SOR-SAP-ÇÖZ-1 Havza planlama ve proje süre, dört eşit zaman dilimine bölünmelidir. Birinci zaman diliminde genel havza verileri temin edilecektir. İkinci zaman diliminde Çiftçi ve Köylü Merkezli Problem Tespiti ve Problem Çözümü(Sor-Sap- Çöz) metodu uygulanacaktır. Üçüncü zaman diliminde, faaliyetler arazide belirlenecektir. Dördüncü zaman dilimi içerisinde de, büroda işler tamamlanıp proje idareye teslim edilecektir.

SOR-SAP-ÇÖZ-2 Çiftçi ve Köylü Merkezli Problem Tespiti ve Problem Çözümü(SOR-SAP-ÇÖZ) metodu, cinsiyetleri, yaşları ve sosyal durumları ne olursa olsun tüm köy halkının eşit söz hakkına sahip olduğu bir ortamı sağlar. Söz konusu bu süreç, sadece köy toplantılarının yapılması ve toplantı sonrası proje faaliyetlerin belirlenmesinin yanı sıra proje faaliyetlerinin uygulanması ve sonuçların izlenmesi gibi daha bir çok çalışmaları içerir. Bu açıdan Sor-Sap- Çöz metodu, planlama, projelendirme, uygulama, izleme ve değerlendirme sürelerini de içine alır.

SOR-SAP-ÇÖZ-3 Toplantının tarafları; devlet kurumları, köy muhtarları, azalar ve köylülerdir. Köy toplantılarında dikkat edilecek en önemli hususlar şunlardır; Uygulayıcı kurumlar, köy ziyaretleri yapmadan önce, genel olarak havzanın doğal kaynak varlığı, bu varlığın nitelikleri ile uygulamaya dönük faaliyetler hakkında arazi çalışmaları yapmış olmalı ve genel bir bilgiye sahip olmalıdırlar. Arazi gözlemleme çalışmaları bitirildikten sonra, havzanın köy muhtarları ile görüşme yapmak suretiyle köy toplantılarının yeri ve zamanı belirlenmelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-4 Toplantılara mutlaka her kurum temsilcisinin eksiksiz katılması sağlanmalıdır. Toplantı ve toplantıyı takip eden bütün süreçler şeffaf olmalıdır. Toplantıların tüm paydaşları kapsayacak şekilde yapılması, planın yapımı ve planın uygulanması sırasında, karşılaşılabilecek sorunları büyük ölçüde azaltacaktır.

SOR-SAP-ÇÖZ-5 Bu toplantılarda sorunlar doğrudan kırsal halkın kendisinden öğrenilmelidir. Çünkü kırsal kesimin kendi sorunlarıyla ilgili konularda çok bilgili oldukları bilinmelidir. Bu açıdan çiftçilerin geçmiş tecrübe ve performansları, gelecek vizyonları ve katılım taahhütleri toplantı sırasında iyi değerlendirilmelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-6 Sorunların tespit edilmesinde kişi kendisini, karşısındakinin yerine koyarak sorunlara bakmalıdır. Sorunların ve çözümlerin öğrenilmesinde, sadece yazılı programa, yani anket formlarına gerek olmayabilir. Sorunlar karşılıklı ve uyum içinde öğrenilir. Düşünceler ve deneyimler paylaşılır. Bu konuda yöntemler esnek olmalıdır.

SOR-SAP-ÇÖZ-7 Sorun saptamada konular için, dayatma yapılamaz. Tek başına konuşulmaz. Daha çok kırsal kesim konuşur. Toplantılarda inisiyatifin kırsal kesimde olduğu konusunda güven ortamı sağlanmalıdır. Kadınlar sorun belirlemenin içine katılmalıdır. Hatta kadınlarla, erkeklerden ayrı toplantılar yapılmalıdır.

SOR-SAP-ÇÖZ-8 Toplantılarda kurum elemanları sadece soru sormalı fazlaca yorum yapmamalı ve sadece köylüden cevap alınmaya çalışılmalıdır. Bu aşamada köylü ve kurum elemanları arasında iletişimin, samimiyetin ve güven ortamının geliştirilmesine çalışılmalıdır.

SOR-SAP-ÇÖZ-9 Sorunların belirlenmesinde çapraz kontrol sistemi kurulmalı, anormallikler, çelişkiler ve farklılıklar araştırılmalı ve test edilmelidir. Sorunların tam olarak ortaya konması için hedef gruplar belirlenmeli ve gerekirse daha küçük gruplarla, özellikle hedef gruplarla yeni toplantılar tertip edilmelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-10 İlk toplantıda hemen proje anlatılmamalıdır. Köylünün ne işle meşgul olduğu, köyün hayvan varlığı, cinsleri, orman ve meraların durumu, köyün tarımsal faaliyetleri ile mevcut sorunlar hakkında fikir alışverişi yapılmalıdır

SOR-SAP-ÇÖZ-11 Daha sonra, uygun bir teknik eleman tarafından genel bir bilgi olarak; Erozyonun ve selin tanımı, havzada yaşamın devamlılığı açısından toprağın ve suyun önemi, toprak-bitki-su ve erozyon ilişkileri kısaca açıklanır ve yavaş yavaş proje anlatılmaya başlanır.

SOR-SAP-ÇÖZ-12 Yöre insanları ile iletişim sağlanmasından sonra, yöreyi çok iyi bilen ve köylüleri temsil edebilecek bir veya birkaç kişi tarafından köy krokisi çizilir. Kroki üzerinde yerleşim, tarım, mera ve orman alanları ile su kaynakları belirlenir. Daha sonra, toplantıya katılan köylü ve çiftçilerden, köyün sorunlarının ne olduğu, bireysel ve yazılı olarak talep edilir.

SOR-SAP-ÇÖZ-13 Sorunların belirlenmesi için daha önceden hazırlanmış küçük anket kâğıtları dağıtılarak en önemli sorunlarından önem sırasına göre yazılması istenir. Yazım işi tamamlandıktan sonra kâğıtlar toplanır ve sırayla okunmak suretiyle herkesin göreceği şekilde bir yazı tahtasında veya büyük bir kâğıtta sorunlar sıralanır.

SOR-SAP-ÇÖZ-14 Daha sonra aynı sorunlar birleştirilerek, ayrı bir büyük boy kâğıtta en çok talep sırasına göre sıraya göre yazılır. Bu şekilde belirlenen havza sorunlarının, proje kapsamında ne kadarının çözülebileceği konuşulur. Proje ile çözülemeyecek sorunların neden çözülemeyeceği izah edilir.

SOR-SAP-ÇÖZ-15 Toplantılarda sorunlara göre tartışma yapılır. Önemlilik sıralamasında uzlaşmaya varılır. Bu açıklamalardan sonra, köyde yapılması gereken rehabilitasyon ve gelir artırıcı faaliyetler izah edilir. Ormancılık ve tarım faaliyetleri anlatılırken, projeden desteklenen gelir getirici faaliyetler, daha çok yukarıda bahsedilen sorunları genellikle kapsamalı ve sorunlara çözüm getirmelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-16 Planlama çalışmalarına başlamadan önce, proje uygulamalarından etkilenecek gruplara dikkat edilmelidir. Özellikle bozuk orman alanlarının ve meraların iyileştirilmesi amacıyla küçükbaş hayvancılığa kapatılmasının istenmesi halinde, hayvan sahipleri bu durumdan en fazla etkilenen grup olarak görülmektedir.

SOR-SAP-ÇÖZ-17 Gelir getirici faaliyetlerin seçiminde, orman ve mera gibi doğal kaynakların rehabilitasyonuna olumlu etki yapabilecek faaliyet türleri belirlenmelidir. Gelir getirici faaliyetlerin hedef gruplara dağılımında, rehabilitasyon faaliyetlerinden olumsuz etkilenen hanelere yönlendirilmelidir. Özellikle ormana ve meraya bağımlı küçükbaş hayvan sahiplerine, kontrolsüz tarım yapılan meyilli marjinal tarım alanlarını kullananlara, gelir getirici faaliyetlerde öncelik verilmelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-18 Proje başlangıcında yapılan yatırımlarından en fazla fayda temin edenler, sulamalı tarım alanlarına sahip olan çiftçilerdir. Bu gruba gelir artırıcı faaliyetler planlanmış ise, söz konusu bu grubun da meradan ve ormanlardan faydalanan hayvanları yoksa yani aynı zamanda hayvan sahibi değillerse, proje tartışılacaktır. Bunu önlemek içinde sadece orman ve mera kaynaklarını kullanan küçükbaş hayvan sahiplerine değişik gelir seçenekleri sunulmalıdır.

SOR-SAP-ÇÖZ-19 Ancak bütün bu toplantılardan sonra proje oylanarak kabulü istenir. Proje kabul edildiği takdirde, konu edilen sorunların arazide belirlenebilmesi için duruma göre üç veya dört adet çalışma grubu oluşturulmalı ve bu gruplar, kararlaştırılan günlerde araziye gitmek suretiyle proje faaliyetlerini yerinde incelemeli ve faaliyetlerin miktarını belirlemelidir.

SOR-SAP-ÇÖZ-20 Çalışma grupları arazide, ormancılık, mera ve tarımsal faaliyet sahalarının yerlerini, sınırlarını ve miktarlarını tespit ederler. Çalışma sınırları içerisinde çeşitli sebeplerle saha seçimine konu olamayacak alanlara dikkat edilir ve bu sahalar seçim dışı bırakılır. Sonuçta bütün faaliyetleri içeren taslak bir plan hazırlanmalıdır.

SOR-SAP-ÇÖZ-21 Taslak planın kabulü için de, belirlenen günlerden birinde projeye katılan köy muhtarlarından randevu almak suretiyle köylerde ikinci bir toplantı yapılır. Toplantıya Kurum temsilcileri, Koordinasyon Kurulu, Planlama Grubu, Köy Muhtarı, Azalar ve projeden yararlanacak çiftçi ve köylülerin katılımı sağlanmalıdır. Toplantıda planlama grubu, arazide yapmış oldukları tüm çalışmaları harita üzerinde anlattıktan sonra katılımcıların görüşlerini alırlar.

SOR-SAP-ÇÖZ-22 Katılımcılar bazı faaliyetlere ve miktarlarına itiraz edebilir veya projeye bir kısım yeni faaliyet türlerini ilave etmek isteyebilirler. Tartışmalar sonunda tüm kurumların proje faaliyetleri ve haritadaki yerleri kesinleşir ve onaylanır. Bu toplantıdan sonra kesin mikro havza projesinin yapım aşamasına geçilir.

SOR-SAP-ÇÖZ-23 Proje köylü tarafından kabul edilmediği takdirde, köy projeden hemen çıkartılmamalıdır. Nerede hata yapıldığı, köyün projeyi neden kabul etmediği ayrıntılı bir şekilde düşünülmelidir. Köylü ve çiftçiye verilmesi düşünülen gelir artırıcı faaliyetler yetersiz midir? Projenin uygulanması halinde köylü ne kazanacak veya ne kaybedecektir? Projeden faydalanıcılar projenin amacına hizmet etmeyen topraklı zengin çiftçiler midir?

SOR-SAP-ÇÖZ-24 Asıl hayvancı kesim ormancılık faaliyetlerinden dolayı arazilerinin kapanacağından endişe etmekte midir? Bu açıdan hayvan sahiplerine esaslı bir çözüm önerisi sunulmuş mudur? Daha sonraki günlerde yeni çözüm önerileri geliştirilmeli ve köye tekrar gelmek suretiyle proje yeniden anlatılmalıdır

İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER İsmail KÜÇÜKKAYA Orm. Yük. Müh.