KUR’AN VE SÜNNET PERSPEKTİFİNDE AİLEDE DİNİ DEĞERLER

AİLE NEDİR? Aile, aralarında kan bağı ve akrabalık bulunan kadın, erkek, çocuklar ve yakın akrabalardan oluşan toplumun en küçük sosyoekonomik birimidir.

AİLE NEDİR? Aile, nüfusu yenileme, kültürü taşıma, çocukları sosyalleştirme, ekonomik, biyolojik ve psikolojik tatmin işlevlerinin yerine getirildiği toplumsal bir kurumdur.

AİLENİN ÖNEMİ Bir toplumun varlığını devam ettirebilmesi, çocukların toplumun inanç ve değerleri doğrultusunda yetiştirilebilmesine doğrudan bağlı olduğu için aile toplumlar için en önemli rollerden birisini yerine getiren bir kurumdur. Aile bir ahlak mektebidir. Bu mektep karşılıklı ödevlere sahip insanlar tarafından oluşmuş sosyal bir gruptur.

Değerler, kültür ve topluma anlam ve önem veren ölçütlerdir. DEĞER NEDİR? Değer, bir toplum, sınıf ya da insan için önem taşıyan nesne ve olaylardır. Değerler, kültür ve topluma anlam ve önem veren ölçütlerdir. Değerler öğretilebilir ve öğrenilebilir olgulardır.

DEĞER SINIFLAMASI 1. Hazcı (hedonist) Değerler (olumlu: haz; olumsuz: acı) 2. Bilgi değerleri (Olumlu: doğru; olumsuz: yanlış) 3. Ahlaki değerler (Olumlu: iyi; olumsuz: kötü) 4. Estetik değerler (Olumlu: güzel; olumsuz: çirkin) 5. Dini değerler (Olumlu: sevap; olumsuz: günah)

KUR’AN’DA AİLE İLE İLGİLİ DEĞERLER

Ayetler Ey inanlar, kendinizi ve ailenizi ateşten koruyunuz. (Tahrim, 66/6) Onda 'sükun bulup durulmanız' için, size kendi nefislerinizden eşler yaratması ve aranızda bir sevgi ve merhamet kılması da, O'nun ayetlerindendir. Şüphesiz bunda, düşünebilen bir kavim için gerçekten ayetler vardır. (Rum,30/21) Kadınlarınız sizin tarlanızdır; tarlanıza dilediğiniz gibi varın. Kendiniz için (geleceğe hazırlık olarak güzel davranışlar) takdim edin. Allah'tan korkup- sakının ve bilin ki elbette O'na kavuşucusunuz. İman edenlere müjde ver.(Bakara, 2/ 223)

Sana neyi infak edeceklerini sorarlar Sana neyi infak edeceklerini sorarlar. De ki: "Hayır olarak infak edeceğiniz şey, anne-babaya, yakınlara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalmışadır. Hayır olarak her ne yaparsanız, Allah onu şüphesiz bilir.(Bakara, 2/215) Rabbin, O'ndan başkasına kulluk etmemenizi ve anne-babaya iyilikle- davranmayı emretti. Şayet onlardan biri veya ikisi senin yanında yaşlılığa ulaşırsa, onlara: "Öf" bile deme ve onları azarlama; onlara güzel söz söyle.(İsra,17,23)

İnsanlığın İlk Ailesi Adem ve Havva bir bütünün iki eş parçasıdır. Her ikisi de yeryüzünün halifesi olma onur ve sorumluluğuna sahip kılınmışlardır. (Bakara, 30.) Hatayı birlikte işlemiş, pişmanlığı birlikte yaşamış ve beraberce tövbe etmişlerdir. İnsan olma ve insanlığın anne ve babası olma sorumluluğunu hatasıyla, sevabıyla birlikte taşımışlardır. Oğullarının arasında yaşanan ve birinin ölümüyle sonuçlanan üzücü olayın acısına beraberce yanmışlardır. Evlatla imtihan olunmanın ağır yükünü taşırken, arkalarından gelecek tüm anne babalara ibretlik bir öykü ve unutulmaz bir ders bırakmışlardır: “Aile hayatı cennette başlasa bile hep cennetteki gibi devam etmez. İnişli yokuşlu bu yolda engelleri birliğin ve sevginin gücüyle aşmalıdır.

İmran Ailesi İyilerden bir kimse olan İmran ve iffetli bir kadın Hanne...(Meryem, 28.) Genç yaşta dul kalan, yıllarca özlemini çektikten sonra sahip olduğu tek varlığı, karnındaki yavrusunu Allah’a adayan bir anne...(Al-i İmran, 35.) Erkek beklenirken dünyaya sürpriz bir kız çocuğu olarak gelen Meryem... Annesinin samimi adağını Rabbinin en güzel şekilde kabul buyurduğu, bir peygamberin elinde narin bir bitki gibi yetiştirdiği, katından özel rızıklarla beslediği Meryem...(Al- i İmran, 37.)Büyük bir mucizeye tanıklık edecek, genç yaşta omuzlarına ağır bir yük yüklenecek ve babasız bir çocuk dünyaya getirecek olan Meryem... Yerleşik geleneğin kadın konusundaki tüm inanç ve algıları yerle bir edildi mabette büyüyen Meryem ile. “Erkek, kız gibi değildir.” tabusu yıkıldı Meryem ile. Bu ailenin Kur’an’daki hikâyesinden alınacak pek çok önemli mesaj olmakla birlikte belki de en çarpıcı olanı bu idi bizler için. Allah nezdinde değerli olmak erkek ya da kadın olmakla ilgili değildir. Hepimiz için asıl mesele “Meryem” olabilmektir.

İbrahim Ailesi Putperest bir baba, Nemrut’un zulmünden yavrusunu koruyabilmek için hamileliğini gizli tutan ve dağ başında doğum yapan fedakâr anne, üç büyük dinin atası, ulü’l-azm peygamber olan oğul. Uzun yıllar evlat hasretiyle tutuşan Hz. Sare. Kucağında yeni doğmuş yavrusuyla bir bilinmeze doğru yola çıkan Hacer anne, Kâinatın Efendisinin babaannesi. Babanın samimi duası ve meleklerin muştu-suyla dünyaya gelen iki salih evlat; İsmail ve İshak. Hz. İbrahim ve eşlerinin çile, sabır, iman, teslimiyet dolu hayatlarının yediveren gülleriydi bu yavrular. Öyle bir soy ki; baba, evlat, torun, torunun çocuğu cümlesi peygamber! Her namazımızda salatüselamlarla andığımız bu aile bize ölümsüz dersler bırakmıştır: “İman sadakat ister.” “Sabrın sonu selamettir.” “Evlat, anne babanın hem duası hem aynasıdır.” “Güzel yaşayanlar güzel izler bırakırlar arkalarında. Zamanın yok edemediği, tarihin eskitemediği izler.” “Bir aileyi kalıcı kılan madde, makam, servet değil, sevgi, sadakat ve ülfettir.

Yakup Ailesi Bir aileyle daha tanıştırır Kur’an bizi Yusuf suresinde: Yakup ailesiyle. Kardeşler arasında baş gösteren bir kıskançlık öyküsü daha çıkar karşımıza, bu surede. Kur’an âdeta: “Kardeşler arasında olur böyle şeyler” der, biz ebeveynleri teselli eder. Acı bir ayrılık hikâyesiyle başlayan sure güzel bir kavuşmayla sona erer. Hikâyenin mutlu sonla bitmesinin iki önemli sebebi vardır: Yakub’un sabrı ve Yusuf’un affı... Yaşanan onca olumsuzluğu ve kardeşlerin hatasını siler, yüreklerde açılan yaraları tedavi eder.

Musa Ailesi Akla gelmeyenlerin bir gün başa gelebileceği gerçeğinin çarpıcı bir örneği de Hz. Musa ve ailesinin yaşadıklarıdır. Kral emir verecek, doğan tüm erkek çocuklar öldürülecek, Allah’tan gayrı güvencesi olmayan bir hanımefendi bebeğini bu zalimlerin katliamından koruyabilmek için çareler ararken, Rabb’inin imdadı yetişecek. Böylece sorgusuz sualsiz Mevla’sına teslim olacak ve yavrusunu nehrin sularına bırakacak. Nehir bebeği Firavun’un sarayına, Hz. Asiye’nin kucağına taşıyacak. İnsanlık, anne olmak için evlat dünyaya getirmenin şart olmadığını Asiye anneden öğrenecek. (Kasas, 7- 13.)Anneli babalı olsun olmasın, nice yetimlere ve kimsesizlere koruyucu aile olmanın, şefkatle bağrına basmanın güzelliğini gösterecek bizlere Asiye anne.

İbretlik Aileler Bir tarafta koca, Hz. Lut ve kadın, Bağiye. Hz. Nuh ile eşi de böyle. Öte yanda koca Firavun ve hanım Asiye. (Tahrim, 10.) İşte imtihan dünyası. Aile bireylerinin birbiriyle sınavı. Bu sınavın en ağırlarından biri de evlat ile olandır kuşkusuz. Kur’an bu bağlamda bize baba-oğul hikâyelerinden bahseder: Hz. Nuh oğlunu ısrarla iman gemisine davet ediyor, oğul ise isyan içinde sel sularına kapılıp gidiyor. Babanın serzenişine Rabbi; “Ey Nuh o senin ailenden değildir.” diyerek cevap veriyor. (Hud, 43-47.)Aile olabilmek için aynı soydan gelmenin yeterli olmadığı, asıl önemli olanın aynı yolda yürümek, aynı inanç ve duyguyu paylaşmak olduğu gerçeğiyle yüzleşiyoruz böylece. Lokman suresinde bir babanın oğluyla yaptığı sohbetin bir bölümüne tanık oluyoruz. (Lokman, 13-19.)Anlıyoruz ki; ebeveynin en önemli görevi önce kendini sonra evladını iyi yetiştirmek ve ateşten onları koruyabilmektir. (Tahrim, 6.)

Kainatın Efendisinin Ailesi Âlemlere rahmet Yüce Nebi’nin ailesinden de bahseder Kur’an-ı Kerim. Hane-i saadette bir dönem yaşanan bazı olumsuz durumlara atıfta bulunur. Bir yandan Efendimiz’e, bu durum karşısında takınacağı tavır konusunda uyarılarda bulunurken diğer yandan peygamber eşlerini, annelerimizi Allah ve Rasulüne itaat hususunda ikaz eder. (Ahzab, 28-34.)Böylece Rasulüllah Efendimizin aile mahremiyeti üzerinden bütün ümmetine ilahî mesajlar verilmiş olur. Peygamber ailesi de dahil sorunsuz aile yoktur. Ancak sorunlarıyla baş edebilen ve çözebilen aileler mutlu ve kalıcıdır. Problemlerin çözümünde ortak akıl işletilmeli, öfke ve şiddet değil, diyalog ve sükûnet esas olmalıdır.

HADİSLERDE AİLE İLE İLGİLİ DEĞERLER

Hanımlarıyla İletişimi “Müminlerin iman bakımından en mükemmeli huyu en iyi olanıdır. Hayırlınız kadınlarına karşı hayırlı olanlardır. “Size hanımlarınıza iyi davranmanızı tavsiye ediyorum.” “Kadınlar, erkeklerin dengi, benzeri ve tam bir eşidir. Hanımlarınızı dövmeyiniz.» Hanımlarınıza kötü söz söylemeyin. Ona ve yaptığı işlere ‘çirkin’ demeyin. Sakın yüzüne vurmayın.” “Kişinin, su ve yiyecek olarak hanımının ağzına koyduğu her şeyin bir ecri ve sevabı vardır.» “Bir kimse kadınına buğz etmesin. Çünkü hoşlanmadığı huyları varsa, buna karşılık hoşuna giden huyları da vardır.”

Hz. Aişe söyle anlatır: “Evliliğimizin ilk yıllarındaydı. Efendimiz ile yarışma isteğinde bulundum. Kabul ettiler. Bu yarışta hedefe öncelikle ben vardım ve yarısı kazandım. Bu yarıştan sonra aradan uzun bir aman geçmişti ve ben kilo almıştım. Ortam müsaitti ve efendimiz yarışmak istedi. Yarıştık ama ben bu kez geride kaldım ve o kazandı. ‘Bu öncekilerin karşılığıdır’ buyurdu.”

Numan bin Beşir anlatıyor: “Bir gün Ebu Bekir (ra) Hz Numan bin Beşir anlatıyor: “Bir gün Ebu Bekir (ra) Hz. Peygamber’in kapısını çalmıştı. çeride Hz. Aişe’nin sesini yükselttiğini işitti. çeri girer girmez, tokatlamak üzere yakaladı. Resulullah araya girerek mani olmaya çalıştı. Ebu Bekir, öfkeli halde çıktı. Hz. Peygamber, Hz. Ebu Bekir çıkınca Hz. Aişe’ye, “Gördün ya seni adamın elinden kurtardım” dedi. Birkaç gün sonra tekrar gelen Hz. Ebu Bekir, onları barış içinde görünce: “Beni kavganıza dahil ettiğiniz gibi barışınıza de dahil edin” der. Hz. Peygamber’de “ettik, ettik” diye cevaplar.

Çocuklarıyla İletişimi “İnsanın bakmakla yükümlü olduğu aile fertlerini sefil bırakması, kendisine günah olarak yeter.” “Çocuklarınıza ikram ediniz ve onları güzel terbiye ediniz.” “Hiçbir baba, çocuğuna güzel terbiyeden daha değerli bir bağışta bulunmamıştır.” “Çocuklarınıza iyilikle davranınız ve onları güzel terbiye ediniz.”

Hz. Cabir bir gün Resulullah’ın huzuruna girdiğini bu sırada Hasan ve Hüseyin’i sırtına bindirmiş olan Hz. Peygamber’in (dört ayak vaziyetinde yürümekte olduğunu) anlatır. Cabir dayanamayarak “Deveniz ne iyi deve, sizlerde ne iyi binicilersiniz “der.

Hz. Peygamber, torunu Hz. Hasan’ı sevgi ve şefkatle sevip öptüğü bir esnada Akra b. Habis adında bir kişi, “Benim on çocuğum vardır. Onların hiç birisini öpmedim” demiştir. Bu sözleri Hz. Peygamber, merhametsizlik olarak değerlendirmiş ve o kişiye; “Şayet senin kalbinden Allah merhameti söküp atmışsa ben ne yapayım?” buyurmuş, sonra da “Merhamet etmeyene merhamet edilmez” demiştir. İbn Mace’nin rivayetine göre ise, “Çocuklarınızı öper misiniz” diye soran bedevilere, “evet” cevabını vermiştir. Bedevilerin “Fakat biz Allah’a ham dolsun öpmeyiz” demeleri üzerine de Hz. Peygamber, “Allah kalplerinizden merhameti çıkardıysa ben ne yapabilirim” buyurmustur.

Akrabalarla İletişimi «Yoksula bir şey vermek sadakadır. Akrabaya bir şey vermenin iki sevabı vardır. Birisi sadaka sevabı, diğeri de akrabayı görüp gözetme sevabıdır.» “Kim rızkının Allah tarafından genişletilmesini, ecelinin uzamasını isterse sıla-i rahim yapsın.» “Nesebinizden sıla-i rahim yapacaklarınızı öğrenin. Zira sıla-i rahim akrabada sevgi, malda bolluk, ömürde uzamadır.” «Akrabasının yaptığı iyiliğe aynıyla karşılık veren onları koruyup gözetmiş kabul edilmez. Asıl akrabayı koruyup gözeten kimse kendisi ile ilgiyi kestikleri zamana bile onarla sevgiyle muamele etmeye ve iyilik yapmaya devam edebilen kimsedir.”

Peygamberimize bir gün bir adam gelir: “Ben akrabalarımı ziyaret ediyorum ama onlar beni ziyaret etmiyorlardır” Bunun üzerine Peygamberimiz, « Olsun, sen onları ziyaret etmeye devam ettiğin sürece Allah, seninledir » cevabını verir.

1. Hz. Peygamber aile içi iletişimde öncelikle sevgi ve hoşgörü ilkesini esas almıştır. Eşleriyle, çocuklarıyla ve akrabalıyla iletişim kurarken sevgi ve hoşgörüye önem vermiştir. 2. Hz. Peygamber aile içi iletişimde önemli olan sevgiyi, sözleriyle ve davranışlarıyla bizzat göstermiştir. Ve sevgiyi açıkça göstermekten çekinmemiştir. 3. Hz. Peygamber aile içi iletişimde yardımlaşmayı da esas almıştır. O, evlilikte eşler arasında önemli olan ilkeleri bizzat uygulamıştır. Ev işlerinde eslerine yardım etmiş, eşlerinin her türlü sıkıntılarıyla yakından ilgilenmiş, onlara her konuda destek olmuştur. 4. Hz. Peygamber sıla-i rahimin öneminden bahsetmiş, akrabalarıyla her zaman yakından ilgilenmiş, onlarla olan iletişimini hiçbir zaman koparmamıştır. 5. Çocuk yetiştirme konusunda önemli olan hoşgörü, sevgi, merhamet ve şakalaşma gibi ilkeleri yerinde ve ölçülü bir şekilde kullanmış, ve bunların önemine dikkat çekmiştir.

Sonuç İman Sadelik Adalet Vefa Sevgi Mahremiyetin korunması Saygı Sadakat Güven İffet Şefkat Merhamet Nezaket Hoşgörü Sadelik Vefa Mahremiyetin korunması İşbölümü Sorumluluk Tatlı dil Paylaşma Yardımlaşma Anlayış Sabır Ülfet

AİLENİN GELECEĞİ

20. yüzyılda büyük değişiklikler meydana gelmiştir 20. yüzyılda büyük değişiklikler meydana gelmiştir. Bunları şu şekilde sıralayabiliriz: Sanayileşme, şehirleşme, aile hayatı, cinsel devrim, cinsiyet rollerinin değişmesi, evlilik dışı beraberlilikler, geleneksel aile fonksiyonunun kaybı, bireyselcilik, materyalizm, sekülerizm, çoğulculuk, bürokratikleşme, rutinleşme, yalnızlaşma, rasyonalizm, izafileşme, yığınlaşma, endüstrileşme ve teknolojikleşme.

Ailenin Geleceğine İlişkin kin İki Görüş İyimser Görüş Kötümser Görüş

İyimser Görüş İyimser görüşe göre, günümüzdeki ailenin düşüşü ya da çöküşü diye bir şey yoktur. Dolayısıyla ailede meydana gelen değişmeler, sadece çağdaş toplumun ihtiyaçlarını karşılamaya yönelik bir değişimdir.

Kötümser Görüş Kötümser görüşe göre ise, mevcut çöküş halindeki aile, çökmeye ve bozulmaya gelecekte de devam edecektir. Bu görüşü savunanlara göre, gelecekte boşanma oranları artacak, bekarlık bir yaşam şekli olarak tercih edilecek, çocuk yapmama normatif olarak kabul edilecek, aileler, geçmiş dönemlere göre fonksiyon, güç ve otoritelerini kaybedecekler, kültürel bir değer olarak ailenin önemi azalacak, insanlar aile yaşamına ilişkin zaman, para ve enerji harcama yerine, daha çok kendileri için yatırım yapacaklardır.

Yine kötümser görüşü savunan kişilere göre, gelecekte “alternatif aile şekilleri” ortaya çıkacaktır. Bu aile şekli ise şunları içerecektir: Tek ebeveynli çocuklar, aynı cinsiyete sahip kişiler ve çocuklar, aynı cinsiyete sahip çocuksuz aileler, çocuksuz karşı cinsten bireyler, çocuklu karşı cinsten olan bireyler ve kadın-erkek ve çocuklardan oluşmuş birlikte yaşayan aileler.

Aile Yapısını Tehdit Eden Krizler Ailenin geleceğiyle ilgili senaryolar gerçekleşsin ya da gerçekleşmesin, günümüzde aile yapısını tehdit eden krizleri şunlardır: Evlilik yaşının gecikmesi Boşanma olaylarının artması Aile rollerinin değişimi: Yeni anne ve baba rolleri Tek ebeveynli çocuklar Aile bireylerindeki sayının azalışı Çocuk sahibi olmada karşılaşılan zorluklar: İş hayatı ve geç evlenme Aile reisliği sorunu Ailenin yaşlanması Yalnızlık (tek başına yaşama sorunu) Evlilik dışı yaşamın yaygınlaşması Ekonomik sorunlar

ARAŞTIRMA SONUÇLARI