelidir.  Tamamlayıcı gıdalar alıştırmanın, taban ve tavan tarihlerine uygun olmasına özen gösterilmelidir.

Meyveler doğru kullanıldığı zaman içerdikleri vitaminler bozulmaz ve vücut için gerekli olan miktarlar alınmış olur. Meyve Suları: Yıkanmış turunçgiller ve domatesin suyu sıkılıp, süzgeçten geçirilerek bekletilmeden çocuğa verilir. Meyve Ezmeleri: Yıkanmış sert meyveler rendelenerek, yumuşak meyveler kaşıklar ezilerek bekletilmeden çocuğa verilir. Sert meyveler soyulup parçalandıktan sonra az kaynar suya atılıp pişirilir. Sonra kaşıkla ezilerek çocuğa verilebilir.

Çocuklara sebzelerin verilmesi ile besinsel değeri yanında, tuzluya, pürtüklüye ve koyu besinlere alışılması amaçlanmaktadır. Sulu Sebze Püresi: Çocuğa sebze çorbası verildikten sonra sulu sebze püresine geçilir. Sebze çorbası pişirir gibi hazırlanır. Pişmiş olan patates, havuç ve diğer sebzeler ezilerek püre durumuna getirilir. Karışık Sebze Püresi: Sebze çorbası ve sulu sebze püresine alışmış olan 3,5-4 aylık yapay beslenen süt çocuğuna bir öğün verilir.

Süt çağındaki çocuklara bunlara ek olarak çorbalar, yoğurt, muhallebi, et ve sakatat, kuru baklagiller hazırlanma şekillerine uygun olarak hazırlandıktan sonra verilir. Tamamlayıcı besinlere ilk başlanacak besinler elma veya şeftali suyu ve püresi ile yoğurttur. Bunları izleyerek sebzeler, diğer meyve suları, yumurta, etler eklenir. Sebze ezmeleri ve çorbalar her gün taze olarak pişirilir. İçine un ve yağ eklenerek zenginleştirilir.

 Biberonlar yuvarlak, geniş ağızlı ve ölçü işaretli olmalıdır. Ölçü işareti kesinlikle kontrol edilmelidir. Böylece bebeğe ne ölçüde gıda verildiği anlaşılır. Ağzının geniş olması da kolay yıkanıp temizlenmesi için şarttır.  Yeni alınan lastik emzikte kauçuk kokusu olabilir. Bu kokuyu çocuklar sevmezler. Koku tuzla ovularak giderilebilir.  Süt emzikten fışkırır gibi akmamalı, emzik uzun ve büyük olmamalıdır.  Biberon kullanıldıktan sonra emzik çıkarılıp sıcak suyla yıkanmalıdır. Biberon temizlenirken fırça kullanılmalıdır ve çok iyi durulanmalıdır. 4-6 aydan itibaren kolay temizlenebilen kaşık yada bardaklar beslenmeye başlanmalıdır.