 Bilgi ve Belge Yönetimi E ğ itiminde Uygulamanın Önemi: Stajlar Üzerine Bir Ara ş tırma Özhan SA Ğ LIK İ stanbul Üniversitesi

 Türk Dil Kurumu (TDK) Sözlü ğ ünde staj; "bir kimsenin meslek bilgisini artırmak için bir kurumun bir veya birçok bölümünde çalı ş arak geçirdi ğ i dönem olarak" tanımlanmaktadır.

 Türkçe Bilim Terimleri Sözlü ğ ünde ise; "herhangi bir i ş ve meslekte, meslek bilgisini artırmak ve geli ş tirmek için deneyimli görevliler yanında ve onların gözetimi altında yapılan uygulama çalı ş maları" olarak ifade edilmektedir.  Bu tanımlardan da anla ş ıldı ğ ı üzere stajlar meslek bilgisini artırıcı uygulama deneyimini kazandıran süreçler olarak tanımlanabilir.

 Türkiye'de Bilgi ve Belge Yönetimi (BBY) Bölümü 2002 yılında; Kütüphanecilik, Ar ş ivcilik, Dokümantasyon-Enformasyon bölümlerinin birle ş tirilmesiyle tesis edilmi ş tir yılı itibariyle 8 üniversitede BBY e ğ itim-ö ğ retimi verilmektedir. Bu üniversiteler; Ankara, Atatürk, Çankırı Karatekin, Hacettepe, İ stanbul, Marmara, Yakındo ğ u ve Yıldırım Beyazıt Üniversitesi olarak belirtilebilir. 4 yıllık lisans e ğ itimi veren BBY programlarında zorunlu stajlar mevcut olmaktadır. Bu stajlar üniversitelere göre çe ş itlilik göstermektedir.  Bu a ş amada, genel bir fikir verebilmesi açısından zorunlu staj uygulamaları ile staj yapan ö ğ rencileri olan Ankara, Atatürk, Hacettepe, İ stanbul, Marmara ve Yakındo ğ u Üniversitesinin staj uygulamalarından kısaca bahsedilecektir.

 Ankara Üniversitesi BBY stajları biri halk kütüphanesi, di ğ eri ise ara ş tırma/kurum/özel kütüphaneler veya ar ş iv/dokümantasyon merkezinde yapılıp, yaz döneminde gerçekle ş tirilmektedir.

 Erzurum Atatürk Üniversitesinde ise bir zorunlu staj uygulaması olup, stajlar yaz döneminde gerçekle ş tirilmektedir. BBY mezunu en az bir uzmanın bulundu ğ u ar ş iv ya da kütüphanelerde stajlar yapılabilmektedir.

 Hacettepe Üniversitesinde BBY Bölümünde 3. sınıfın sonunda yapılan bir zorunlu staj uygulaması mevcuttu. Yapılan son düzenleme ile staj uygulaması 3. sınıfın 2. yarıyılında haftanın iki günü okula gidip, di ğ er günlerde staj yapılarak gerçekle ş tirilecektir.

 İ stanbul Üniversitesinde biri üniversite kütüphanesi, di ğ eri ise kurum ar ş ivinde yapılmak üzere iki adet zorunlu staj uygulaması mevcuttur. Bu stajlar yaz döneminde yapılmaktadır.

 Marmara Üniversitesinde zorunlu olarak iki staj yapılmaktadır. Bu stajların her ikisi de ar ş iv veya kütüphanede ya da biri ar ş iv di ğ eri kütüphanede çalı ş arak yapılabilir. Stajlar yaz döneminde yapılmaktadır.

 Yakındo ğ u Üniversitesinde bir zorunlu staj uygulaması mevcut olup, ar ş iv ya da kütüphanede yaz döneminde yapılmaktadır.

Yurtdı ş ında BBY Stajları  Lund Üniversitesinde Ar ş ivcilik ve Kütüphanecilik e ğ itimi yüksek lisans düzeyinde verilmektedir. Lund Üniversitesinde ar ş iv veya kütüphane stajları e ğ itim-ö ğ retim dönemi içerisinde derslerle birlikte götürülerek yapılmaktadır.

Lund University Department of Arts and Cultural Sciences (Güzel Sanatlar ve Kültürel İ limler Okulu)

 Manchester Metropolitan Üniversitesinde Kütüphanecilik ve Bilgibilim olarak adlandırıp, BBY Bölümünün muadili olarak de ğ erlendirebilece ğ imiz bölümde BBY e ğ itimi yüksek lisans derecesinde verilmektedir. E ğ itim müfredatında Ara ş tırma ve Uygulama adı ile okutulan ders kapsamında belirli bir dönem ara ş tırma yapıldıktan sonra, kurumlarda staj türünden uygulamalar yapılmaktadır.

 Rhode Island Üniversitesinde de yüksek lisans düzeyinde e ğ itim veren Kütüphanecilik ve Bilgibilim Bölümünde staj uygulaması mevcuttur. Staj uygulaması e ğ itim-ö ğ retimi dönemi içerisinde derslerle birlikte yürütülerek yapılmaktadır.

The University of Rhode Island Harrington School of Communication and Media Library and Information Studies Building

 British Columbia Üniversitesinde yüksek lisans düzeyinde e ğ itim veren Kütüphane&Ar ş iv ve Bilgibilimi Okulu mevcuttur. Bu okulda bir dönem içerisinde 3 ay süren staj uygulamaları bulunmaktadır.

 Türkiye'deki BBY mezunları stajlarını kütüphane ya da ar ş iv üzerine yapmaktadır yılında BBY adını alarak tek bir biçime kavu ş an bölümde ilk mezunlar 2006 yılında verilmi ş tir. Anket çalı ş ması yürütülürken, rastgele seçilen katılımcılar 2006 ve sonrasında mezun olanlardan seçilmi ş tir.  Bununla birlikte; yaptıkları stajların i ş leri ile uyumlu olup olmadı ğ ını fark etmeleri için en az 18 aylık bir tecrübeye sahip olmaları gerekti ğ i dü ş ünülmü ş tür. Bu nedenle katılımcılar en az 18 aylık i ş tecrübesine sahip olmaktadır.

 Ayrıca; katılımcıların staj yaptıkları kurum göz önünde bulundurulmu ş tur. Kütüphane/ar ş iv stajı yapmayıp, kütüphanede/ar ş ivde çalı ş anlar ankete katılmamı ş, çalı ş tı ğ ı kurumun i ş levi ile aynı i ş lev üzerine staj yapanların ankete katılımı sa ğ lanmı ş tır. Bu niteliklerde katılımcılar aranırken; rastgele seçilen kurumların yönetici ya da ilgilileriyle yapılan yazı ş malar sonucunda anket katılımcıları belirlenmi ş tir.

BBY Mezunlarının Stajlar Hakkındaki Dü ş ünceleri  Ankete 21 ki ş i katılmı ş olup, 14 ki ş i kütüphaneci 7 ki ş i ise ar ş ivci konumunda çalı ş maktadır.  12 ki ş i kamu, 9 ki ş i ise özel kurumlarda çalı ş maktadır.  11 ki ş i İ stanbul, 6 ki ş i Marmara, 4 ki ş i ise Hacettepe Üniversitesinden mezun olmu ş tur.  11 ki ş i stajını kamu, 10 ki ş i de özel kurumlarda yapmı ş tır. Kamu kurumlarında staj yapan 4 ki ş i ş u anda özel, 7 ki ş i ise kamu kurumlarında çalı ş maktadır. Stajını özel kurumlarda yapan 5 ki ş i kamu, di ğ er 5 ki ş i ise özel kurumlarda görev yapmaktadır.

 Ankete katılan 14 ki ş i kadın, 7 ki ş i erkektir.  14 ki ş i 26-30, 2 ki ş i 31-40, 5 ki ş i ise ya ş aralı ğ ındadır.  1 ki ş i Doktora, 4 ki ş i Yüksek Lisans, 16 ki ş i Lisans mezunudur.

Soru 1. Staj süresi bakımından meslek hayatımda yapaca ğ ım i ş ler hakkında fikir verebilecek nitelikteydi.

Soru 2. Staj, süresi bakımından beni mesle ğ e hazırlayabilecek nitelikteydi.

Soru 3. Staj, süresi bakımından uzmanla ş ma alanı konusunda fikir verebilecek nitelikteydi.

Soru 4. Staj i ş tecrübesi kazandırmı ş tır.

Soru 5. Staj yeteneklerimi geli ş tirmi ş tir.

Soru 6. Üniversitede gördü ğ üm teorik bilgiyi, stajda uygulamaya aktarabildim.

Soru 7. E ğ itim-ö ğ retim yılının bir dönemi boyunca okula gidip, di ğ er dönemi süresince özlük haklarım korunarak (maa ş,yol,yemek vb. gibi ) staj yapsaydım, kendimi mesle ğ e daha hazır hissederdim.

Soru 8. Yaz dönemi yerine, haftanın belirli günleri okula gidip, di ğ er günlerde özlük haklarım korunarak (maa ş,yol,yemek vb. gibi) stajı gerçekle ş tirseydim kendimi mesle ğ e daha hazır hissederdim.

Soru 9. Stajı bir yıl boyunca özlük haklarım korunarak (maa ş,yol,yemek vb. gibi ) yapsaydım, kendimi mesle ğ e daha hazır hissederdim.

Soru 10. Staj öncesi üniversitede gördü ğ üm dersler, stajda ihtiyaç duydu ğ um bilgileri sa ğ lamı ş tır.

Soru 11. Stajda ihtiyaç duydu ğ um bilgileri sa ğ layan dersleri stajdan sonra gördüm.

Soru 12. Staj yaptı ğ ım kurumdaki BBY mezunları, beni gelecekteki meslekta ş ları olarak görmü ş lerdir.

Soru 13. Staj süresince zihinsel çaba gerektirmeyen, rutin i ş lemlerle me ş gul oldum. (raf kaydırma, sırt etiketi verme vb. gibi)

Soru 14. İş imi yaparken edindi ğ im tecrübeler, staj sürelerinin yetersiz kaldı ğ ını göstermi ş tir.

Sonuçlar Çalı ş ma sonunda elde edilen bulgular ş öyle belirtilebilir:  Stajların meslekte ne yapılaca ğ ına dair fikir verebilecek bir süreye sahip oldu ğ u dile getirilmektedir.  Stajların, uzmanla ş ma alanı konusunda bir fikir verdi ğ i ya da vermedi ğ ini belirten cevaplar neredeyse aynı sayıda olmaktadır. Bu soruda 6 ki ş i kararsız kalmı ş tır. Bu durum, bu husus hakkında meslekta ş larımızın aklında soru i ş areti bulundu ğ unu göstermektedir.  Stajların, yetenekleri geli ş tirip, i ş tecrübesi kazandırdı ğ ı dile getirilmektedir.

 Stajlar süresi bakımından ö ğ rencileri mesle ğ e hazırlamak konusunda yetersiz kalmaktadır.  Yaz dönemi yerine, haftanın belirli günleri okula gidip di ğ er günlerde staja gidilmesi ya da bir dönem okul, bir dönem staj uygulaması ile veya bir yıl boyunca staj yapıldı ğ ı takdirde, meslekta ş larımız kendilerini mesle ğ e daha hazır görecektir. Haftanın belirli günleri okula gidip di ğ er günler staja gidilmesi daha çok benimsenen bir yöntem olmaktadır.  İş hayatında edinilen tecrübeler, staj sürelerinin yetersiz kaldı ğ ını göstermektedir.