1 DAĞLIK SU HAVZALARININ SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ İsmail KÜÇÜKKAYA Orm.Yük.Müh.

2 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN SÜRDÜRÜLEBİLİR HAVZA YÖNETİMİ İLE OLAN İLİŞKİSİ (1) Sürdürülebilir Kalkınma :  Sürdürülebilir kalkınma, toplumsal, çevresel, ekonomik ve kültürel boyutları olan bir kavramdır.  Bu boyutların her birinin kendi içinde, toplumsal gereksinimler, biyolojik çeşitlilik, üretim, kültür mirası gibi hayli önemli farklı konu başlıkları vardır.

3 SÜRDÜRÜLEBİLİR KALKINMANIN SÜRDÜRÜLEBİLİR HAVZA YÖNETİMİ İLE OLAN İLİŞKİSİ (2)  Sürdürülebilir kalkınmaya ilişkin çalışmalarda bu farklı çevresel toplumsal ve ekonomik boyutları tek tek ve birbirinden bağımsız olarak değil, birbirleriyle etkileşim içinde ele almak gerekir.  Sistemin içerisinde yer alan her bir boyutun sürdürülebilirliği diğerlerinin de sürdürülebilir olmasına bağlıdır.

4 DOĞAL KAYNAK TAHRİBATININ TOPLUMDAKİ SONUCU

5 DAĞLIK SU HAVZALARINDA DOĞAL KAYNAK TAHRİBATININ DÖNGÜSÜ Arazilerde mülkiyet belirsizliği, Meralarda ortak kullanım, Dağlık alanlarda Enerji darboğazı, Tarım alanlarının miras yoluyla küçülmesi, Fakirlik, Eğitim noksanlığı, Hızlı nüfus artışı. Orman ve meralarda arazi işgalleri, Aşırı otlatma, Orman tahribatı, Tarımda yanlış arazi uygulamaları Erozyon, sel ve taşkınlar, Kuraklık ve çölleşme, Yoksulluk ve açlık, Göç.

6 I- PROTOKOLLERLE: Projenin;  Sektörler arası bağlayıcılığı düşük,  Sektörler arası koordinasyonu zayıf,  Katılımcılığı yeterli değil,  Belli bir hiyerarşik düzeye kadar ilgisi mevcut,  Arkasındaki siyasi irade zayıf,  Finans kaynağı az,  İzleme ve değerlendirme etkin değil, HAVZA YÖNETİMİNDE SEKTÖRLERİN BİRLİKTE ÇALIŞMA BİÇİMLERİ (1)

7 II- PROJE BİRLİĞİ İLE: Olumlu yönleri;  Sektörleri motive eden yurtdışı eğitimleri,  Sektör temsilcileri arasında bağlayıcılık yeterli,  Proje sürecinde finans kaynağı garantili,  Sorunların tartışılması, çözümünde kararlılık ve uyuşmazlıklara çözüm getirme (koordinasyon güçlü),  Üst seviyeye kadar ilgi,  İzleme ve değerlendirme yeterli HAVZA YÖNETİMİNDE SEKTÖRLERİN BİRLİKTE ÇALIŞMA BİÇİMLERİ (2)

8 II- PROJE BİRLİĞİ İLE: Olumsuz yönleri;  Birlikte çalışma deneyimi fazla olmayan sektörler arasında sıkı bir koordinasyonu gerektirmesi ve koordinasyon kurullarının oluşturulmasında da “talimat” ve “tavsiye” şeklinde zayıf bir hukuksal temelin bulunması,  Proje birlikteliğinin en önemli teşvik unsuru olan yurtdışı gezi ve eğitimlerin proje sonunda ortadan kalkması, HAVZA YÖNETİMİNDE SEKTÖRLERİN BİRLİKTE ÇALIŞMA BİÇİMLERİ (3)

9 II- PROJE BİRLİĞİ İLE: Olumsuz yönleri;  Havzada yaşayan halkın yaşam ve eğitim seviyesinin düşük olması nedeniyle teknik tarımın geliştirilmesinde ve doğal kaynak tahribatının önlenmesine dönük bilinçlendirme çalışmalarında daha yoğun bir eğitimi gerektirmesi,  Proje bütçesinin önemli bir bölümünün dış kaynakla garanti edilmesine rağmen iç kaynak sıkıntısının ortaya çıkmasıyla yatırımların aksaması,  İzleme- değerlendirmenin, proje bitiminden sonra önemini yitirme tehlikesinin mevcut olması,  Bilgi birikimine sahip yerli veya yabancı uzmanların sadece proje süresince kiralanabilmesi, HAVZA YÖNETİMİNDE SEKTÖRLERİN BİRLİKTE ÇALIŞMA BİÇİMLERİ (4)

10 II- PROJE BİRLİĞİ İLE: Olumsuz yönleri;  Mikro havzaların son derece degrade olmasından dolayı, havzaların sürdürülebilir bir yönetime kavuşturulması için gerekli zamanın, proje süresi yönünden yetersiz kalma ihtimalinin bulunması,  Katılımcılığın ve kurumlar arası birlikteliğin proje süresiyle sınırlı olması, sektörlerin proje bitiminden sonra kendi başlarına çalışma rahatlığına yönelme ihtimalinin mevcudiyeti,  Havza rehabilitasyon çalışmalarının sadece Doğu Anadolu Su Havzası Rehabilitasyon çalışmalarında denenmiş olması, HAVZA YÖNETİMİNDE SEKTÖRLERİN BİRLİKTE ÇALIŞMA BİÇİMLERİ (5)

11

12 KATILIM HAVZA YÖNETİMİNİN UYGULAMA SAFHALARI MALİYET PAYLAŞIMI  Köylü ve çiftçinin maliyet paylaşımı  Devletin maliyet paylaşımı SAHİPLENME SÜRDÜRÜLEBİLİR HAVZA YÖNETİMİ

13

14 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (1) YUKARIDAN AŞAĞIYA DOĞRU YÖNETİM ANLAYIŞI YUKARIDAN AŞAĞIYA DOĞRU YÖNETİM ANLAYIŞI  Çiftçi ve köylümüzün görüşleri alınmadan teknik, ekonomik ve politik olarak uygun görülen projelerin, kamu kurum ve kuruluşlarca uygulanmasıdır  Projeler merkezde hazırlanır.  Bu hususta köylü ve çiftçi ile yeterli işbirliği yapılmaz.  Ancak uygulayıcı kuruluşlar, projenin çiftçi ve köylüye yararlı olduğunu iddia ederler.

15 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (2) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (1)  Katılım, herhangi bir faaliyete, bireylerin başlangıçtan itibaren görüş, emek ve para ve diğer destekleri verme şeklinde iştirak etmesidir.  Katılım, tüm köy bireylerinin bir araya gelerek sorunların serbestçe tartışılabildiği toplantılara ihtiyaç duyar.  Toplantılarda sorunlar ve çözümler dinlenir, dikkate alınır, reddedilmez.

16 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (3) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (2)  Sorunların çözümü, katılımcıların ortak kabullenmesiyle belirlenir.  Devlet kuruluşları, sorun ve çözüm belirleme toplantılarına katılmalı, açıklayıcı olmalı ve görüş bildirmelidir. Ancak zorlayıcı çözüm önermemelidir.

17 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (4) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (3)  Katılımcı yaklaşımın iki boyutu vardır. Birincisi merkeziyetçilik sınırlarının daraltılması, yani merkezin yetkilerini taşra ile daha çok paylaşması, ikincisi de merkezin katılımı öğrenmesi ve bu anlayışa hazır hale gelmesidir.

18 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (5) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (4)  Bu yaklaşımda, kamu kurum ve kuruluşları, uzmanlar, sivil toplum örgütleri, halk için, planlama yapan ve uygulayan olmaktan vazgeçer, halkı kendi projelerini üreten, kendi imkanlarını projeye seferber eden, uygulayan ve denetleyen olmaya yönlendirir.  Merkez, projeye teknik danışmanlık ve rehberlik şeklinde destek sağlar.

19 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (6) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (5)  Katılımcı yaklaşım bir metot olmaktan çok, bir davranış ve tutum değişikliğidir. Bilgi paylaşımı, karşılıklı iletişim ve etkileşime dayalı, yaşayarak öğrenme ilkesinden yararlanır.  Amaç, havzadaki doğal kaynakların ne olduğunu ve bunların değerlerini öğrenmek ve öğretmek, doğal kaynak tahribatının nedenlerini açığa çıkarmak ve bunu önlemek içinde yerel imkanları ve Devleti harekete geçirmek için grup oluşturmaktır.

20 HAVZA YÖNETİMİNDE KATILIMCI YAKLAŞIM ANLAYIŞI (7) AŞAĞIDAN YUKARIYA DOĞRU KATILIMCI YÖNETİM ANLAYIŞI (6)  Çiftçi ve köylümüzün yaşam biçimini, ihtiyaçlarını ve deneyimlerini dikkate alan, halkla birlikte, çözüm üreterek doğal kaynaklarla geçim alternatifleri arasında uyum sağlayan ve bu konuda havza yönetim planları yapan ve bu planları halka benimseten bir anlayışı ifade etmektedir. Havza planlarının tanziminde ve uygulanmasında aktif olarak yöre halkının katılımı gerekir. Yani planlamanın tasarımını tek başına uzmanlar değil, yerel insanlar da belirler.

21 HAVZA PLANLAMA EKİBİNE KATILACAK PERSONELİN TEMEL ÖZELLİKLERİ  Çalışmalarda sürekli bulunabilmeli,  Katılımın önemini bilmeli,  Ortak özveri ve destek sağlama iradesine sahip olmalı,  Meslek taassubu bulunmamalı,  Alan tecrübesine ve mesleki birikime sahip olmalı,  Sorumluluk alabilmeli,  Yanlış anlamaların açıklanacağı ve ayrıntıların tartışılacağı kadar yeterli zamana sahip olmalı,  Tartışabilmeli ve tartışmalarda, başkalarının da haklı olabileceği tecrübesi bulunmalı,

22

23 DAĞLIK SU HAVZALARININ SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİ

24 MEVCUT DOĞAL KAYNAKLARIN DURUMU (1)  Orman, mera, tarım ve su kaynaklarının durumu: –orman tahribatı, aşırı otlatma, orman yangınları, tarla açma, meyilli alanlarda tarım, hatalı su kullanımı,  İnsan kaynaklarının ekonomik durumu, gelir kaynakları: –Gelir seviyesinin düşüklüğü, kırsal fakirliğin mevcudiyeti,  Sosyal Yapı - Eğitim, göç, ulaşım: –Çevresel eğitim ihtiyacı, aşırı göç

25  Dağlık alanlar hassas bir ekosisteme sahiptir. Bu nedenle dağlık alanlardaki tarımsal üretim sistemleri kolayca elden çıkabilecek kırılgan bir yapıya sahiptir.  Bu sahalarda yaşayan insanlar, dağlardan elde edilen kaynaklara doğrudan bağımlı olup, oldukça fakirlerdir. Çünkü, havzalar düşük toprak üretkenliğine, ufak işlenebilir üretim parsellerine, kısa vejetasyon periyoduna ve sık değişen iklim şartlarına sahiptirler.  Mikro havzalardaki rehabilitasyon faaliyetlerinin tamamı gerek devlet, gerekse çiftçi ve köylü açısından düşük geri dönüşümlü yatırım çeşididir. MEVCUT DOĞAL KAYNAKLARIN DURUMU (2)

26 AMACIN ORTAYA KONULMASI:  Erozyon, taşkın ve sel kontrolu,  Toprak ve su kirliliğinin azaltılması,  Kaliteli, bol ve sürekli su temini,  Havzada yaşayan insanların yaşam seviyesinin yükseltilmesi yani; Sürdürülebilir orman, mera ve tarım yönetimi,

27 ÇÖZÜM (1)  Rehabilitasyon faaliyetlerini yerel halk tarafından kolayca benimsenmesi düşünülemez. Hatta gelirlerinin azalacağı düşüncesi ile halk, uygulamalara karşı çıkabilmektedir.  Bu nedenle, düşük geri dönüşümlü çevresel değişmeleri yerel halka benimsetmek için, proje kısa vadede gelir yaratan faaliyetleride sağlamalıdır.  Ancak bütün bu faaliyetler, başlangıçtan sonuna kadar yerel halkla birlikte yapılmalıdır. Birlikte yapmak yaklaşımı, proje tarafından önerilen olumlu değişikliklerin benimsenmesini ve sahiplenilmesini sağlar. Böylece uzun dönemde çevresel değişikliklerin sürdürülebilirliği desteklenir.

28 ÇÖZÜM (2) Bütün Bunların Işığında:  Havza bazında, çok disipline dayalı, entegre, merkezde değil havzada, halkın ve ilgililerin katılımı ile havza planlaması,  Uygulayacılar ve yönetim arasında sağlam bir yatay ve dikey koordinasyon,  Kurumsal ve yasal düzenleme,  Kamu yatırımlarının sağlanması.

29 ÇÖZÜM (3) Rehabilitasyon:  Doğa Koruma,  Orman ve meraların iyileştirilmesi,  Erozyonun önlenmesi,  Su kirliliğinin önlenmesi,  Akarsu kıyılarının korunması. Gelir artırıcı faaliyetler:  Teknik tarımın geliştirilmesi,  Tarımda sulama,  Küçük ölçekte tarımsal sanayi.

30 ÇÖZÜM (4) Alt yapının iyileştirilmesi:  Yol,  Elektrik,  İçme suyu etc. Eğtim:  Araştırmalar,  Bilinçlendirme,  Yayım  Demonstrasyonlar.

31 ÇÖZÜM (5) İZLEME VE DEĞERLENDİRME (1) İZLEME VE DEĞERLENDİRME (1) Verilerin değerlendirilmesi Öğrenilen dersler

32 ÇÖZÜM (6) İZLEME VE DEĞERLENDİRME (2)  İzleme : Proje uygulamalarındaki verimliliğin takip edilmesi amacıyla arazi bilgilerinin toplanmasıdır. İzleme ile ‘Uygulamalar doğru yapılıyor mu?’ sorusunda cevap aranır.  Değerlendirme : Proje öncesi beklentilere uygun olarak, yapılan uygulamaların etkisinin ölçülmesidir. Değerlendirme ile ‘Doğru uygulamalar yapılıyor mu?’ sorusunda cevap aranır.

33 DAĞLIK SU HAVZALARINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİN GÖSTERGELERİ (1)  Doğal kaynak tahribatının ciddiyetini ve önemini anlamada ve bu konudaki sorun çözme toplantılarına ilgi gösterme, toplantı katılımındaki artış,  Yeni üretim tekniklerinin benimsenmesi uygulamalarının havza içi ve havza dışı köylerde yayılması,  Tesislerin geliştirilmesinde, bakımında, korunmasında devletin yerine köylünün öz kaynak kullanımı, bu konuda birlikte hareket etme, köy içi işbirliği,

34  Çevreye zarar vermeden üretim, geleneksel üretim alışkanlıklarında olumlu değişim,  Devlet köylü işbirliğinde gelişme, devlete daha fazla güven,  Daha iyi yaşam şartları, daha iyi beslenme, gelirde artış. DAĞLIK SU HAVZALARINDA SÜRDÜRÜLEBİLİR YÖNETİMİN GÖSTERGELERİ (2)

35 DOĞU ANADOLU HAVZA REHABİLİTASYON PROJESİNDEN ALINAN DERSLER (1)  Katılımcı projelerde fiziksel hedefler tek amaç değildir. Proje düzenlenmesinde ve uygulanmasında devlet kuruluşları ile yerel örgütler ve halkın katılımı sürdürülebilirliğin temel şartıdır.  Katılımcı kuruluşlar, taşraya hizmet götürmek için etkin bir şekilde işbirliği yapabilirler,  Proje faaliyetleri, mülkiyetin kesinleştiği alanlarda gerçekleştirilmelidir,  Projenin tasarımında ve uygulamasında yerel halkın geleneksel bilgileri ile kapasiteleri de dikkate alınmalıdır.

36 DOĞU ANADOLU HAVZA REHABİLİTASYON PROJESİNDEN ALINAN DERSLER (2)  Bu tür projelerin, sosyal değerlendirmelere, yayım ve tanıtım tekniklerine ve yaklaşımlarına ihtiyacı vardır,  Proje planlama ve uygulama çalışmalarına tüm tarafların dahil edilmesi gereklidir,  Eğitim zamanında ve uygun bir şekilde yapılmalıdır,  Projenin tasarımında ve uygulanmasında yeterli zamanın ayrılmasına önem verilmelidir,  Proje tasarımında tüm uzmanlıkların ve farklı disiplinlerin katılımları sağlanmalıdır,

37 DOĞU ANADOLU HAVZA REHABİLİTASYON PROJESİNDEN ALINAN DERSLER (3)  İzleme ve değerlendirmeler sürdürülebilir olmalı, sonuçlarla ilgili her türlü veriyi içermeli ve sadece uygulama süresinde değil, proje tamamlandıktan sonra da devam etmelidir,  Proje uygulama sürecinde, alınması gereken çeşitli teknik hususlarında tartışılması gerekliliği ortaya çıkmıştır.

38 DAĞLIK ALANLARDA SÜRDÜRÜLEBİLİR HAVZA YÖNETİMİNİN TEMEL ESASLARI İsmail KÜÇÜKKAYA Orm.Yük.Müh.

39 TÜRKİYE’DE SADECE ODUN HAMMADDESİ ÜRETİMİNE DAYALI ORMANCILIK POLİTİKASI YAPILMAMALIDIR.  Türkiye ormancılığı, odun üretimine dayalı ormancılık planlamasının yanında çok yönlü ormancılık planlamasına da yönlenmelidir. Türkiye ormancılığının birinci önceliği toprak ve su kaynaklarının korunmasıdır. Odun üretimi bu öncelikler içerisinde yer almalıdır.

40 KURAK VE YARI KURAK ORMANLARDA KORUMA AĞIRLIKLI UYGULAMALAR YAPILMALIDIR.  Orman kaynakları, ekosistem bütünlüğü içerisinde, disiplinler arası katılımcı yaklaşım anlayışı ile çok amaçlı olarak, planlanmalıdır. Bu plan içerisinde üretim, koruma ve sosyal kültürel ormanların yerleri belirlenmelidir.

41 ÖZEL SEKTÖR ORMANCILIĞI TEŞVİK EDİLMELİDİR.  Yurdumuzda orman varlığının artırılması, mevcut doğal ormanlarımızın korunması ve geliştirilmesi yanında özel ormancılığın teşvik edilmesi ile mümkündür. Bu amaçla, özellikle sahipli alanlarda uygun hızlı gelişen türlerin plantasyonları desteklenmelidir. Bununla ilgili yasal mevzuat yeniden düzenlenmelidir.

42 ORMAN ÜRÜNLERİ İTHALATI DEVAM ETMELİDİR.  Türkiye’de, doğal ormanlarımızın verim gücü, odun hammaddesine olan ihtiyacımıza kafi gelmemektedir. Bu nedenle odun hammaddesi ithalatına herhangi kısıntı getirilmemeli ve hatta arttırılması için gereken gayret sarfedilmelidir. İthalat doğal ormanlara olan baskıyı azaltacaktır.

43 DAĞLIK ALANLARDA ENERJİ DARBOĞAZINA ÇÖZÜM GETİRECEK YAKACAK ODUN TASARRUFU SAĞLAYACAK PROGRAMI VE TEDBİRLERİ DEVLET DESTEKLEMELİDİR.  Bu konuda ORKÖY’e önemli görevler düşmektedir. ORKÖY’ katılımcı ve entegre projelere ağırlık vermeli ve kırsal alanlardaki program uygulamaları, orman kaynaklarına bağımlı, fakir halka odaklanmalıdır.  Köy ve Belediye Ormanlarının kurulması desteklenmelidir.

44 TARIM ARAZİLERİNİN MİRAS YOLUYLA KÜÇÜLMELERİNİN ÖNÜNE GEÇİLMELİDİR.  Belirli bir meyilin üzerindeki tarım topraklarının kullanımı, veraset yolu ile intikali, devri, satış ve kiralama yolu ile de parçalanmasını önleyecek medeni kanunun ilgili hükümleri gözden geçirilmelidir

45 MEYİLLİ ALANLARDA TOPRAK KORUMALI TARIM YAPILMASI KONUSU KÖYLÜ VE ÇİFTÇİYE ÖĞRETİLMELİDİR.  Bugün yurdumuzda, 6.1 milyon hektar alanda korumasız tarım yapılmaktadır. Bu arazilerde korumalı tarım yapılması hususunda köylü eğitilmeli ve koruma çalışmaları içinde kredi desteği sağlanmalıdır.

46 NADAS ALANLARI AZALTILMALIDIR.  Bilindiği gibi toprak nadas süresince rüzgar ve yağışa karşı hassas hale gelmektedir. Bunu önlemenin yolu ise nadas buğday sistemine yem bitkileri dahil edilmeli, kuru tarım alanları sulamaya açılmalı ve ekim nöbeti sistemi çiftçiye öğretilmelidir.

47 HAVZA ISLAHINDA DEVLETCE YAPILAN YATIRIMLARA HALK KATILIMI VE KATKISI SAĞLANMALIDIR.  Ekosistemi bozulmuş geniş sahalarda, doğal dengenin yeniden tesisi için gerekli çalışmalara ne kadar gayret sarfedilse bile, havzada yaşayan halkın, temel sorunlarının karmaşık yapısına inilmedikçe, ekosistemin korunmasında başarı sağlamak mümkün değildir.  Artık, merkezden idare edilen yani diğer bir ifade ile, yukarıdan aşağıya kalkınma metodunun yerine, aşağıdan yukarıya kalkınma metotları tavsiye edilmektedir. Düşüncede, planlamada ve uygulamada yapılacak bu değişme, halkın katılımını ve katkısını sağlayarak uygulamaya geçmeyi gerektiren, önemli bir unsur olarak görülmektedir.

48 YATIRIMLARDA ENTEGRE YAKLAŞIMA İHTİYAÇ VARDIR.  Sürdürülebilir bir havza yönetimi halkın ve bütün kuruluşların ortak çabaları ile gerçekleştirilmelidir Çünkü doğal kaynak aşınmasının önlenmesi bir tek kurumun gücü dışındadır.

49 SÜRDÜRÜLEBİLİR BİR HAVZA YÖNETİMİ İÇİN KURUMSAL BAZDA YENİ ÖRGÜTLENMELER GEREKLİDİR.  Havzanın sürdürülebilir bir yönetime kavuşması için, kurumların havza bazında katılımcı anlayış içerisinde birlikte çalışmalarına ihtiyaç vardır. Bunu gerçekleştirmek bugünkü yasal mevzuatla mümkün görülmemektedir. Bunun içinde yeni yasal düzenlemelere ihtiyaç bulunmaktadır.

50 EKOSİSTEMİN KORUNMASI VE GELİŞTİRİLMESİNDE UYGULAMALI ARAŞTIRMALAR DESTEKLENMELİDİR.  Türkiye’nin kurak ve yarı kurak dağlık bölgelerinde toprak işletmeciliği, marjinal sahalarda tarıma ve başıboş yapılan hayvan otlatmacılığına dayanır. Son derece karmaşık, problemli ve ayrı bir uzmanlık isteyen böyle sahalarda yapılacak havza ıslahı çalışmaları, araştırmaya dayalı olarak yürütülmemesi ülkemize daha fazla ilave mali külfetler getirecektir.  Bu nedenle, bu çeşit çalışmalar, bölgesel bazda, yetişme muhiti özelliklerine ve daha kapsamlı etüdlere bağlı kalınarak yürütülmelidir.

51 DOĞAL KAYNAKLARIN ÖNEMİ BÜTÜN YAYIM KURULUŞLARINCA TÜM TOPLUMA VE ÖZELLİKLE ÇİFTÇİ VE KÖYLÜMÜZE ANLATILMALIDIR  Havza ıslahı,erozyon kontrolu ve çevre korunması gibi çalışmalar, yüksek değerde kavramlar olup, herkesin, hele köylü ve çiftçimizin kısa zamanda ve kolayca anlayacağı kavramlar değildir Günlük yaşayan köylü ve çiftçimiz en azından yıldan fazla sürecek bu çeşit çalışmaların sonuçlarını, bugünden düşünemez.  Bu açıdan, çevre eğitimi, ekonomik hedeflerle, çevre değerlerini bağdaştıran bir kalkınma politikasının oluşturulması ile başarıya ulaşabilir.

52 ÇEVRE DEĞERLERİNİN KORUNMASINDA, GÜÇLÜ SİVİL TOPLUM ÖRGÜTLERİNİN VARLIĞI GEREKLİDİR. BUNA BAĞLI OLARAK TOPLUM BİLİNCİ VE KAMUOYU BASKISI BÜYÜK OLACAKTIR.  Sivil toplum örgütleri il ve ilçe düzeyinde örgütlendiği gibi, asıl doğal kaynak tahribatının yapıldığı köy düzeyinde de örgütlenmelidir.  Doğal kaynak tahribatı psikolojik obje haline getirilmelidir.

53 DOĞAL KAYNAK TAHRİBATININ TEMELİNDE FAKİRLİK VARDIR.  Türkiye’de ekosistemin bozulması, ormanların azalması meraların tahribi ve buna bağlı olarak da erozyonun hızlanması, bir tek nedenle açıklanmayacak kadar çeşitli ve karmaşıktır. Bütün bu olumsuz etkilerin başında halkımızın ekonomik yapısının önemli bir rolü vardır. Ekosistem tahribatının temelinde fakirlik olduğu unutulmamalıdır.  Doğal kaynak tahribatı, fakirliğin bir sonucu iken, fakirlik de doğal kaynak tahribatının bir sonucudur.

54

55

56

57

58

61

62

63

64

65

66

67

68

69

70

71

72

73

74

75

76

77

78

79

80 İLGİNİZE TEŞEKKÜRLER

81 HAVZA YÖNETİM MODELİ

82